دیوان اشعار هاتف اصفهانی

عزیزم بهر آزارم نهانی

مرس برداشت از کلبی معلم

چنین دانست کاین را من ندانم

الم یعلم بان الله یعلم

ای فدای تو هم دل و هم جان
وی نثار رهت هم این و هم آن
دل فدای تو، چون تویی دلبر

جان نثار تو، چون تویی جانان
دل رهاندن زدست تو مشکل

جان فشاندن به پای تو آسان
راه وصل تو، راه پرآسیب

درد عشق تو، درد بی‌درمان
بندگانیم جان و دل بر کف

چشم بر حکم و گوش بر فرمان
گر سر صلح داری، اینک دل

ور سر جنگ داری، اینک جان
دوش از شور عشق و جذبه‌ی شوق

هر طرف می‌شتافتم حیران
آخر کار، شوق دیدارم

سوی دیر مغان کشید عنان
چشم بد دور، خلوتی دیدم

روشن از نور حق، نه از نیران
هر طرف دیدم آتشی کان شب

دید در طور موسی عمران
پیری آنجا به آتش افروزی

به ادب گرد پیر مغبچگان
همه سیمین عذرا و گل رخسار

همه شیرین زبان و تنگ دهان
عود و چنگ و نی و دف و بربط

شمع و نقل و گل و مل و ریحان
ساقی ماه‌روی مشکین‌موی

مطرب بذله گوی و خوش‌الحان
مغ و مغ‌زاده، موبد و دستور

خدمتش را تمام بسته میان
من شرمنده از مسلمانی

شدم آن جا به گوشه‌ای پنهان
پیر پرسید کیست این؟ گفتند:

عاشقی بی‌قرار و سرگردان
گفت: جامی دهیدش از می ناب

گرچه ناخوانده باشد این مهمان
ساقی آتش‌پرست آتش دست

ریخت در ساغر آتش سوزان
چون کشیدم نه عقل ماند و نه هوش

سوخت هم کفر ازان و هم ایمان
مست افتادم و در آن مستی

به زبانی که شرح آن نتوان
این سخن می‌شنیدم از اعضا

همه حتی الورید و الشریان
که یکی هست و هیچ نیست جز او
وحده لااله الاهو
از تو ای دوست نگسلم پیوند

ور به تیغم برند بند از بند
الحق ارزان بود ز ما صد جان

وز دهان تو نیم شکرخند
ای پدر پند کم ده از عشقم

که نخواهد شد اهل این فرزند
پند آنان دهند خلق ای کاش

که ز عشق تو می‌دهندم پند
من ره کوی عافیت دانم

چه کنم کاوفتاده‌ام به کمند
در کلیسا به دلبری ترسا

گفتم: ای جان به دام تو در بند
ای که دارد به تار زنارت

هر سر موی من جدا پیوند
ره به وحدت نیافتن تا کی

ننگ تثلیت بر یکی تا چند؟
نام حق یگانه چون شاید

که اب و ابن و روح قدس نهند؟
لب شیرین گشود و با من گفت

وز شکرخند ریخت از لب قند
که گر از سر وحدت آگاهی

تهمت کافری به ما مپسند
در سه آیینه شاهد ازلی

پرتو از روی تابناک افگند
سه نگردد بریشم ار او را

پرنیان خوانی و حریر و پرند
ما در این گفتگو که از یک سو

شد ز ناقوس این ترانه بلند
که یکی هست و هیچ نیست جز او
وحده لااله الاهو
دوش رفتم به کوی باده فروش

ز آتش عشق دل به جوش و خروش
مجلسی نغز دیدم و روشن

میر آن بزم پیر باده فروش
چاکران ایستاده صف در صف

باده خوران نشسته دوش بدوش
پیر در صدر و می‌کشان گردش

پاره‌ای مست و پاره‌ای مدهوش
سینه بی‌کینه و درون صافی

دل پر از گفتگو و لب خاموش
همه را از عنایت ازلی

چشم حق‌بین و گوش راز نیوش
سخن این به آن هنیئالک

پاسخ آن به این که بادت نوش
گوش بر چنگ و چشم بر ساغر

آرزوی دو کون در آغوش
به ادب پیش رفتم و گفتم:

