دیوان اشعار حافظ ( رباعیات )

ای دل به کوی عشق گذاری نمی‌کنی

اسباب جمع داری و کاری نمی‌کنی


چوگان حکم در کف و گویی نمی‌زنی

باز ظفر به دست و شکاری نمی‌کنی


این خون که موج می‌زند اندر جگر تو را

در کار رنگ و بوی نگاری نمی‌کنی


مشکین از آن نشد دم خلقت که چون صبا

بر خاک کوی دوست گذاری نمی‌کنی


ترسم کز این چمن نبری آستین گل

کز گلشنش تحمل خاری نمی‌کنی


در آستین جان تو صد نافه مدرج است

وان را فدای طره یاری نمی‌کنی


ساغر لطیف و دلکش و می افکنی به خاک

و اندیشه از بلای خماری نمی‌کنی


حافظ برو که بندگی پادشاه وقت

گر جمله می‌کنند تو باری نمی‌کنی

سحرگه ره روی در سرزمینی

همی‌گفت این معما با قرینی


که ای صوفی شراب آن گه شود صاف

که در شیشه برآرد اربعینی


خدا زان خرقه بیزار است صد بار

که صد بت باشدش در آستینی


مروت گر چه نامی بی‌نشان است

نیازی عرضه کن بر نازنینی


ثوابت باشد ای دارای خرمن

اگر رحمی کنی بر خوشه چینی


نمی‌بینم نشاط عیش در کس

نه درمان دلی نه درد دینی


درون‌ها تیره شد باشد که از غیب

چراغی برکند خلوت نشینی


گر انگشت سلیمانی نباشد

چه خاصیت دهد نقش نگینی


اگر چه رسم خوبان تندخوییست

چه باشد گر بسازد با غمینی


ره میخانه بنما تا بپرسم

مآل خویش را از پیش بینی


نه حافظ را حضور درس خلوت

نه دانشمند را علم الیقینی

تو مگر بر لب آبی به هوس بنشینی

ور نه هر فتنه که بینی همه از خود بینی


به خدایی که تویی بنده بگزیده او

که بر این چاکر دیرینه کسی نگزینی


گر امانت به سلامت ببرم باکی نیست

بی دلی سهل بود گر نبود بی‌دینی


ادب و شرم تو را خسرو مه رویان کرد

آفرین بر تو که شایسته صد چندینی


عجب از لطف تو ای گل که نشستی با خار

ظاهرا مصلحت وقت در آن می‌بینی


صبر بر جور رقیبت چه کنم گر نکنم

عاشقان را نبود چاره بجز مسکینی


باد صبحی به هوایت ز گلستان برخاست

که تو خوشتر ز گل و تازه‌تر از نسرینی


شیشه بازی سرشکم نگری از چپ و راست

گر بر این منظر بینش نفسی بنشینی


سخنی بی‌غرض از بنده مخلص بشنو

ای که منظور بزرگان حقیقت بینی


نازنینی چو تو پاکیزه دل و پاک نهاد

بهتر آن است که با مردم بد ننشینی


سیل این اشک روان صبر و دل حافظ برد

بلغ الطاقه یا مقله عینی بینی


تو بدین نازکی و سرکشی ای شمع چگل

لایق بندگی خواجه جلال الدینی

ساقیا سایه ابر است و بهار و لب جوی

من نگویم چه کن ار اهل دلی خود تو بگوی


بوی یک رنگی از این نقش نمی‌آید خیز

دلق آلوده صوفی به می ناب بشوی


سفله طبع است جهان بر کرمش تکیه مکن

ای جهان دیده ثبات قدم از سفله مجوی


دو نصیحت کنمت بشنو و صد گنج ببر

از در عیش درآ و به ره عیب مپوی


شکر آن را که دگربار رسیدی به بهار

بیخ نیکی بنشان و ره تحقیق بجوی


روی جانان طلبی آینه را قابل ساز

ور نه هرگز گل و نسرین ندمد ز آهن و روی


گوش بگشای که بلبل به فغان می‌گوید

خواجه تقصیر مفرما گل توفیق ببوی


گفتی از حافظ ما بوی ریا می‌آید

آفرین بر نفست باد که خوش بردی بوی

بلبل ز شاخ سرو به گلبانگ پهلوی

