دیوان اشعار خاقانی

به صفت، عاشق جمال توایم

به خبر، فتنه‌ی خیال توایم

خام پندار سوخته جگران

در هوس پختن وصال توایم


چه عجب گر ز وصل محرومیم

ما کجا محرم جمال توایم


غرقه‌ی عشق و تشنه‌ی وصلیم

که آرزومند زلف و خال توایم


رد مکن خشک جان من بپذیر

که برآورد خشک سال توایم


جای تو در دل شکسته‌ی ماست

که تو ریحان و ما سفال توایم


از پی خدمت پدید آئیم

که تو عیدی و ما هلال توایم


به سلامیت درد سر ندهیم

زان که ترسنده از ملال توایم


همه تن چشم و سوی تو نگران

کعبتین‌وار دستمال توایم


گفت خاقانی ارچه هیچ کسیم

خاری از گلبن کمال توایم

امروز دو هفته است که روی تو ندیدم

و آن ماه دو هفت از خم موی تو ندیدم

ماه منی و عید من و من مه عیدی

زان روی ندیدم که به روی تو ندیدم


چون بوی تو دیدم نفس صبح و ز غیرت

در آینه‌ی صبح به بوی تو ندیدم


تن غرقه‌ی خون رفتم و دل تشنه‌ی امید

کز آب وفا قطره به جوی تو ندیدم


سگ‌جان شدم از بس ستم عالم سگ‌دل

روزی نظری از سگ کوی تو ندیدم


با درد فراق تو به جان می‌زنم الحق

درمان ز که جویم که ز خوی تو ندیدم


بر هیچ در صومعه‌ای برنگذشتم

کانجا چو خودی در تک و پوی تو ندیدم


پای طلبم سست شد از سخت دویدن

هر سو که شدم راه به سوی تو ندیدم


خاقانی اگر بیهده گفت از سرمستی

مستی به ازو بیهده گوی تو ندیدم

طبع تو دمساز نیست چاره چه سازم

کین تو کمتر نگشت مهر چه بازم

تیر جفایت گشاد راه سرشکم

تیغ فراقت درید پرده‌ی رازم


از شب هجران بپرس تا به چه روزم

ز آتش سودا ببین که در چه گدازم


زهره‌ی آن نیستم که پای تو بوسم

پس به چه دل دست سوی زلف تو یازم


باز نیازم به شاهد و می و شمع است

هر سه توئی ز آن به سوی توست نیازم

ای جفت دل من از تو فردم

وی راحت جان ز تو به دردم

تا با دل و جان من تو جفتی

من از دل و جان خویش فردم


رنجی که من از پی تو دیدم

دردی که من از غم تو خوردم


بر کوه بیازمای یکبار

تا بشناسی که من چه کردم


من شاخ وفا و مردمی را

کی چون تو شکسته بیخ نردم


داو دل و جان نهم به عشقت

در شدره اوفتاد نردم


ای سرو سهی که در فراقت

چون زرین نال زار و زردم


بیجاده اشارت در تو

رخسار چو کهربای زردم


با لشکر هجر تو همه سال

ز امید وصال در نبردم


با آتش و آب دیده و دل

گرد در تو چو باد گردم


بر رهگذر بلاست وصلت

در رهگذر بلا نبردم


عشق تو به جان خویش دادم

تا عمر به سر شود به دردم


خاقانی بیاموزد در عشق

بسیار خیال گرم و سردم

من در طلب یارم ز اغیار نیندیشم

پایم به سر گنج است از مار نیندیشم

صبرم به عیار او هیچ است و دو جو کمتر

من هم جو زرینم کز نار نیندیشم


جوجو شدم از عشقش او جو به جو این داند

او را به جوی زین غم غم‌خوار نیندیشم


گر زان رخ گندم‌گون اندک نظری یابم

زین جان که جوی ارزد بسیار نیندیشم


خاکی دل من خون شد ور خون من اندیشد

اندیشم از آزارش ز آزار نیندیشم


گر هیچ رسد بر دل دندان سگ کویش

تشریف سر دندان هر بار نیندیشم


ور جان ز بن دندان در عرض لبش آرم

هم پیش‌کشی دانم بازار نیندیشم


گر کار من از عشقش با شحنه و دار افتد

از شحنه نترسم من وز دار نیندیشم


گر با سر تیغ افتد کار سر خاقانی

بر تیغ سر اندازم وز کار نیندیشم

دل را به غم تو باز بستیم

جان را کمر نیاز بستیم