ای تو را دل قرارگاه سروش
عاشقم دردمند و حاجتمند

درد من بنگر و به درمان کوش
پیر خندان به طنز با من گفت:

ای تو را پیر عقل حلقه به گوش
تو کجا ما کجا که از شرمت

دختر رز نشسته برقع‌پوش
گفتمش سوخت جانم، آبی ده

و آتش من فرونشان از جوش
دوش می‌سوختم از این آتش

آه اگر امشبم بود چون دوش
گفت خندان که هین پیاله بگیر

ستدم گفت هان زیاده منوش
جرعه‌ای درکشیدم و گشتم

فارغ از رنج عقل و محنت هوش
چون به هوش آمدم یکی دیدم

مابقی را همه خطوط و نقوش
ناگهان در صوامع ملکوت

این حدیثم سروش گفت به گوش
که یکی هست و هیچ نیست جز او
وحده لااله الاهو
چشم دل باز کن که جان بینی

آنچه نادیدنی است آن بینی
گر به اقلیم عشق روی آری

همه آفاق گلستان بینی
بر همه اهل آن زمین به مراد

گردش دور آسمان بینی
آنچه بینی دلت همان خواهد

وانچه خواهد دلت همان بینی
بی‌سر و پا گدای آن جا را

سر به ملک جهان گران بینی
هم در آن پا برهنه قومی را

پای بر فرق فرقدان بینی
هم در آن سر برهنه جمعی را

بر سر از عرش سایبان بینی
گاه وجد و سماع هر یک را

بر دو کون آستین‌فشان بینی
دل هر ذره را که بشکافی

آفتابیش در میان بینی
هرچه داری اگر به عشق دهی

کافرم گر جوی زیان بینی
جان گدازی اگر به آتش عشق

عشق را کیمیای جان بینی
از مضیق جهات درگذری

وسعت ملک لامکان بینی
آنچه نشنیده گوش آن شنوی

وانچه نادیده چشم آن بینی
تا به جایی رساندت که یکی

از جهان و جهانیان بینی
با یکی عشق ورز از دل و جان

تا به عین‌الیقین عیان بینی
که یکی هست و هیچ نیست جز او
وحده لااله الاهو
یار بی‌پرده از در و دیوار

