استفاده از داروهاي غير مجاز در ورزش

استفاده از داروهای غیر مجاز در ورزش



قسمت چهارم

محرکها

مصرف این دارو موجب چابکی ، از بین رفتن خستگی ، افزایش حس رقابت و بهبود عملکرد و اجرای مهارت ورزشی می شود . این دارو ها اگر چه موجب تحریک بدن ورزشکار در نحوه اجرای مهارت می شود ولی عوارض جانبی زیر را به همراه دارند .

ایجاد اضطراب ، لرزش بدن ، افزایش ضربان قلب ، افزایش فشار خون ، کاهش مفرط آب بدن و کاهش گردش خون در اثر افزایش غلظت خون

مصرف بیش از حد این دارو ها موجب از کارانداختن قلب و درنهایت موجب مرگ می شود . چند نمونه از این دارو ها عبارتند از : آمفتامین ، کوکایین ، افدرین و کافئین

مخدرها – نارکوتیک ها ( narcotica )

داروهای دوپینگی نارکوتیک درد را از بین می برد لذا معروف به کشنده درد است که در اثر مصرف این دارو توسط ورزشکار ، احساس آرامش خاطر ، احساس کاذب مغلوب کردن حریف ، احساس شجاعت و دلیری که دور از دسترس او بوده در فرد بوجود
می آید .

در صورتیکه ورزشکاران مصدوم از این داروها استفاده نمایند ، درد را تحمل کرده و می توانند به رقابت ادامه دهند . بنابراین عضو آسیب دیده دچار صدمات بیشتری می شود . مصرف این گونه داروها موجب اعتیاد فرد ورزشکار می شود از اینگونه داروهای نارکوتیک می توان مرفین و دیگر مشتقات وابسته به آن را نام برد .

داروهای ناکوتیک یک رفتار غیر عادی در ورزشکار بوجود می آورد .

داروهای محرکهای سیستم اعصاب مرکزی ( مورفین ، کاکوئین ، اکستازی و غیره )

مواد مخدر نیز که برای کاهش احساس درد و ایجاد حالت خوشی استفاده می شوند ، فرد را دچار اختلالات ذهنی و خطای حسی می کنند . این محرک ها مسئول مرگ چند ورزشکار هستند . اینها گروه آمفتامین را تشکیل داده و با یک ورش مشابه و به آدرنالین باعث می شوند که فرد احساس خستگی نکند . داروهایی که به این گروه خیلی نزدیک هستند شامل آدرنالین ، افدرین و سودوافدرین می باشند که همگی آنها در لیست مواد ممنوعه قرار دارند .

این دارو ها در درمان جهت افزایش هوشیاری ، رفع خستگی ، کاهش اشتها ، درمان برخی اختلالات خواب آلودگی و نیز در فزون فعالیتی کودکان به کار می روند . داروهایی از این دسته که در ورزش مورد استفاده نابجا قرار می گیرند ، شامل کوکائین ، آمفتامین ، کافئین و پروپانول آمین هستند . طبق بررسی های بعمل آمده بیش از میلیونها نفر از جوانان کوکائین مصرف می کنند . محرکهای سیستم اعصاب مرکزی توسط ورزشکاران برای افزایش میزان انرژی ، دقت و تمرکز حواس ، تحریک رفتاری و بالا بردن سطح هوشیاری استفاده می شوند . این دارو ها در حدود 20 درصد از مجموع سوء استفاده های دارویی را بخود اختصاص می دهند .

کوکائین برای اولین بار توسط فروید جهت درمان دسته ای از اختلالات عصبی بکار رفت ، اما به دلیل بروز عوارض جانبی خطرناک و کشف دارو های جدید تر با خصوصیات برتر بزودی کنار گذاشته شد . کوکائین ابتدا ایجاد حالت سرخوشی و نشئه و پس از آن حالت نا امیدی مینماید . سرعت انعکاسهای محیطی فرد در پاسخ به دارو بالا رفته ولی در کنار آن ، فشتر خود و تعداد ضربان قلب نیز بطور قابل توجهی افزایش می یابد . از عوارض جانبی کوکائین میتوان به کاهش هماهنگی حرکات ، هیجان ، بیخوابی ، بی قراری ، اضطراب ، جنون ، سکته های قلبی و نارسایی احتقانی قلب اشاره کرد .