می‌خواند دوش درس مقامات معنوی


یعنی بیا که آتش موسی نمود گل

تا از درخت نکته توحید بشنوی


مرغان باغ قافیه سنجند و بذله گوی

تا خواجه می خورد به غزل‌های پهلوی


جمشید جز حکایت جام از جهان نبرد

زنهار دل مبند بر اسباب دنیوی


این قصه عجب شنو از بخت واژگون

ما را بکشت یار به انفاس عیسوی


خوش وقت بوریا و گدایی و خواب امن

کاین عیش نیست درخور اورنگ خسروی


چشمت به غمزه خانه مردم خراب کرد

مخموریت مباد که خوش مست می‌روی


دهقان سالخورده چه خوش گفت با پسر

کای نور چشم من بجز از کشته ندروی


ساقی مگر وظیفه حافظ زیاده داد

کاشفته گشت طره دستار مولوی

ای بی‌خبر بکوش که صاحب خبر شوی

تا راهرو نباشی کی راهبر شوی


در مکتب حقایق پیش ادیب عشق

هان ای پسر بکوش که روزی پدر شوی


دست از مس وجود چو مردان ره بشوی

تا کیمیای عشق بیابی و زر شوی


خواب و خورت ز مرتبه خویش دور کرد

آن گه رسی به خویش که بی خواب و خور شوی


گر نور عشق حق به دل و جانت اوفتد

بالله کز آفتاب فلک خوبتر شوی


یک دم غریق بحر خدا شو گمان مبر

کز آب هفت بحر به یک موی تر شوی


از پای تا سرت همه نور خدا شود

در راه ذوالجلال چو بی پا و سر شوی


وجه خدا اگر شودت منظر نظر

زین پس شکی نماند که صاحب نظر شوی


بنیاد هستی تو چو زیر و زبر شود

در دل مدار هیچ که زیر و زبر شوی


گر در سرت هوای وصال است حافظا

باید که خاک درگه اهل هنر شوی

سحرم هاتف میخانه به دولتخواهی

گفت بازآی که دیرینه این درگاهی


همچو جم جرعه ما کش که ز سر دو جهان

پرتو جام جهان بین دهدت آگاهی


بر در میکده رندان قلندر باشند

که ستانند و دهند افسر شاهنشاهی


خشت زیر سر و بر تارک هفت اختر پای

دست قدرت نگر و منصب صاحب جاهی


سر ما و در میخانه که طرف بامش

به فلک بر شد و دیوار بدین کوتاهی


قطع این مرحله بی همرهی خضر مکن

ظلمات است بترس از خطر گمراهی


اگرت سلطنت فقر ببخشند ای دل

کمترین ملک تو از ماه بود تا ماهی


تو دم فقر ندانی زدن از دست مده

مسند خواجگی و مجلس تورانشاهی


حافظ خام طمع شرمی از این قصه بدار

عملت چیست که فردوس برین می‌خواهی

ای در رخ تو پیدا انوار پادشاهی

در فکرت تو پنهان صد حکمت الهی


کلک تو بارک الله بر ملک و دین گشاده

صد چشمه آب حیوان از قطره سیاهی


بر اهرمن نتابد انوار اسم اعظم

ملک آن توست و خاتم فرمای هر چه خواهی


در حکمت سلیمان هر کس که شک نماید

بر عقل و دانش او خندند مرغ و ماهی


باز ار چه گاه گاهی بر سر نهد کلاهی

مرغان قاف دانند آیین پادشاهی


تیغی که آسمانش از فیض خود دهد آب

تنها جهان بگیرد بی منت سپاهی


کلک تو خوش نویسد در شان یار و اغیار

تعویذ جان فزایی افسون عمر کاهی


ای عنصر تو مخلوق از کیمیای عزت

و ای دولت تو ایمن از وصمت تباهی


ساقی بیار آبی از چشمه خرابات

تا خرقه‌ها بشوییم از عجب خانقاهی


عمریست پادشاها کز می تهیست جامم

اینک ز بنده دعوی و از محتسب گواهی


گر پرتوی ز تیغت بر کان و معدن افتد

یاقوت سرخ رو را بخشند رنگ کاهی


دانم دلت ببخشد بر عجز شب نشینان

گر حال بنده پرسی از باد صبحگاهی