در تجلی است یا اولی‌الابصار
شمع جویی و آفتاب بلند

روز بس روشن و تو در شب تار
گر ز ظلمات خود رهی بینی

همه عالم مشارق انوار
کوروش قائد و عصا طلبی

بهر این راه روشن و هموار
چشم بگشا به گلستان و ببین

جلوه‌ی آب صاف در گل و خار
ز آب بی‌رنگ صد هزاران رنگ

لاله و گل نگر در این گلزار
پا به راه طلب نه و از عشق

بهر این راه توشه‌ای بردار
شود آسان ز عشق کاری چند

که بود پیش عقل بس دشوار
یار گو بالغدو و اصال

یار جو بالعشی والابکار
صد رهت لن ترانی ار گویند

بازمی‌دار دیده بر دیدار
تا به جایی رسی که می‌نرسد

پای اوهام و دیده‌ی افکار
بار یابی به محفلی کن جا

جبرئیل امین ندارد بار
این ره، آن زاد راه و آن منزل

مرد راهی اگر، بیا و بیار
ور نه ای مرد راه چون دگران

یار می‌گوی و پشت سر می‌خار
هاتف، ارباب معرفت که گهی

مست خوانندشان و گه هشیار
از می و جام و مطرب و ساقی

از مغ و دیر و شاهد و زنار
قصد ایشان نهفته اسراری است

که به ایما کنند گاه اظهار
پی بری گر به رازشان دانی

که همین است سر آن اسرار
که یکی هست و هیچ نیست جز او
وحده لااله الاهو

سوی خود خوان یک رهم تا تحفه جان آرم تو را

جان نثار افشان خاک آستان آرم تو را

از کدامین باغی ای مرغ سحر با من بگوی

تا پیام طایر هم آشیان آرم تو را


من خموشم حال من می‌پرسی ای همدم که باز

نالم و از ناله‌ی خود در فغان آرم تو را


شکوه از پیری کنی زاهد بیا همراه من

تا به میخانه برم پیر و جوان آرم تو را


ناله بی‌تاثیر و افغان بی‌اثر چون زین دو من

بر سر مهر ای مه نامهربان آرم تو را


گر نیارم بر زبان از غیر حرفی چون کنم

تا به حرف ای دلبر نامهربان آرم تو را


در بهار از من مرنج ای باغبان گاهی اگر

یاد از بی برگی فصل خزان آرم تو را


خامشی از قصه‌ی عشق بتان هاتف چرا

باز خواهم بر سر این داستان آرم تو را

به گردون می‌رسد فریاد یارب یاربم شب‌ها

چه شد یارب در این شب‌ها غم تاثیر یارب‌ها

به دل صدگونه مطلب سوی او رفتم ولی ماندم

ز بیم خوی او خاموش و در دل ماند مطلب‌ها


هزاران شکوه بر لب بود یاران را ز خوی تو

به شکرخنده آمد چون لبت، زد مهر بر لب‌ها


ندانی گر ز حال تشنگان شربت وصلت

ببین افتاده چون ماهی طپان بر خاک طالب‌ها


جدا از ماه رویت عاشقان از چشم تر هر شب

فرو ریزند کوکب تا فرو ریزند کوکب‌ها


چسان هاتف بجا ماند کسی را دین و دل جایی

که درس شوخی آموزند طفلان را به مکتب‌ها

جوانی بگذرد یارب به کام دل جوانی را

که سازد کامیاب از وصل پیر ناتوانی را

به قتلم کوشی ای زیبا جوان و من درین حیرت

که از قتل کهن پیری چه خیزد نوجوانی را


تمام مهربانان را به خود نامهربان کردم

به امیدی که سازم مهربان نامهربانی را


چه باشد جادهی ای سرو سرکش در پناه خود

تذرو بی‌پناهی قمری بی آشیانی را


مکن آزار جان هاتف آزرده جان دیگر

کزین افزون نشاید خست جان خسته جانی را

جان به جانان کی رسد جانان کجا و جان کجا

ذره است این، آفتاب است، آن کجا و این کجا

دست ما گیرد مگر در راه عشقت جذبه‌ای

ورنه پای ما کجا وین راه بی‌پایان کجا


ترک جان گفتم نهادم پا به صحرای طلب

تا در آن وادی مرا از تن برآید جان کجا


جسم غم فرسود من چون آورد تاب فراق

