دیوان اشعار خاقانی

در عشق ز تیغ و سر نیندیشم

در کوی تو از خطر نیندیشم

در دست تو چون به دستخون ماندم

از شش در تو گذر نیندیشم


پروانه‌ی عشقم اوفتان خیزان

کز آتش تیز پر نیندیشم


یک بوسه ز پایت آرزو دارم

جان تو که بیشتر نیندیشم


این آرزویم ببخش و جان بستان

تا آرزوی دگر نیندیشم


با دل گفتم که ترک جان کردی

دل گفت کز این قدر نیندیشم


گفتم که دلا ز جان نیندیشی

گفتا که حق است اگر نیندیشم


خاقانی‌وار بر سر کویت

سر برنهم و ز سر نیندیشم

ما دل به دست مهر تو زان باز داده‌ایم

کاندر طریق عشق تو گرم اوفتاده‌ایم

ما رطل‌های درد تو زان در کشیده‌ایم

کز رمزهای درد تو سری گشاده‌ایم


گفتی که دل بداده و فارغ نشسته‌ای

اینک برای دادن جان ایستاده‌ایم


ما آستین ناز تو از دست کی دهیم

چون دامن نیاز به دست تو داده‌ایم


تا هم‌قدم شدیم سگ پاسبانت را

از فرق فرقدین قدم برنهاده‌ایم


کس را چه دست بر ما گر عاشق توایم

مولای کس نه‌ایم که آزاد زاده‌ایم


ما هم به باده همدم خاقانیم و بس

کو راه باده‌خانه که جویای باده‌ایم

تا من پی آن زلف سرافکنده همی دارم

چون شمع گهی گریه و گه خنده همی دارم

گه لوح وصالش را سربسته همی خوانم

گه پاس خیالش را شب زنده همی دارم


سلطان جمال است او من بر در ایوانش

تن خاک همی سازم جان بنده همی دارم


تا کرد مرا بسته بادام دو چشم او

چون پسته دل از حسرت آکنده همی دارم


جان تحفه‌ی او کردم هم نیست سزای او

زین روی سر از خجلت افکنده همی دارم


بر حال گذشته‌ی ما هرگز نکنی حسرت

امید به الطافش آینده همی دارم


از مصحف عشق او فال دل خاقانی

گر خود به هلاک آید فرخنده همی دارم

تو را در دوستی رائی نمی‌بینم، نمی‌بینم

چو راز اندر دلت جائی نمی‌بینم، نمی‌بینم

تمنا می‌کنم هر شب که چون یابم وصال تو

ازین خوشتر تمنائی نمی‌بینم، نمی‌بینم


به هر مجلس که بنشینی توئی در چشم من زیرا

که چون تو مجلس آرائی نمی‌بینم، نمی‌بینم


به هر اشکی که از رشکت فرو بارم به هر باری

کنارم کم ز دریائی نمی‌بینم، نمی‌بینم


اگر تو سرو بالائی تو را من دوست می‌دارم

که چون تو سرو بالائی نمی‌بینم، نمی‌بینم


ننالیدم ز تو هرگز ولی این بار می‌نالم

که زحمت را محابائی نمی‌بینم، نمی‌بینم


در این صحرا ز هر نقشی که چشم از وی برآساید

بجز رویت تماشائی نمی‌بینم، نمی‌بینم


چگونه نغمه خاقانی نسازم عندلیب‌آسا

چو او گل گلشن آرائی نمی‌بینم، نمی‌بینم


در این میدان جانبازان اگر انصاف می‌خواهی

چو خاقانیت شیدائی نمی‌بینم، نمی‌بینم

دست از دو جهان کشیده خواهم

یک اهل به جان خریده خواهم

گوئی که رسم به اهل رنگی

از طالع بررسیده خواهم


جستم دل آشنا و تا حشر

گر جویم هم ندیده خواهم


نوشی به یقین نماند لیکن

زهری به گمان چشیده خواهم


تا خوشی نفسی به دست نارم

بی‌پای به سر دویده خواهم


از ناوک صبح بهر روزی

صد جوشن شب دریده خواهم


تا گوهری در کنار ناید

چون بحر نیارمیده خواهم


از روزن هر دلی چو خورشید

هر لحظه فرو خزیده خواهم


گر سایه‌ی دوستی ببینم

چون سایه ز خود رمیده خواهم


بس مار گزیده‌ی وجودم

هم غار عدم گزیده خواهم


چون تشنه شوم به رشته‌ی جان

آبی ز جگر کشیده خواهم


چشمم می لعل راوق افشاند

دانست که می ندیده خواهم


هم زهر دهد چو شاخ سنبل

گر نیشکری گزیده خواهم

ز باغت بجز بوی و رنگی نبینم

خود آن بوی را هم درنگی نبینم

زهی هم تو هم عشق تو باد و آتش