به عنوان نمونه مرگ لین بیاس ستاره بسکتبال دانشگاه مریلند آمریکا و دان راجرز فوتبالیست آمریکایی در سال 1986 بر اثر اسید وزلاکتیک ناشی از مصرف کوکائین بوده است . آمفتامینها گروه دیگری از این دسته دارو ها هستند . سرآغاز دوپینگ در ورزشهای نوین با این دارو ها بوده است . این داروها توسط ورزشکاران جهت کاهش احساس هستگی ، افزایش انعکاسهای محیطی و تمرکز حواس ، حالت تهاجمی و بالاخره کاهش وزن استفاده می شوند .

بدلیل عدم احساس خستگی توسط ورزشکاران این خطر وجود دارد که این افراد ساعت های متمادی به فعالیت بدنی ادامه داده و عوارض جبران ناپذیری به بدن آنان وارد آید . عوارض قلبی و عروقی ، اختلالات انعقاد خون ، خشونت و بی رحمی ، اعتیاد ، تحریک عصبی و گرمازدگی از اثرات ناخواسته این دارو هستند . مرگ کورت انمار جانسون دوچرخه سوار دانمارکی در المپیک 1960 رم در اثر مصرف آمفتامین بوده است .

فتیل پروپانوئل آمین ، محرک دیگر سیستم عصبی مرکزی است که در فرمولهای ضد سرماخوردگی جهت رفع احتقان و آبریزش دستگاه تنفسی فوقانی استفاده می شود . این دارو بدلیل ، بروز اثرات سمی در مقادیر مصرف بالا کمتر توسط ورزشکاران استفاده شده است . از عوارض جانبی این دارو میتوان به افزایش فشار خون ،حملات صرعی ، آریتمی قلبی و حتی افزایش احتمال سکته قلبی اشاره کرد .

داروی دیگر محرک سیستم اعصاب مرکزی ، کافئین است . کافئین ماده ای از گروه متیل گزانتین ها میباشد که در چای و قهوه بفراوانی وجود دارد . این دارو ، علاوه بر خصوصیات کلی تحریک سیستم اعصاب مرکزی بدلیل افزایش مصرف اسید های چرب ، میتواند انرژی زا هم باشد . کافئین در ترکیب برخی از داروهای مسکن و ضد سرماخوردگی وجود دارد .

در ورزشهای استقامتی ، برخی از ورزشکاران از این دارو استفاده می کنند . از عوارض ناخواسته این دارو علاوه بر عوارض کلی ، خاصیت مددی ، آریتمی قلبی ، عدم هماهنگی اعمال دقیق و بر هم زدن وضعیت خواب و بیداری را می توان نام برد . بدلیل وجود کافئین در ترکیب نوشیدنیها معمولی غلظت مجازی معدل 12 میکروگرم بر میلی لیتر از این دارو در ادرار تعیین شده است که بالاتر از آن دوپینگ محسوب می شود .

داروهای مدر

این داروها شامل دسته گسترده ای از ترکیبات شیمیایی با اثر مشترک افزایش میزان دفع ادرار می باشد . داروهای مدر در مواردی نظیر گلوکوم ، قلیایی کردن ادرار ، آلکالوز متابولیک ، کوه گرفتگی حاد ، ادم حاد ریوی ، افزایش کلسیم خون ، مسمومیت با یونهای مختلف ، نارسایی حاد کلیوی ، افزایش اسید اوریک خون ، فشار خون بالا ، نارسایی احتقانی قلبی و دیابت بی مزه کاربرد درمانی دارند . مصرف نابجای داروهای مدر در ورزش بدلیل اثر کاهش وزن ناشی از آنهاست که در رشته هایی نظیر کشتی ، وزنه برداری ، بوکس ، ورزشهای رزمی و قایق رانی مطلوبست به علاوه این دارو ها برای رقیق کردن ادرار و فرار از نتیجه آزمایشات مثبت سایر داروهای مورد استفاده در دوپینگ بکار می روند . از عوارض ناخواسته این دارو ها ، بهم خوردن تعادل آب و الکترولیتهای بدن ( که برای حفظ حیات بسیار ضروری است ) و مخاطرات قلبی – عروقی ، عصبی و متابولیک ناشی از آن قابل ذکر است .

