دیوان اشعار خاقانی

عشقت آتش ز جان برانگیزد

رستخیز از جهان برانگیزد

باد سودات بگذرد بر دل

زمهریر از روان برانگیزد


خیل عشقت به جان فرود آید

سیل خون از میان برانگیزد


تا قیامت غلام آن عشقم

که قیامت ز جان برانگیزد


از برونم زبان فرو بندد

وز درونم فغان برانگیزد


تب نهانی است از غم تو مرا

لرزه از استخوان برانگیزد


ناله پیدا از آن کنم که غمت

تب عشق از نهان برانگیزد


شحنه‌ی وصل کو که هجران را

از سرم یک زمان برانگیزد


هجر بر سر موکل است مرا

از سرم گرد از آن برانگیزد


آه خاقانی از تف عشقت

آتش از آسمان برانگیزد


چون حدیثی کند دل از دهنت

باد آتش فشان برانگیزد

پیش لب تو حلقه به گوشم بنفشه‌وار

لب‌ها بنفشه رنگ ز تب‌های بیقرار

زان خط و لب که هر دو بنفشه به شکرند

وقت بنفشه دارم سودای بی‌شمار


من چون بنفشه بر سر زانو نهاده سر

زانو بنفشه رنگ‌تر از لب هزار بار


همچون بنفشه کز تف آتش بریخت خوی

زان زلف چون بنفشه دل من بسوخت زار


سودا برد بنفشه و شکر چرا مرا

زان شکر و بنفشه به سودار رسید کار


از بس که غم خورم ز سپهر بنفشه رنگ

خاقانی بنفشه دلم خواند روزگار


بازار دل بنفشه صفت تحفه‌ای کنم

تا دسته‌ی بنفشه نهم پیش شهریار


سلطان اعظم آنکه به تیغ بنفشه‌فام

اندر دل مخالف دین شد بنفشه کار


تیغ بنفشه گونش برد شاخ شر چنانک

بیخ بنفشه، بوی دهان شراب‌خوار


گر پیش ما به بوی بنفشه برد نمک

تیغش نمک تن است به رنگی بنفشه‌وار

پیش صبا نثار کنم جان شکوفه‌وار

کو عقد عنبرین که شکوفه کند نثار

ای مرد با شکوفه چه سازم طریق انس

این بس مرا که دیده‌ی من شد شکوفه‌بار


جانم شکوفه‌وار شکافان شد از هوس

چون ****‌ی شکوفه برانداخت نوبهار


هر شب که پر شکوفه شود روی آسمان

در چشم من شکوفه‌وش آید خیال یار


شاخ شکوفه‌دار امیدم شکسته شد

چون از شکوفه قبه‌ی نو بست شاخسار


کو آن شکوفه‌ی طرب و میوه‌ی دلم

اکنون که پر طلسم شکوفه است میوه‌دار


چون زان شکوفه عارض امید به نبود

امید من بمرد به طفلی شکوفه‌وار


هست از شکوفه نغزتر و شوخ دیده‌تر

خاقانی از شکوفه امید بهی مدار

دل پرده‌ی عشق توست برگیر

جان تحفه‌ی وصل توست بپذیر

تن هم سگ کوی توست دانی

دانم که نیرزدت به زنجیر


گفتی که بجوی تا بیابی

جستیم و نیافتیم تدبیر


در کار دلی که گمره توست

تقصیر نمی‌کنی ز تقصیر


تیری ز قضای بد سبق کرد

آمد دل من بخست بر خیر


آن تیر ز شست توست زیرا

نام تو نوشته بود بر تیر


خاقانی اگرچه هیچ کس نیست

هم هیچ مگو به هیچ برگیر

خون‌ریزی و نندیشی، عیار چنین خوش‌تر

دل دزدی و نگریزی، طرار چنین خوشتر

زان غمزه‌ی دود افکن آتش فکنی در من

هم دل شکنی هم تن، دل‌دار چنین خوش‌تر


هر روز به هشیاری نو نو دلم آزاری

مست آیی و عذر آری، آزار چنین خوش‌تر


نوری و نهان از من، حوری و رمان از من

بوس از تو و جان از من، بازار چنین خوش‌تر


الحق جگرم خوردی خون‌ریز دلم کردی

موئیم نیازردی، پیکار چنین خوش‌تر


مرغی عجب استادم در دام تو افتادم

غم می‌خورم و شادم غم‌خوار چنین خوش‌تر


من کشته دلم بالله تو عیسی و جان درده

هم عاشق ازینسان به هم یار چنین خوش‌تر


این زنده منم بی‌تو، گر باد تنم بی‌تو

کز زیستنم بی‌تو بسیار چنین خوش‌تر