این تن لاغر کجا بار غم هجران کجا


در لب یار است آب زندگی در حیرتم

خضر می‌رفت از پی سرچشمه‌ی حیوان کجا


چون جرس با ناله عمری شد که ره طی می‌کند

تا رسد هاتف به گرد محمل جانان کجا

تو ای وحشی غزال و هر قدم از من رمیدن‌ها

من و این دشت بی‌پایان و بی‌حاصل دویدن‌ها

تو و یک وعده و فارغ ز من هر شب به خواب خوش

من و شب‌ها و درد انتظار و دل طپیدن‌ها


نصیحت‌های نیک اندیشیت گفتیم و نشنیدی

چها تا پیشت آید زین نصیحت ناشنیدن‌ها


پر و بالم به حسرت ریخت در کنج قفس آخر

خوشا ایام آزادی و در گلشن دویدن‌ها


کنون در من اگر بیند به خواری و غضب بیند

کجا رفت آن به روی من به شوق از شرم دیدن‌ها


تغافل‌های او در بزم غیرم کشته بود امشب

نبودش سوی من هاتف گر آن دزدیده دیدن‌ها

به بزمم دوش یار آمد به همراه رقیب اما

شبی با او بسر بردم ز وصلش بی‌نصیب اما

مرا بی او شکیبایی چه می‌فرمائی ای همدم

شکیب آمد علاج هجر دانم کو شکیب اما


ز هر عاشق رموز عشق مشنو سر عشق گل

ز مرغان چمن نتوان شنید از عندلیب اما


خورد هر تشنه لب آب از لب مردم فریب او

از آن سرچشمه من هم می‌خورم گاهی فریب اما


به حال مرگ افتاده است هاتف ای پرستاران

طبیبش کاش می‌آمد به بالین عنقریب اما

جان و دلم از عشقت ناشاد و حزین بادا

غمناک چه می‌خواهی ما را تو چنین بادا

بر کشور جان شاهی ز اندوه دل آگاهی

شادش چو نمی‌خواهی غمگین‌تر ازین بادا


هر سرو که افرازد قد پیش تو و نازد

چون سایه‌ات افتاده بر روی زمین بادا


با مدعی از یاری گاهی نظری داری

لطف تو به او باری چون هست همین بادا


جز کلبه‌ی من جائی از رخش فرو نایی

یا خانه‌ی من جایت یا خانه‌ی زین بادا


گر هست وفا گفتی هم در تو گمان دارم

در حق منت این ظن برتر ز یقین بادا


پیش از هم کس افتاد در دام غمت هاتف

امید کز این غم شاد تا روز پسین بادا

ناقه آن محمل نشین چون راند از منزل مرا

جان قفای ناقه رفت و دل پی محمل مرا

ز آتش رشکم کنی تا داغ، هر شب می‌شوی

شمع بزم غیر و می‌خواهی در آن محفل مرا


بعد عمری زد به من تیغی و از من درگذشت

کشت لیک از حسرت تیغ دگر قاتل مرا


بارها گفتم که پیکانش ز دل بیرون کشم

جهدها کردم ولی برنامد این از دل مرا


خط برآوردی و عاشق کشتی آخر کرد عشق

غرقه در دریا تو را آسوده در ساحل مرا


چاره جو هاتف برای مشکل عشقم ولی

مشکل از تدبیر آسان گردد این مشکل مرا

گل خواهد کرد از گل ما

خاری که شکسته در دل ما

از کوی وفا برون نیائیم

دامن‌گیر است منزل ما


مرغان حرم ز رشک مردند

چون بال فشاند بسمل ما


نام گنهی نبرد تا کشت

ما را به چه جرم قاتل ما


کار دگر از صبا نیامد

جز کشتن شمع محفل ما


بی‌رحمی برق بین چه پرسی

از کشته ما و حاصل ما


خندد به هزار مرغ زیرک

در دام تو صید غافل ما


هاتف آخر به مکتب عشق

طفلی حل کرد مشکل ما

نوید آمدن یار دلستان مرا

بیار قاصد و بستان به مژده جان مرا

فغان و ناله کنم صبح و شام و در دل یار

فغان که نیست اثر ناله و فغان مرا


فغان که تا به گلستان شکفت گل، بادی

وزید و زیر و زبر کرد آشیان مرا


مرا جدا ز تو ویرانه‌ای است هر شب جای

که سوخت آتش هجر تو خانمان مرا

مهی کز دوریش در خاک خواهم کرد جا امشب

