دیوان اشعار خاقانی

صبح چون جیب آسمان بگشاد

هاتف صبح‌دم زبان بگشاد

پر فرو کوفت مرغ صبح‌دمی

دم او خواب پاسبان بگشاد


نفس عاشقان و ناله‌ی کوس

نفخه‌ی صور در دهان بگشاد


چشمه‌ی دل فسرده بود مرا

ز آتش صبح درزمان بگشاد


دل من بی‌میانجی از پی صبح

کیسه‌ها داشت از میان بگشاد


صبح بی‌منت از برای دلم

نافه‌ها داشت رایگان بگشاد


ریزش ابر صبحگاهی دید

طبع من چون صدف دهان بگشاد


دعوت عاشقانه می‌کردم

بخت درهای آسمان بگشاد


الصبوح الصبوح می‌گفتم

عشق خم‌خانه‌ی روان بگشاد


الرفیق الرفیق می‌راندم

رصد غیب راه جان بگشاد


شاهد دل درآمد از در من

بند لعل از شکرستان بگشاد


گه به لب‌ها ز آتش جگرم

آب حیوان به امتحان بگشاد


گه به دندان ز رشته‌ی جانم

گره‌ی غم یکان یکان بگشاد


گفت خاقانیا تو ز آن منی

این بگفت، آفتاب ران بگشاد

زان بخششی که بر در عالم شد

انده نصیب گوهر آدم شد

یارب چه نطفه بود نمی‌دانم

کز وی زمانه حامله‌ی غم شد


لطف از مزاج دهر بشد گوئی

ای مرد لطف چه که وفا هم شد


زیر سپهر کیست نمی‌دانم

کز گردش سپهر مسلم شد


درهم شده است کارم و در گیتی

کار که دیده‌ای که فراهم شد


ایزد نیافرید هنوز آن دل

کاندر جهان درآمد و خرم شد


زین چرخ عمر خوار سیه کاسه

در کام دل نواله همه سم شد


زخمی رسید بر دل خاقانی

کاوقات او هزینه‌ی مرهم شد

عافیت کس نشان دهد؟ ندهد

وز بلا کس امان دهد؟ ندهد

یک نفس تا که یک نفس بزنم

روزگارم زمان دهد؟ ندهد


در دلم غصه‌ای گره گیر است

چرخ تسکین آن دهد؟ ندهد


کس برای گره گشادن دل

غم‌گساری نشان دهد؟ ندهد


آخر این بادبان آتشبار

بحر غم را کران دهد؟ ندهد


موج کشتی شکاف بیند مرد

تکیه بر بادبان دهد؟ ندهد


ز آسمان خواست داد خاقانی

داد کس آسمان دهد؟ ندهد

دل از گیتی وفاجویی ندارد

که گیتی از وفا بویی ندارد

به دل‌جویان ندارد طالع ایام

چه دارد پس که دل‌جویی ندارد


وفا از شهربند عهد رسته است

که اینجا خانه در کویی ندارد


سلامت نزد ما دور از شما مرد

دریغا مرثیت گویی ندارد


جهان را معنی آدم به جای است

چه حاصل آدمی خویی ندارد


اگر صد گنج زر دارد چه حاصل

که سختن را ترازویی ندارد


مکش چندین کمان بر صید گیتی

که چندان چرب پهلویی ندارد


نشاید شاهدی را کرم پیله

که بیش از چشم و ابرویی ندارد


چه بینی از عروسان بربری ناز

که الا فرق و گیسویی ندارد


بنازد بر جهان خاقانی ایراک

جهان امروز چون اویی ندارد


از آن در عده‌ی عزلت نشسته است

که از زن سیرتان شویی ندارد


که از سنجاب شب تا قاقم روز

دواج همتش مویی ندارد


دل خاقانی این زخم فلک راست

که آن چوگان جز این گویی ندارد

دل جام جام، زهر غمان هر زمان کشد

ناکام جان نگر که چه در کام جان کشد

این کوه زهره دل که نهنگی است بحرکش

در نوش خنده بین که چه زهر غمان کشد


بحر نهنگ‌دار غم از موج آتشین

دود سیاه بر صدف آسمان کشد


مرغان روزگار نگر کاژدهای غم

گنجشک وارشان ز هوا در دهان کشد