جایی که برق عصیان بر آدم صفی زد

ما را چگونه زیبد دعوی بی‌گناهی


حافظ چو پادشاهت گه گاه می‌برد نام

رنجش ز بخت منما بازآ به عذرخواهی

در همه دیر مغان نیست چو من شیدایی

خرقه جایی گرو باده و دفتر جایی


دل که آیینه شاهیست غباری دارد

از خدا می‌طلبم صحبت روشن رایی


کرده‌ام توبه به دست صنم باده فروش

که دگر می نخورم بی رخ بزم آرایی


نرگس ار لاف زد از شیوه چشم تو مرنج

نروند اهل نظر از پی نابینایی


شرح این قصه مگر شمع برآرد به زبان

ور نه پروانه ندارد به سخن پروایی


جوی‌ها بسته‌ام از دیده به دامان که مگر

در کنارم بنشانند سهی بالایی


کشتی باده بیاور که مرا بی رخ دوست

گشت هر گوشه چشم از غم دل دریایی


سخن غیر مگو با من معشوقه پرست

کز وی و جام می‌ام نیست به کس پروایی


این حدیثم چه خوش آمد که سحرگه می‌گفت

بر در میکده‌ای با دف و نی ترسایی


گر مسلمانی از این است که حافظ دارد

آه اگر از پی امروز بود فردایی

به چشم کرده‌ام ابروی ماه سیمایی

خیال سبزخطی نقش بسته‌ام جایی


امید هست که منشور عشقبازی من

از آن کمانچه ابرو رسد به طغرایی


سرم ز دست بشد چشم از انتظار بسوخت

در آرزوی سر و چشم مجلس آرایی


مکدر است دل آتش به خرقه خواهم زد

بیا ببین که که را می‌کند تماشایی


به روز واقعه تابوت ما ز سرو کنید

که می‌رویم به داغ بلندبالایی


زمام دل به کسی داده‌ام من درویش

که نیستش به کس از تاج و تخت پروایی


در آن مقام که خوبان ز غمزه تیغ زنند

عجب مدار سری اوفتاده در پایی


مرا که از رخ او ماه در شبستان است

کجا بود به فروغ ستاره پروایی


فراق و وصل چه باشد رضای دوست طلب

که حیف باشد از او غیر او تمنایی


درر ز شوق برآرند ماهیان به نثار

اگر سفینه حافظ رسد به دریایی

سلامی چو بوی خوش آشنایی

بدان مردم دیده روشنایی


درودی چو نور دل پارسایان

بدان شمع خلوتگه پارسایی


نمی‌بینم از همدمان هیچ بر جای

دلم خون شد از غصه ساقی کجایی


ز کوی مغان رخ مگردان که آن جا

فروشند مفتاح مشکل گشایی


عروس جهان گر چه در حد حسن است

ز حد می‌برد شیوه بی‌وفایی


دل خسته من گرش همتی هست

نخواهد ز سنگین دلان مومیایی


می صوفی افکن کجا می‌فروشند

که در تابم از دست زهد ریایی


رفیقان چنان عهد صحبت شکستند

که گویی نبوده‌ست خود آشنایی


مرا گر تو بگذاری ای نفس طامع

بسی پادشایی کنم در گدایی


بیاموزمت کیمیای سعادت

ز همصحبت بد جدایی جدایی


مکن حافظ از جور دوران شکایت

چه دانی تو ای بنده کار خدایی

ای پادشه خوبان داد از غم تنهایی

دل بی تو به جان آمد وقت است که بازآیی


دایم گل این بستان شاداب نمی‌ماند

دریاب ضعیفان را در وقت توانایی


دیشب گله زلفش با باد همی‌کردم

گفتا غلطی بگذر زین فکرت سودایی


صد باد صبا این جا با سلسله می‌رقصند

این است حریف ای دل تا باد نپیمایی


مشتاقی و مهجوری دور از تو چنانم کرد

کز دست بخواهد شد پایاب شکیبایی


یا رب به که شاید گفت این نکته که در عالم

رخساره به کس ننمود آن شاهد هرجایی


ساقی چمن گل را بی روی تو رنگی نیست