به خاکم گو میا فردا، به بالینم بیا امشب

مگو فردا برت آیم که من دور از تو تا فردا

نخواهم زیست خواهم مرد یا امروز یا امشب


ز من او فارغ و من در خیالش تا سحر کایا

بود یارش که و کارش چه و جایش کجا امشب


شدی دوش از بر امشب آمدی اما ز بیتابی

کشیدم محنت صد ساله هجر از دوش تا امشب


شب هجر است و دارم بر فلک دست دعا اما

به غیر از مرگ حیرانم چه خواهم از خدا امشب


چو فردا همچو امروز او ز من بیگانه خواهد شد

گرفتم همچو دیشب گشت با من آشنا امشب


ندارم طاقت هجران چو شب‌های دگر هاتف

چه یار از من شود دور و چه جان از تن جدا امشب

بوده است یار بی من اگر دوش با رقیب

یا من به قتل می‌رسم امروز یا رقیب

شکر خدا که مرد به ناکامی و ندید

مرگ مرا که می‌طلبد از خدا رقیب


با یار شرح درد جدائی چسان دهم

چون یک نفس نمی‌شود از وی جدا رقیب


هم آشناست با تو و هم محرم ای دریغ

ظلم است با سگ تو بود آشنا رقیب


در عاشقی هزار غم و درد هست و نیست

دردی از این بتر که بود یار با رقیب


با هاتف آنچه کرده که او داند و خدا

بیند جزای جمله به روز جزا رقیب

شب وصل است و با دلبر مرا لب بر لب است امشب

شبی کز روز خوشتر باشد آن شب امشب است امشب

به چشمی روی آن مه بینم از شوق و به صد حسرت

ز بیم صبح چشم دیگرم بر کوکب است امشب


دلا بردار از لب مهر خاموشی و با دلبر

سخن آغاز کن هنگام عرض مطلب است امشب

قاصد به خاک بر سر کویش فتاده کیست

بر خاک آستانه‌ی او سرنهاده کیست

چون بر سمند آید و خلقیش در رکاب

همراه او سوار کدام و پیاده کیست


در کوی او عزیز کدام است و کیست خار

در بزم او نشسته که و ایستاده کیست


عزت ز محرمان بر او بیشتر کراست

دارد کسی که حرمت از ایشان زیاده کیست


آن کس که ساغر می نابش دهد کدام

وان کس که می‌ستاند از او جام باده کیست


رندی که باز بسته در عیش بر جهان

تنها به روی او در عشرت گشاده کیست


اغیار سر نهاده فراغت به پای یار

محرومتر ز هاتف از پا فتاده کیست

ز غمزه، چشم تو یک تیر در کمان نگذاشت

که اول از دل مجروح من نشان نگذاشت

ز بی‌وفایی گل بود مرغ دل آگاه

از آن به گلبن این گلشن آشیان نگذاشت


ز شوق دیدن آن گل، ستم نگر که شدم

رضا به رخنه‌ی دیوار و باغبان نگذاشت


رسید کار به جایی که یار بگذارد

ز لطف بر دل من دستی، آسمان نگذاشت


ز ناز بر دل پیر و جوان در این محفل

کدام داغ که آن نازنین جوان نگذاشت


شکایتی ز سگانت نبود هاتف را

بر آستان تواش جور پاسبان نگذاشت

شود از باد تا شمشاد گاهی راست گاهی کج

به جلوه سرو قدت باد گاهی راست گاهی کج


ز بهر کندن خارا برای سجده‌ی شیرین

شدی در بیستون فرهاد گاهی راست گاهی کج


عجب نبود کز آهم قامتش در پیچ و تاب افتد

که گردد شاخ گل از باد، گاهی راست گاهی کج


تو دی می‌رفتی و هاتف به دنبال تو چون سایه

به خاک راه می‌افتاد گاهی راست گاهی کج

بی من و غیر اگر باده خورد نوشش باد

یاد من گو نکند غیر فراموشش باد


یار بی‌غیر که می در قدحش خون گردد

خون من گر همه ریزد به قدح نوشش باد


سرو اگر جلوه کند با تن عریان به چمن

شرمی از جلوه‌ی آن سرو قبا پوشش باد


دوش می‌گفت که خونت شب دیگر ریزم