خاقانی جان افشان بر خاک در جانان

کز عاشق صوفی جان ایثار چنین خوش‌تر

خیز و به ایام گل باده‌ی گلگون بیار

نوبت دی فوت شد نوبت اکنون بیار

دست مقامر ببوس نقش حریفان بخواه

بزم صبوحی بساز نزل دگرگون بیار


شاهد دل ناشتاست درد زبان گز بده

مطرب جان خوش نواست نغمه‌ی موزون بیار


شرط صبوحی بود گاو زر و خون رز

خون سیاوش بده، گاو فریدون بیار


پیش که یاوه شوند خرد وشاقان چرخ

بر بر گل عارضان ساغر گلگون بیار


باده به کم کاسگان تا خط بغداد ده

بهر لب خاصگان یک دو خط افزون بیار


غصه‌ی ایام ریخت خون چو خاقانیی

شو دیت خون او زان می چون خون بیار

بر سر من نامده است از تو جفاجوی تر

در همه عالم توئی از همه بدخوی‌تر

گیر که من نیستم هم ز خود انصاف ده

تا به جهان کس شنید از تو جفاجوی تر


هستی خورشید حسن لاجرم از وصل تو

هرکه به نزدیک تر از تو سیه روی تر


گفتم هستی چو گل هم خوش و هم بی‌وفا

لیک نگفتم که هست گل ز تو خوشبوی‌تر


بود گناه من آنک با تو یگانه شدم

نیست مرا ز آب چشم هیچ گنه‌شوی‌تر


تا دل من سوی توست بارگه صبر من

هست به کوی عدم بلکه از آنسوی‌تر


در صف عشاق تو کمتر خاقانی است

لیک به وصف تو در، اوست سخنگوی‌تر

رحم کن رحم، نظر باز مگیر

لطف کن لطف، خبر بازمگیر

گیرم آتش زده‌ای در جانم

آخر آبم ز جگر بازمگیر


گر به مستی سخنی گفتم، رفت

سخن رفته ز سر بازمگیر


گنه کرده بناکرده شمار

عذر بپذیر و نظر بازمگیر


گلبن مهر تو در باغ دل است

آب از آن گلبن‌تر بازمگیر


از چو من هندوک حلقه بگوش

گر کله نیست کمر بازمگیر


آخر آن بوسه که روزی دادی

داده را روز دگر بازمگیر


گر زکاتی به محرم بدهی

چون خسیسان به صفر بازمگیر


های خاقانی میدان هواست

دل بدادی، سر و زر بازمگیر

حدیث توبه رها کن سبوی باده بیار

سرم کدو چکنی یک کدوی باده بیار

دو قبله نیست روا، یا صلاح یا باده

سر صلاح ندارم سبوی باده بیار


به صبح و شام که گلگونه‌ای و غالیه‌ای است

مرا فریب مده رنگ و بوی باده بیار


عنان شاهد دل گیر و دست پیر خرد

ز راه زهد بگردان به کوی باده بیار


ببین که عمر گریبان دریده می‌گذرد

بگیر دامنش از ره بسوی باده بیار


منادیان قدح را به جان زنم لبیک

چو من حریفی لبیک گوی باده بیار


صبح گویم، سبوح گوی چون باشم

چو من ملامتیی رخصه جوی باده بیار


به جویبار بهشتت چه کار خاقانی

دل تو باغ بهشت است جوی باده بیار

آن خال جو سنگش ببین، آن روی گندمگون نگر

بر خاک راه او مرا جو جو دل پر خون‌نگر

هست از پری رخساره‌ای در نسل آدم شورشی

شور بنی آدم همه ز آن روی گندمگون نگر


من تلخ گریم چون قدح او خوش بخندد همچو می

این گریه‌ی ناساز بین آن خنده‌ی موزون نگر


باغی است طاووس رخش ماری است افسون‌گر در او

شهری چو من بنهاده سر بر خط آن افسون نگر


او آتش است و جان و دل پروانه و خاکسترش

خاکستری در دامنش پروانه پیرامون نگر


بسیار دیدی در دلم بازار عشق آراسته

آن چیست کانگه دیده‌ای بازار عشق اکنون نگر


دل کشته‌ام در پای تو شب زنده دارم لاجرم

خوابم همه شب کاسته زین درد روز افزون نگر


من عاشق و او بی‌خبر، او ماه نو من شیفته

او از من و من زو جدا، این حال بوقلمون نگر


در غمزه‌ی جادوی او نیرنگ رنگارنگ بین

در طبع خاقانی کنون سودای گوناگون نگر