استروئیدهای آنابولیزان :

استروئیدهای آنابولیزان ، مشتقات هورمونهای مردانه یا تستوسترون می باشد که در مقایسه با خود تستوسترون ( هورمون مردساز ) دارای اثرات آنابولیک بیشتر و اثرات مردانه ( آندروژنیک ) کمتر هستند مصارف درمانی این گروه دارویی شامل ، اختلالات عملکرد غدد جنسی مردانه ، کم خونی ، سرطان پستان ( به عنوان داروی کمکی ) آنژیوادم ارثی و آندومتریوز ( بیماری زنان ) ، تاخیر در رشد استئوپروز ( پوکی استخوان ) ، سوختگی و جراحی میباشد . برای درمان کوتاه مدت از انواع خوراکی نظیر متیل تستوسترون و جهت درمان بلند مدت از انواع تزریقی مانند ناندرلولون استفاده میشود . نخستین گزارشات حاکی از کاربرد نابجای این داروها در ورزش به سال 1950 مربوط می شود تا جایی که گروهی از وزنه برداران و بدنسازان مرتکب دوپینگ با این داروها شده بودند . پس از آن درخشش وزنه برداران روسی را در المپیک 1960 به مصرف داروهایی از این دسته نسبت دادند . استروئیدهای آنابولیزان در سال 1974 به فهرست داروهای ممنوعه اضافه شدند .

بدلیل احتمال مصرف نابجای هورمون تستوسترون توسط ورزشکاران برای فرار از نتایج آزمایش مثبت در سال 1684 نسبت به غلظت ادراری تستوسترون به ابی تستوسترون معادل 6 به 1 بعنوان حد مجاز شناخته شد و بالاتر از آن ، نشانگر مصرف تستوسترون خارجی قلمداد گردید . ( زیرا این ترکیب در بدن یک فرد عادی وجود دارد ) خلع مدال طلای بن جانسون دونده کانادایی در المپیک 1988 سئول به دلیل مصرف نابجای داروی استانوزولول و ده ها مورد دیگر از این دست نشانگر وسعت مصرف این دارو ها در ورزش امروز می باشد . این داروها توسط ورزشکاران جهت افزایش کارایی ورزشی ، حجم و قدرت عضلانی ، ایجاد ظاهری درشت و خشن نما و بالاخره افزایش حالت تهاجمی و کاهش احساس خستگی استفاده می شوند . بیشترین میزان مصرف این داروها در رشته های بدنسازی ، دو میدانی ، کشتی ، وزنه برداری و فوتبال گزارش شده است . اولین گروه از اثرات جانبی این داروها ، عوارض مردانه ( اندروژنی ) ناشی از آنهاست که شامل پیدایش و افزایش جوش صورت ، طاسی ، تحلیل رفتن شور جنسی ، تحلیل بیضه ها ، تحریک پذیری ، حالت تهاجمی ، ژنیکوماستی ( بزرگ شدن پستانها ) ایجاد صفات مردانه در زنان و بالاخره عقیمی می باشد . عوارض عضلانی اسکلتی این داروها شامل تسریع بسته شدن اپی فیز استخوان ها ( خط رشد ) در دوران نوجوانی و جوانی و بنابراین رکورد رشد ، افزایش احتمال در رفتگی استخوان ، عدم تناسب عضله با زردپی و بالاخره تخریب مفاصل میباشد .

استروئیدهای آنابولیزان پس از بسته شدن اپی فیز تاثیری بر روی رشد استخوان ها ندارند . عوارض کبدی استروئیدهای آنابولیزان گسترده بوده و در زمره عوارض بلند مدت و خطرناک این داروها میباشد . این عوارض در هنگام مصرف انواع خوراکی داروها بیشتر دیده می شوند و امروزه بدلیل روی آوردن ورزشکاران به این نوع از داروها به لحاظ دفع سریعتر آنها نسبت به انواع تزریقی ، متاسفانه میزان مصرف نوع خوراکی بالا رفته است . اثر بر روی متابولیسم ( سوخت و ساز ) کبدی داروها و استروئیدهای درون زا ، احتباس صفرا و یرقان انسدادی ، نارسایی کبدی ، تخریب بافت کبد و بالاخرع سرطان های خوش خیم و بدخیم از جمله عوارض کبدی این داروها هستند که زمان بروز آنها حتی تا 22 سال بعد ازمصرف دارو نیز گزارش شده است . دسته بندی عوارض جانبی داروهای آنابولیزان ، بر روی کلیه و پروستات ایجاد می شوند که مهمترین آنها بزرگ شدن پروستات و سرطان پروستات و سرطان کلیه هستند . از جمله مهم ترین عوارض قلبی – عروقی و خونی استروئیدها آنابولیزان که به فراوانی مشاهده می شوند و بدین ترتیب افزایش احتمال بروز سکته قلبی ( انفارکتوس میوکارد ) و سکته مغزی ، افزایش میزان انعقاد خود و افزایش تعداد سلولهای خون ( پنی سیتمی ) قابل ذکر هستند . علاوه بر اثرات جسمانی فوق الذکر ، دسته ای از اثرات روحی – روانی نظیر افسردگی ، هیجان ، جنون و بالاخره اعتیاد نیز در اثر مصرف این داروها ایجاد
می شوند.