که خود در شما آب و سنگی نبینم


چه دریاست عشقت که هرچند در وی

صدف جویم الا نهنگی نبینم


همه خلق در بند بینم پس آخر

به همت یک آزاد رنگی نبینم


چو خاقانی از بهر صید دل خود

به از تیر مژگان خدنگی نبینم

ز باغ عافیت بوئی ندارم

که دل گم گشت و دل‌جویی ندارم

بنالم کرزوبخشی ندیدم

بگریم کشنارویی ندارم


برانم بازوی خون از رگ چشم

که با غم زور بازویی ندارم


فلک پل بر دلم خواهد شکستن

کز آب عافیت جویی ندارم


بسازم مجلسی از سایه‌ی خویش

که آنجا مجلس آشویی ندارم


چه پویم بر پی مردان عالم

کز آن سر مرحباگویی ندارم


بهر مویی مرا واخواست از کیست

که اینجا محرم مویی ندارم


گر از حلوای هر خوان بی‌نصیبم

نه سکبای هر ابرویی ندارم


در این عالم که آب روی من رفت

بدان عالم شدن رویی ندارم


من آن زن فعلم از حیض خجالت

که بکری دارم و شویی ندارم


نه خاقانی من است و من نه اویم

که تاب درد چون اویی ندارم

طاقتی کو که به سر منزل جانان برسم

ناتوان مورم و خود کی به سلیمان برسم

خضر لب تشنه در این بادیه سرگردان داشت

راه ننمود که بر چشمه‌ی حیوان برسم


شب تار و ره دور و خطر مدعیان

تا در دوست ندانم به چه عنوان برسم


عوض شکوه کنم شکر چو یوسف اظهار

من به دولت اگر از سیلی اخوان برسم


بلبلان خوبی صیاد بیان خواهم کرد

اگر این بار سلامت به گلستان برسم


قطره‌ی اشکم و اما ز فراوانی ضعف

طاقتی نیست که از دیده به مژگان برسم


در شهادتگه عشق است رسیدن مشکل

خاقنی راه چنان نیست که آسان برسم

دارم سر آنکه سر برآرم

خود را ز دو کون بر سر آرم

بر هامه‌ی ره روان نهم پای

همت ز وجود برتر آرم


بر لاشه‌ی عجز بر نهم رخت

تا رخش قدر عنان درآرم


این دار خلافت پدر را

در زیر نگین مسخر آرم


وین هودج کبریای دل را

بر کوهه‌ی چرخ اخضر آرم


وین تاج دواج یوسفی را

درمصر حقیقت اندر آرم


بی‌واسطه‌ی خیال با دوست

خلوت کنم و دمی برآرم


در حجره‌ی خاص او فلک را

ماننده‌ی حلقه بر در آرم


شب را ز برای زنده ماندن

تا نفخه‌ی صور همبر آرم


گر پرده‌دری کند تف صبح

از دود دلش رفوگر آرم


در کعبه‌ی شش جهت که عشق است

خاقانی را مجاور آرم

از گلستان وصل نسیمی شنیده‌ام

دامن گرفته بر اثر آن دویده‌ام

بی‌بدرقه به کوی وصالش گذشته‌ام

بی‌واسطه به حضرت خاصش رسیده‌ام


اینجا گذاشته پر و بالی که داشته

آنجا که اوست هم به پر او پریده‌ام


این مرغ آشیان ازل را به تیغ عشق

پیش سرای پرده‌ی او سر بریده‌ام


وین مرکب سرای بقا را به رغم خصم

جل درکشیده پیش در او کشیده‌ام


گاهی لبش گزیده و گاهی به یاد او

آن می که وعده کرد ز دستش مزیده‌ام


خود نام من ز خاطر من رفته بود پاک

خاقانی آن زمان ز زبانش شنیده‌ام


در جمله دیدم آنچه ز عشاق کس ندید

اما دریغ چیست که در خواب دیده‌ام


گوئی که بر جنیبت وهم از ره خیال

در باغ فضل صدر افاضل چریده‌ام


والا جمال دین محمد، محمد آنک

از کل کون خدمت او برگزیده‌ام


جبریل‌وار باد معانی به فر او

در آستین مریم خاطر دمیده‌ام


شک نیست کز سلاله‌ی نثر بلند اوست

این روی تازگان که به نظم آفریده‌ام


ای آنکه تا عنان به هوای تو داده‌ام

از ناوک سخن صف خصمان دریده‌ام


هود هدی توئی و من از تو چو صرصری

بر عادیان جهل به عادت بزیده‌ام


آزرده‌ام ز زخم سگ غرچه لاجرم

خط فراق بر خط شروان کشیده‌ام


لیکن بدان دیار نیابم ز ترس آنک

پرآبهاست در ره و من سگ گزیده‌ام