امشب امید که یاد از سخن دوشش باد


ننگ یار است که یاد آرد از اغیار مدام

نام این فرقه‌ی بدنام فراموشش باد


دل که خو کرده به اندوه فراغت همه عمر

با خیالت همه شب دست در آغوشش باد


هاتف از جور تو دم می‌نزند لیک تو را

شرمی از چشم پر آب و لب خاموشش باد

بتان نخست چو در دلبری میان بستند

میان بکشتن یاران مهربان بستند


دعا اثر نکند کز درم تو چون راندی

به روی من همه درهای آسمان بستند


مگر میان بتان روی آن صنم دیدند

که اهل صومعه زنار بر میان بستند


به آشیانه نبستند عندلیبان دل

اگر دو روز در این گلشن آشیان بستند


فغان که مدعیان از جفا برون کردند

مرا ز شهر تو و راه کاروان بستند


رساند کار به جایی جفای گل چینان

که در معاینه بر روی باغبان بستند


جفاکشان سخنان با تو داشتند ولی

چو هاتف از ادب عاشقی زبان بستند

با حریفان چو نشینی و زنی جامی چند

یاد کن یاد ز ناکامی ناکامی چند


بی تو احوال مرا در دل شب‌ها داند

هر که بی هم چو تویی صبح کند شامی چند


باده با مدعیان می‌کشی و می‌ریزی

خون دل در قدح خون دل آشامی چند


بوسه‌ای چند ز لعل لب تو می‌طلبم

بشنوم تا ز لب لعل تو دشنامی چند


گرچه در بادیه‌ی عشق به منزل نرسی

اینقدر بس که در این راه زنی گامی چند


هاتف سوخته کز سوختگان وحشت داشت

مبتلی گشت به همصحبتی خامی چند

در پیش بیدلان جان، قدری چنان ندارد

آری کسی که دل داد پروای جان ندارد


پرسی ز من که دارد؟ زان بی‌نشان نشانی

هر کس ازو نشانی دارد نشان ندارد


یک جو وفا ندیدم از روی خوب هرگز

دیدم تمام هر کس این دارد آن ندارد


بر من نه از ترحم کم کرده یار بیداد

تاب جفا ازین بیش در من گمان ندارد


هاتف غلامی تو خواهد بخر به هیچش

این کار اگر ندارد سودی، زیان ندارد

کدام عهد نکویان عهد ما بستند

به عاشقان جفاکش که زود نشکستند


خدا نگیردشان گرچه چاره‌ی دل ما

به یک نگاه نکردند و می‌توانستند


نخست چون در میخانه بسته شد گفتم

کز آسمان در رحمت به روی ما بستند


مکن به چشم حقارت نظر به درویشان

که بی‌نیاز جهانند اگر تهی دستند


حریف عربده‌ی می کشان نه‌ای ای شیخ

به خانقاه منه پا که صوفیان مستند


غم بتان به همه عمر خوردم و افسوس

که آخر از غمشان مردم و ندانستند


ز جور مدعیان رفت از درت هاتف

غمین مباش گر او رفت دیگران هستند

دل بوی او سحر ز نسیم صبا شنید

تا بوی او نسیم صبا از کجا شنید


بیگانه گفت اگر سخنی در حقم چه باک

این می‌کشد مرا که ازو آشنا شنید


رازی که با تو گفتم و آنجا کسی نبود

غیر از من و خدا و تو، غیر از کجا شنید


دل سوخت بر منش همه گر سنگ خاره بود

غیر از تو هر که حال مرا دید یا شنید


فرخنده عاشقی که ز دلدار مهربان

گر حرف مهر گفت حدیث وفا شنید


پیغام حور نشنود از خازن بهشت

گوئی کز آشنا سخن آشنا شنید


نشنیدی ای دریغ و ندیدی که از کسان

هاتف چها ز عشق تو دید و چها شنید

نه با من دوست آن گفت و نه آن کرد

که با دشمن توان گفت و توان کرد


گرفت از من دل و زد راه دینم

ز دین و دل گذشتم قصد جان کرد


کی از شرمندگی با مهربانان

توان گفت آنچه آن نامهربان کرد


منش از مردمان رخ می‌نهفتم

ستم بین کآخر از من رخ نهان کرد


تو با من کردی از جور آنچه کردی