روش انتخاب ورزشکاران برای آزمایش دو پینگ :

روش انتخاب ورزشکاران برای انجام آزمایش ، مطابق با قوانین جاری کنترل دوپینگ در هر رویداد ورزشی است . در بازیهای المپیک ، بطور معمول مقامهای اول تا چهارم در هر رشته ، به علاوه یک یا چند نفر که به صورت اتفاقی انتخاب می گردند ، برای تست در نظر گرفته می شوند . در رشته های ورزشی رکوردی نظیر دو میدانی ، وزنه بداری ، شنا ، نتیجه منفی آزمون برای ثبت رکورد ورزشکاران الزامی است . بنابراین در هر مکانی و در هر زمانی این احتمال وجود دارد که هر ورزشکار برای آزمایش دوپینگ انتخاب شود . هر چند که در آن مسابقه موفقیتی کسب نکرده باشد .

نمونه گیری برای آزمایش دوپینگ :

در موارد معمول آزمایش دوپینگ بر روی نمونه ادراری انجام می شود . در صورت مثبت شده نمونه ادرار برای تایید نتیجه از تجزیه نمونه خون استفاده می شود .در صورت شک به دوپینگ خونی و یا مصرف مواردی که با آزمایش خون بهتر قابل شناسایی هستند نمونه خونی از فرد گرفته خواهد شد .

مقصر اصلی در دوپینگ کردن ورزشکاران کیست ؟

استفاده ورزشکاران از مواد نیروزا در مسابقات مختلف جهانی همواره مشکلی است که جامعه ورزشکاران با آن مواجه هستند . استفاده از مواد نیروزا توسط ورزشکاران در قانون جهانی ورزش ، با نام دوپینگ یاد میشود . دوپینگ در ورزش های مختلف ، با جریمه های جدی و سنگینی از طرف مسئولین مواجه می شود و قبل ازشروع اکثر مسابقات جهانی ، تست دوپینگ از ورزشکاران شرکت کننده گرفته می شود . اما علل واقعی استفاده از مواد نیروزا و دوپینگ از طرف ورزشکاران چیست ؟ یکی از دکتران روانشناس و متخصص مشاوره ، نگاه خاصی به دوپینگ دارد و به دلایل ورزشکاران برای دوپینگ اشاره می کند :

1- دوپینگ یک تقلب است ، اگر به دوپینگ به عنوان یک تقلب نگاه کنیم ، باید بگوییم که افراد به این دلیل تقلب می کنند که یا به سودی دست یابند و یا این که از مجازاتی می ترسند و می خواهند از آن مصون باشند . همین طور زمانی که چیزی بیشتر از حق خود می خواهند ، تقلب می کنند که در این صورت افراد شخصیت سلطه گر و زورگو دارند .

2- دوپینگ یک دستاورد علمی است ، کشف طبی و دستاورد علم بودن دوپینگ ، موضوع غیر قابل انکاری است و همه مردم این را می دانند و مانند تمام علوم جدید برای شان جالب و جذاب است و طبیعی است که برای بهره گیری از آن اشتیاق نشان خواهند داد . گذشته از آن ، این پدیده با تغییرات فیزیولوژی که در بدن افراد خواهد داشت ، امکان تجربه احساس نشاط و حس های خوب دیگری را به آنان می دهد و این موضوع عزت نفس افراد دوپینگ کننده را تحت تاثیر قرار داده و اعتماد افراد به خود را تغییر می دهد . از طرفی عوامل ایجاد کننده این واکنش ( دواها و مکمل های ) ارزان ، شایعو در دسترس هستند و این موضوعات همیشه عوامل خوبی برای فراگیر شدن آن به شمار می آیند .