شمشاد خرامان کن تا باغ بیارایی


ای درد توام درمان در بستر ناکامی

و ای یاد توام مونس در گوشه تنهایی


در دایره قسمت ما نقطه تسلیمیم

لطف آن چه تو اندیشی حکم آن چه تو فرمایی


فکر خود و رای خود در عالم رندی نیست

کفر است در این مذهب خودبینی و خودرایی


زین دایره مینا خونین جگرم می ده

تا حل کنم این مشکل در ساغر مینایی


حافظ شب هجران شد بوی خوش وصل آمد

شادیت مبارک باد ای عاشق شیدایی

ای دل گر از آن چاه زنخدان به درآیی

هر جا که روی زود پشیمان به درآیی


هش دار که گر وسوسه عقل کنی گوش

آدم صفت از روضه رضوان به درآیی


شاید که به آبی فلکت دست نگیرد

گر تشنه لب از چشمه حیوان به درآیی


جان می‌دهم از حسرت دیدار تو چون صبح

باشد که چو خورشید درخشان به درآیی


چندان چو صبا بر تو گمارم دم همت

کز غنچه چو گل خرم و خندان به درآیی


در تیره شب هجر تو جانم به لب آمد

وقت است که همچون مه تابان به درآیی


بر رهگذرت بسته‌ام از دیده دو صد جوی

تا بو که تو چون سرو خرامان به درآیی


حافظ مکن اندیشه که آن یوسف مه رو

بازآید و از کلبه احزان به درآیی

می خواه و گل افشان کن از دهر چه می‌جویی

این گفت سحرگه گل بلبل تو چه می‌گویی


مسند به گلستان بر تا شاهد و ساقی را

لب گیری و رخ بوسی می نوشی و گل بویی


شمشاد خرامان کن و آهنگ گلستان کن

تا سرو بیاموزد از قد تو دلجویی


تا غنچه خندانت دولت به که خواهد داد

ای شاخ گل رعنا از بهر که می‌رویی


امروز که بازارت پرجوش خریدار است

دریاب و بنه گنجی از مایه نیکویی


چون شمع نکورویی در رهگذر باد است

طرف هنری بربند از شمع نکورویی


آن طره که هر جعدش صد نافه چین ارزد

خوش بودی اگر بودی بوییش ز خوش خویی


هر مرغ به دستانی در گلشن شاه آمد

بلبل به نواسازی حافظ به غزل گویی

الا ای آهوی وحشی کجایی

مرا با توست چندین آشنایی


دو تنها و دو سرگردان دو بیکس

دد و دامت کمین از پیش و از پس


بیا تا حال یکدیگر بدانیم

مراد هم بجوییم ار توانیم


که می‌بینم که این دشت مشوش

چراگاهی ندارد خرم و خوش


که خواهد شد بگویید ای رفیقان

رفیق بیکسان یار غریبان


مگر خضر مبارک پی درآید

ز یمن همتش کاری گشاید


مگر وقت وفا پروردن آمد

که فالم لا تذرنی فردا آمد


چنینم هست یاد از پیر دانا

فراموشم نشد، هرگز همانا


که روزی رهروی در سرزمینی

به لطفش گفت رندی ره‌نشینی


که ای سالک چه در انبانه داری

بیا دامی بنه گر دانه داری


جوابش داد گفتا دام دارم

ولی سیمرغ می‌باید شکارم


بگفتا چون به دست آری نشانش

که از ما بی‌نشان است آشیانش


چو آن سرو روان شد کاروانی

چو شاخ سرو می‌کن دیده‌بانی


مده جام می و پای گل از دست

ولی غافل مباش از دهر سرمست


لب سر چشمه‌ای و طرف جویی

نم اشکی و با خود گفت و گویی


نیاز من چه وزن آرد بدین ساز

که خورشید غنی شد کیسه پرداز


به یاد رفتگان و دوستداران

موافق گرد با ابر بهاران


چنان بیرحم زد تیغ جدایی

که گویی خود نبوده‌ست آشنایی


چو نالان آمدت آب روان پیش

مدد بخشش از آب دیدهٔ خویش


نکرد آن همدم دیرین مدارا