من از شرم تو گفتم آسمان کرد


دو عالم سود کرد آن کس که در عشق

دلی درباخت یا جانی زیان کرد


نه از کین خون هاتف ریخت آن شوخ

وفای او به کشتن امتحان کرد

داغ عشق تو نهان در دل و جان خواهد ماند

در دل این آتش جانسوز نهان خواهد ماند


آخر آن آهوی چین از نظرم خواهد رفت

وز پیش دیده به حسرت نگران خواهد ماند


من جوان از غم آن تازه جوان خواهم مرد

در دلم حسرت آن تازه جوان خواهد ماند


به وفای تو، من دلشده جان خواهم داد

بی‌وفایی به تو ای مونس جان خواهد ماند


هاتف از جور تو اینک ز جهان خواهد رفت

قصه‌ی جور تو با او به جهان خواهد ماند

گفتم که چاره غم هجران شود نشد

در وصل یار مشکلم آسان شود نشد


یا از تب غمم شب هجران کشد نکشت

یا دردم از وصال تو درمان شود نشد


یا آن صنم مراد دل من دهد نداد

یا این صنم‌پرست مسلمان شود نشد


یا دل به کوی صبر و سکون ره برد نبرد

یا لحظه‌ای خموش ز افغان شود نشد


یا مدعی ز کوی تو بیرون رود نرفت

چون من اسیر محنت هجران شود نشد


یا از کمند غیر غزالم جهد نجست

یا ز الفت رقیب پشیمان شود نشد


یا از وفا نگاه به هاتف کند نکرد

یا سوی او ز مهر خرامان شود نشد

گر آن گلبرگ خندان در گلستانی دمی خندد

در آن گلشن گلی بر گلبن دیگر نمی‌خندد


ز عشرت زان گریزانم که از غم گریم ایامی

در این محفل به کام دل دمی گر بیغمی خندد

به ره او چه غم آن را که ز جان می‌گذرد

که ز جان در ره آن جان جهان می‌گذرد


از مقیم حرم کعبه نباشد کمتر

آنکه گاهی ز در دیر مغان می‌گذرد


نه ز هجران تو غمگین نه ز وصلت شادم

که بد و نیک جهان گذران می‌گذرد


دل بیچاره از آن بیخبر است ار گاهی

شکوه از جور تو ما را به زبان می‌گذرد


آه پیران کهن می‌گذرد از افلاک

هر کجا جلوه‌ی آن تازه جوان می‌گذرد


چون ننالم که مرا گریه کنان می‌بیند

به ره خویش و ز من خنده‌زنان می‌گذرد

دل عشاق روا نیست که دلبر ***د

گوهری کس نشنیده است که گوهر ***د


بر نمی‌دارم از این در سر خویش ای دربان

صد ره از سنگ جفای تو گرم سر ***د

آن دلبر محمل‌نشین چون جای در محمل کند

می‌باید اول عاشق مسکین وداع دل کند


زین منزل اکنون شد روان تا آن بت محمل‌نشین

دیگر کجا آید فرود از محمل و منزل کند

شب و روزی به پایان گر تو را در وصل یار آید

غنیمت دان که بی ما و تو بس لیل و نهار آید


شتابت چیست ای جان از تنم خواهی برون رفتن

دمی از جسم من بیرون مرو شاید که یار آید


تو ای سرو روان تا از کنارم بی‌سبب رفتی

شب و روز از دو چشمم اشک حسرت در کنار آید


شدم دور از دیار یار و شد عمری که سوی من

نه مکتوبی ز یار آید نه پیکی زان دیار آید


ازو هاتف به این امید دل خوش کردم و مردم

که شاید گاهگاهی بعد مرگم بر مزار آید

امروز ما را گر کشی بی‌جرم از ما بگذرد

اما به پیش دادگر مشکل که فردا بگذرد


زینگونه غافل نگذری از حال زار ما اگر

گاهی که بر ما بگذری دانی چه بر ما بگذرد


ناصح ز روی او مکن منعم که نتواند کسی

آن روی زیبا بیند و زان روی زیبا بگذرد


از بس چو تنها بیندم از شرم گردد مضطرب

می‌میرم از شرمندگی بر من چو تنها بگذرد


در راه عشق آن صنم هر کس که بگذارد قدم

باید که چون هاتف نخست از دین و دنیا بگذرد