و آن کو به گوشه‌ای ز میانه کرانه کرد

هم گوشه‌ی دلش ستم بی‌کران کشد


مسکین درخت گندم از اندیشه‌ی ملخ

ایمن نگردد ارچه سرش صد سنان کشد


خاقانی ار زبان ز سخن بست حق اوست

چند از زبان نیافته سودی زیان کشد


هرچند سوزیان زبان است گرم و خشک

خط بر خط مزور این سوزیان کشد


نای است بی‌زبان به لبش جان فرودمند

بر بط زبان وراست عذاب از زبان کشد


گر محرمان به کعبه کفن بر کتف کشند

او بر در خدای کفن در روان کشد


از زرق دوستان تبع دشمنان شود

بر فرق دشمنان رقم دوستان کشد

آمد نفس صبح و سلامت نرسانید

بوی تو نیاورد و پیامت نرسانید

یا تو به دم صبح سلامی نسپردی

یا صبح‌دم از رشک سلامت نرسانید


من نامه نوشتم به کبوتر بسپردم

چه سود که بختم سوی بامت نرسانید


باد آمد و بگسست هوا را زره ابر

بوی زره‌ی غالیه فامت نرسانید


بر باد سپردم دل و جان تا به تو آرد

زین هر دو ندانم که کدامت نرسانید


عمری است که چون خاک جگر تشنه‌ی عشقم

و ایام به من جرعه‌ی جامت نرسانید


مرغی است دلم طرفه که بر دام تو زد عشق

خود عشق چنین مرغ به دامت نرسانید


خاقانی ازین طالع خود کام چه جوئی

کو چاشنی کام به کامت نرسانید


نایافتن کام دلت کام دل توست

پس شکر کن از عشق که کامت نرسانید

آن کو چو تو دلربای دارد

بر فرق زمانه پای دارد

سخت آباد است خانه‌ی حسن

تا روی تو کدخدای دارد


خوش عطاری است باد شب‌گیر

تا زلف تو مشک‌سای دارد


جان کز تو در این مقام دور است

آهنگ دگر سرای دارد


هیهات که روی دل‌ربایت

با ما به وصال رای دارد


سلطان سعادت آنچنان نیست

کاندیشه‌ی هر گدای دارد


خاقانی از آسمان گذشته است

تا خاک در تو جای دارد

چون زلف یار گیرم دستم به یارب آید

چون پای دوست بوسم جانم بر لب آید

هر شب ز دست هجرش چندان به یارب آیم

کز دست یارب من یارب به یارب آید


تا خط نو دمیدش بگریزم از غم او

کانگه سفر نشاید چون مه به عقرب آید

آوازه‌ی جمالت اندر جهان فتاد

شوری ز کبریای تو در آسمان فتاد


دل در سرای وصل تو یک گام درنهاد

برداشت گام دیگر و بر آستان فتاد


بر شاه‌راه سینه‌ی من سوز عشق تو

دزد دلاوری است که بر کاروان فتاد


بازارگانی از دل زارتر که دید

کز عشق سود جست به جان در زیان فتاد


کشتی صبر من سوی ساحل کجا رسد

با صد هزار رخنه که در بادبان فتاد


قفلی که از وفای تو بر سینه داشتم

اکنون ز بیم خصم توام بر دهان فتاد


خاقانی از تو دور نه بر اختیار ماند

دانی که در بلا به ضرورت توان فتاد

در خوشاب را لبت سخت خوش آب می‌دهد

نرگس مست را خطت خوب سراب می‌دهد

رشوه به چشم مست تو نرگس تازه می‌برد

باژ به زلف شست تو عنبر ناب می‌دهد


دیده پرآب کرده‌ای رو که به دست غمزه‌ات

هندوی دیده تیغ را بهر تو آب می‌دهد


طرفه‌تر آنکه طره‌ات سر ز خطت همی کشد

پس به تکلف اندرو حسن تو تاب می‌دهد


ور ز خطت برون نهم پای ز بهر گردنم

هم‌سر زلف سرکشت تاب طناب می‌دهد


بر سر کوی حسن تو پای دلم شکسته شد

تا چو درنگ می‌کند جان به شتاب می‌دهد