از طرفی اطلاعات کافی در مورد عوارض این کار در اختیار مردم قرار نمی گیرد و این موضوع عجیبی نیست چرا که همیشه در ابتدای کشف علوم جدید همین طور است . همان طور که هرویین برای درمان افراد معتاد به تریاک کشف شد و پس از مدتی مشخص شد که خود دارای عوارضی است . بنابراین دوپینگ ، دستاورد علمی است که جایگاه استفاده از آن و نیز عوارضش هنوز برای مردم مشخص نیست و بنابراین از آن استفاده می کنند .

3- دوپینگ یک پدیده اجتماعی فراگیر است . به دلایل تغییرات فیزیولوژیکی که ماده دوپینگی در بدن افراد ایجاد می کند و به آن اشاره شد ، این عمل برای افراد لذت بخش است . این مواد باعث خواهند شد که « سروتونین » خون بالا رفته و فرد تصویر بدنی و فکری بهتری از خود پیدا کند . درست همان اتفاقی که افراد در استفاده از مواد مخدر انجام می دهند . در دسترس بودن این مواد نیز باعث خواهد شد تا استفاده و تجربه آن ها حتی برای یک بار برای مردم امکان داشته باشد و لذت بخش بودن آن باعث تکرار این امر شده و همین امر به فراگیر شدن این موضوع در جامعه کمک خواهد کرد .

4- دوپینگ وسیله ای برای تظاهر است . رسانه ها و مطبوعات با قهرمان سازی هایی که از ورزشکاران انجام می دهند به جذابیت عمل دوپینگ برای این قشر دامن می زنند . رسانه ، یک لحظه و آن هم لحظه اوج قهرمان را نشان می دهد و این تصویر حتی بیش از تصور ذهنی خود ورزشکار است و به این ترتیب افراد فریفته چهره پردازی رسانه ها می شوند . بنابراین این انگیزه ای است برای رفتن به سمت دوا و مکمل ، تا آن لحظه زیبا را رقم بزند و تجربه کند .

5- دوپینگ تیری در تاریکی است . عبور ورزشکاران به تیم های ملی بسیار حایز اهمیت است . یک ورزشکار باید در وهله اول مرحله پهلوانی را پشت سر گذارد تا بتواند برای قهرمانی تلاش کند . ورزشکاران باید از نظر هویت اخلاقی ، فردی و اجتماعی و نیز خصوصیات رفتاری گزینش شوند و سپس به جایگاهی به نام تیم ملی راه یافته و برای قهرمانی خود را آماده سازند . بنابراین ورزشکار می تواند به یک ریسک دست بزند ، دوپینگ کند ، یا همه چیز را یک باره به دست می آورد و یا این که هیچ چیز خاصیرا از دست نمی دهد ، چرا که مجازات مناسبی برای این عمل او وجود ندارد . بنابراین اگر *****های مناسب برای حضور آنان به تیم ملی و نیز مجازات مناسب برای دوپینگ کردن آنان وجود داشت ، آنان دوپینگ را تیری در تاریکی نمی دیدند .

6- دوپینگ راهی برای تثبیت و ماندگاری ، همه نسبت به این موضوع آگاهند که قهرمانی یک ورزشکار عمر کوتاهی دارد و بسیار دیده شده که قهرمانان ورزشی ف به زودی و پس از کناره گیری از عرصه ورزشی ، فراموش می شوند ، این فراموشی یک ناکامی و حالت افسردگی و گاها تند خویی را برای ورزشکارانی که روحیه پهلوانی آنان تقویت نشده ، ایجاد می کند ، بنابراین ورزشکاران در طول مدت نه چندان طولانی ورزشی خود ، به تثبیت خود در نقطه اوج فکر می کنند و می خواهند بیشتر از این فرصت بهره ببرند و به اصطلاح خود آخرید برگ برنده خود ( دوپینگ ) را به کار می گیرند . پس بنابراین علل مختلفی برای دوپینگ کردن ورزشکاران وجود دارد . اما یگانه راه حلی که برای جلوگیری از این کار وجود دارد ، برخورد جدی و قاطع با متخلفین و آگاهی دادن به ورزشکاران .

منابع

1- خبر گزاری دانشجویان ایران ISNA.NET - main page

2- ضمیمه روزنامه جوان – سه شنبه 3 خرداد 1384 – شماره 1748

3- سایت تکواندوی با توان استان قم Error 404 - Page not found

4- وزارت آموزش و پرورش – معاونت تربیت بدنی و تندرستی big girl straw hat fedora at neshat.org

5- پایگاه اطلاع رسانی پزشکان ایران طب ورزش - دوپينگ - بهداشت و تغذيه ورزشكاران