گفتیم درد تو عشق است و دوا نتوان کرد

دردم از توست دوا از تو چرا نتوان کرد


گر عتاب است و گر ناز کدام است آن کار

که به اغیار توان کرد و به ما نتوان کرد


من گرفتم ز خدا جور تو خواهد همه کس

لیک جور این همه با خلق خدا نتوان کرد


فلکم از تو جدا کرد و گمان می‌کردم

که به شمشیر مرا از تو جدا نتوان کرد


سر نپیچم ز کمندت به جفا آن صیدم

که توان بست مرا لیک رها نتوان کرد


جا به کویت نتوان کرد ز بیم اغیار

ور توان در دل بی‌رحم تو جا نتوان کرد


گر ز سودای تو رسوای جهان شد هاتف

چه توان کرد که تغییر قضا نتوان کرد

تا ز جان و دل من نام و نشان خواهد بود

غم و اندوه توام در دل و جان خواهد بود


آخر از حسرت بالای تو ای سرو روان

تا کیم خون دل از دیده روان خواهد بود


گفتم آن روز که دیدم رخ او کاین کودک

آفت دین و دل پیر و جوان خواهد بود


رمضان میکده را بست خدا داند و بس

تا ز یاران که به عید رمضان خواهد بود


پا مکش از سر خاکم که پس از مردن هم

به رهت چشم امیدم نگران خواهد بود


هاتف این‌گونه که دارد هوس مغبچگان

بعد ازین معتکف دیر مغان خواهد بود

بر دست کس افتد چو تو یاری نه و هرگز

در دام کسی چون تو شکاری نه و هرگز


روزم سیه است از غم هجران بود آیا

چون روز سیاهم شب تاری نه و هرگز


در بادیه‌ی عشق و ره شوق رساند

آزار به هر پا سر خاری نه و هرگز


گردون ستمگر کند این کار که باشد؟

یاری به مراد دل یاری نه و هرگز


در خاطر هاتف همه‌ی عمر گذشته است

جز عشق تو اندیشه‌ی کاری نه و هرگز

از دل رودم یاد تو بیرون نه و هرگز

لیلی رود از خاطر مجنون نه و هرگز


با اهل وفا و هنر افزون شود و کم

مهر تو و بی‌مهری گردون نه و هرگز


از سرو و صنوبر بگذر سدره و طوبی

مانند به آن قامت موزون نه و هرگز


خون ریختیم ناحق و پرسی که مبادا

دامان تو گیرند به این خون نه و هرگز


در عشق بود غمزده‌ی بیش ز هاتف

در حسن نگاری ز تو افزون نه و هرگز

با من ار هم آشیان می‌داشت ما را در قفس

کی شکایت داشتم از تنگی جا در قفس


عندلیبم آخر ای صیاد خود گو، کی رواست

زاغ در باغ و زغن در گلشن و ما در قفس


قسمت ما نیست سیر گلشن و پرواز باغ

بال ما در دام خواهد ریختن یا در قفس


بر من ای صیاد چون امروز اگر خواهد گذشت

جز پری از من نخواهی دید فردا در قفس


هاتف از من نغمه‌ی دلکش سرودن خوش مجوی

کز نوا افتاده‌ام افتاده‌ام تا در قفس

رسید یار و ندیدیم روی یار افسوس

گذشت روز و شب ما به انتظار افسوس


گذشت عمر گرانمایه در فراق دریغ

نصیب غیر شد آخر وصال یار افسوس


گریست عمری آخر ز بیوفائی چرخ

ندید روی تو را چشم اشکبار افسوس


خزان چو بگذرد از پی بهار می‌آید

خزان عمر ندارد ز پی بهار افسوس


به خاک هاتف مسکین گذشت و گفت آن شوخ

ازین جفاکش ناکام صد هزار افسوس

رسید یار و ندیدیم روی یار افسوس

گذشت روز و شب ما به انتظار افسوس


گذشت عمر گرانمایه در فراق دریغ

نصیب غیر شد آخر وصال یار افسوس


گریست عمری آخر ز بیوفائی چرخ

ندید روی تو را چشم اشکبار افسوس


خزان چو بگذرد از پی بهار می‌آید

خزان عمر ندارد ز پی بهار افسوس


به خاک هاتف مسکین گذشت و گفت آن شوخ

ازین جفاکش ناکام صد هزار افسوس