مسلمانان مسلمانان خدا را


مگر خضر مبارک‌پی تواند

که این تنها بدان تنها رساند


تو گوهر بین و از خر مهره بگذر

ز طرزی کن نگردد شهره بگذر


چو من ماهی کلک آرم به تحریر

تو از نون والقلم می‌پرس تفسیر


روان را با خرد درهم سرشتم

وز آن تخمی که حاصل بود کشتم


فرحبخشی در این ترکیب پیداست

که نغز شعر و مغز جان اجزاست


بیا وز نکهت این طیب امید

مشام جان معطر ساز جاوید


که این نافه ز چین جیب حور است

نه آن آهو که از مردم نفور است


رفیقان قدر یکدیگر بدانید

چو معلوم است شرح از بر مخوانید


مقالات نصیحت گو همین است

که سنگ‌انداز هجران در کمین است

بیا ساقی آن می که حال آورد

کرامت فزاید کمال آورد


به من ده که بس بی‌دل افتاده‌ام

وز این هر دو بی‌حاصل افتاده‌ام


بیا ساقی آن می که عکسش ز جام

به کیخسرو و جم فرستد پیام


بده تا بگویم به آواز نی

که جمشید کی بود و کاووس کی


بیا ساقی آن کیمیای فتوح

که با گنج قارون دهد عمر نوح


بده تا به رویت گشایند باز

در کامرانی و عمر دراز


بده ساقی آن می کز او جام جم

زند لاف بینایی اندر عدم


به من ده که گردم به تایید جام

چو جم آگه از سر عالم تمام


دم از سیر این دیر دیرینه زن

صلایی به شاهان پیشینه زن


همان منزل است این جهان خراب

که دیده‌ست ایوان افراسیاب


کجا رای پیران لشکرکشش

کجا شیده آن ترک خنجرکشش


نه تنها شد ایوان و قصرش به باد

که کس دخمه نیزش ندارد به یاد


همان مرحله‌ست این بیابان دور

که گم شد در او لشکر سلم و تور


بده ساقی آن می که عکسش ز جام

به کیخسرو و جم فرستد پیام


چه خوش گفت جمشید با تاج و گنج

که یک جو نیرزد سرای سپنج


بیا ساقی آن آتش تابناک

که زردشت می‌جویدش زیر خاک


به من ده که در کیش رندان مست

چه آتش‌پرست و چه دنیاپرست


بیا ساقی آن بکر مستور مست

که اندر خرابات دارد نشست


به من ده که بدنام خواهم شدن

خراب می و جام خواهم شدن


بیا ساقی آن آب اندیشه‌سوز

که گر شیر نوشد شود بیشه‌سوز


بده تا روم بر فلک شیر گیر

به هم بر زنم دام این گرگ پیر


بیا ساقی آن می که حور بهشت

عبیر ملایک در آن می سرشت


بده تا بخوری در آتش کنم

مشام خرد تا ابد خوش کنم


بده ساقی آن می که شاهی دهد

به پاکی او دل گواهی دهد


می‌ام ده مگر گردم از عیب پاک

بر آرم به عشرت سری زین مغاک


چو شد باغ روحانیان مسکنم

در اینجا چرا تخته‌بند تنم


شرابم ده و روی دولت ببین

خرابم کن و گنج حکمت ببین


من آنم که چون جام گیرم به دست

ببینم در آن آینه هر چه هست


به مستی دم پادشاهی زنم

دم خسروی در گدایی زنم


به مستی توان در اسرار سفت

که در بیخودی راز نتوان نهفت


که حافظ چو مستانه سازد سرود

ز چرخش دهد زهره آواز رود


مغنی کجایی به گلبانگ رود

به یاد آور آن خسروانی سرود


که تا وجد را کارسازی کنم

به رقص آیم و خرقه‌بازی کنم


به اقبال دارای دیهیم و تخت

بهین میوهٔ خسروانی درخت


خدیو زمین پادشاه زمان

مه برج دولت شه کامران


که تمکین اورنگ شاهی از اوست

تن آسایش مرغ و ماهی از اوست


فروغ دل و دیدهٔ مقبلان