تن کو سگ توست هم به کویت

بر شاخ گلش به ناز بستیم


از دل به دلت رسول کردیم

وز دیده زبان راز بستیم


دیدیم رخت که قبله‌ی ماست

زآنسو که توئی نماز بستیم


خونین تتق از پی خیالت

بر چشم خیال باز بستیم


بر بوی خیال زود سیرت

خواب شب دیر باز بستیم


جان از پی گرد موکب تو

بر شه ره ترکتاز بستیم


مرغی که کبوتر هوائی است

بر گوشه‌ی دام باز بستیم


جوری که ز غمزه‌ی تو دیدیم

بر عالم کینه ساز بستیم


خاقانی‌وار لاشه‌ی عمر

بر آخور حرص و آز بستیم

خیز تا رخت دل براندازیم

وز پی نیکوئی سر اندازیم


با حریفان درد مهره‌ی مهر

بر بساط قلندر اندازیم


دین و دنیا حجاب همت ماست

هر دو در پای دلبر اندازیم


دوست در روی ما چو سنگ انداخت

ما به شکرانه شکر اندازیم


مردم دیده را سپند کنیم

پیش روی بر آذر اندازیم


گرچه از توسنی چو طالع ماست

ما کمند وفا دراندازیم


گر بدین حیله صید شد بخ‌بخ

ورنه کاری دگر براندازیم


تا کی از غصه‌های بدگویان

قصه‌ها پیش داور اندازیم


شرح این حال پیش دوست کنیم

سنگ فتنه به لشکر اندازیم


تحفه سازیم جان خاقانی

پیش خاقان اکبر اندازیم

یارب از عشق چه سرمستم و بی‌خویشتنم

دست گیریدم تا دست به زلفش نزنم

گر به میدان رود آن بت مگذارید دمی

بو که هشیار شوم برگ نثاری بکنم


نگذارم که جهانی به جمالش نگرند

شوم از خون جگر پرده به پیشش بتنم


یا مرا بر در میخانه‌ی آن ماه برید

که خمار من از آنجاست هم آنجا شکنم


صورت من همه او شد صفت من همه او

لاجرم کس من و ما نشنود اندر سخنم


نزنم هیچ دری تام نگویند آن کیست

چو بگویند مرا باید گفتن که منم


نیم جان دارم و جان سایه ندارد به زمین

من به جان می‌زیم و سایه‌ی جان است تنم


از ضعیفی که تنم هست نهان گشته چنانک

سال‌ها هست که در آرزوی خویشتنم


گر مرا پرسی و چیزی به تو آواز دهد

آن نه خاقانی باشد، که بود پیرهنم

نزل عشقت جان شیرین آورم

هدیه‌ی زلفت دل و دین آورم

چون شراب تلخ و شیرین درکشی

پیشکش صد جان شیرین آورم


پیش عناب لبت عناب‌وار

روی خون آلوده پر چین آورم


پیش بالای تو هم بالای تو

گوهر از چشم جهان بین آورم


واپسین یار منی در عشق تو

روز برنائی به پیشین آورم


چون به یادت کعبتین گیرم به کف

کعبتین را نقش پروین آورم


نیم رو خاکین چو بوسم پای تو

بر سر از تو تاج تمکین آورم


عاشقان دل دادن آئین کرده‌اند

من به تو جان دادن آئین آورم


عار چون داری ز خاقانی که فخر

از در تاج سلاطین آورم

نیم شب پی گم کنان در کوی جانان آمدم

همچو جان بی‌سایه و چون سایه بی‌جان آمدم


چون سگان دوست هم پیش سگان کوی دوست

داغ بر رخ، طوق بر گردن خروشان آمدم


کوی او جان را شبستان بود زحمت برنتافت

سایه بر در ماند چون من در شبستان آمدم


آتش رخسار او دیدم سپند او شدم

بی‌من از من نعره سر برزد پشیمان آمدم


با چراغ آسان نشاید بر سر گنج آمدن

من چراغ آه چون بنشاندم آسان آمدم


سوزن مژگانش از دیبای رخسارش مرا

خلعتی نو دوخت کو را دوش مهمان آمدم


دوست جام می کشید و جرعه‌ها بر من فشاند

خاک او بودم سزای جرعه‌ها زان آمدم


از حسودانش نیندیشم که دارم وصل او

باک غوغاکی برم چون خاص سلطان آمدم


شام‌گه زین سرنه عاشق، کستان بوسی شدم

صبح‌دم زان سر نه خاقانی، که خاقان آمدم