ولی نعمت جان صاحبدلان


الا ای همای همایون نظر

خجسته سروش مبارک خبر


فلک را گهر در صدف چون تو نیست

فریدون و جم را خلف چون تو نیست


به جای سکندر بمان سالها

به دانادلی کشف کن حالها


سر فتنه دارد دگر روزگار

من و مستی و فتنهٔ چشم یار


یکی تیغ داند زدن روز کار

یکی را قلمزن کند روزگار


مغنی بزن آن نوآیین سرود

بگو با حریفان به آواز رود


مرا با عدو عاقبت فرصت است

که از آسمان مژدهٔ نصرت است


مغنی نوای طرب ساز کن

به قول وغزل قصه آغاز کن


که بار غمم بر زمین دوخت پای

به ضرب اصولم برآور ز جای


مغنی نوایی به گلبانگ رود

بگوی و بزن خسروانی سرود


روان بزرگان ز خود شاد کن

ز پرویز و از باربد یاد کن


مغنی از آن پرده نقشی بیار

ببین تا چه گفت از درون پرده‌دار


چنان برکش آواز خنیاگری

که ناهید چنگی به رقص آوری


رهی زن که صوفی به حالت رود

به مستی وصلش حوالت رود


مغنی دف و چنگ را ساز ده

به آیین خوش نغمه آواز ده


فریب جهان قصهٔ روشن است

ببین تا چه زاید شب آبستن است


مغنی ملولم دوتایی بزن

به یکتایی او که تایی بزن


همی‌بینم از دور گردون شگفت

ندانم که را خاک خواهد گرفت


دگر رند مغ آتشی میزند

ندانم چراغ که بر می‌کند


در این خونفشان عرصهٔ رستخیز

تو خون صراحی و ساغر بریز


به مستان نوید سرودی فرست

به یاران رفته درودی فرست

تو نیک و بد خود هم از خود بپرس

چرا بایدت دیگری محتسب


و من یتق الله یجعل له

و یرزقه من حیث لا یحتسب

سرای مدرسه و بحث علم و طاق و رواق

چه سود چون دل دانا و چشم بینا نیست


سرای قاضی یزد ارچه منبع فضل است

خلاف نیست که علم نظر در آنجا نیست

آصف عهد زمان جان جهان تورانشاه

که در این مزرعه جز دانهٔ خیرات نکشت


ناف هفته بد و از ماه صفر کاف و الف

که به گلشن شد و این گلخن پر دود بهشت


آنکه میلش سوی حق‌بینی و حق‌گویی بود

سال تاریخ وفاتش طلب از میل بهشت

بهاء الحق و الدین طاب مثواه

امام سنت و شیخ جماعت


چو می‌رفت از جهان این بیت می‌خواند

بر اهل فضل و ارباب براعت


به طاعت قرب ایزد می‌توان یافت

قدم در نه گرت هست استطاعت


بدین دستور تاریخ وفاتش

برون آر از حروف قرب طاعت

قوت شاعرهٔ من سحر از فرط ملال

متنفر شده از بنده گریزان میرفت


نقش خوارزم و خیال لب جیحون می‌بست

با هزاران گله از ملک سلیمان می‌رفت


می‌شد آن کس که جز او جان سخن کس نشناخت

من همی‌دیدم و از کالبدم جان می‌رفت


چون همی‌گفتمش ای مونس دیرینهٔ من

سخت می‌گفت و دل‌آزرده و گریان می‌رفت


گفتم اکنون سخن خوش که بگوید با من

کان شکر لهجهٔ خوشخوان خوش الحان می‌رفت


لابه بسیار نمودم که مرو سود نداشت

زانکه کار از نظر رحمت سلطان می‌رفت


پادشاها ز سر لطف و کرم بازش خوان

چه کند سوخته از غایت حرمان می‌رفت

رحمان لایموت چو آن پادشاه را

دید آن چنان کز او عمل الخیر لایفوت


جانش غریق رحمت خود کرد تا بود

تاریخ این معامله رحمان لایموت

به عهد سلطنت شاه شیخ ابواسحاق

به پنج شخص عجب ملک فارس بود آباد


نخست پادشهی همچو او ولایت بخش

که جان خویش بپرورد و داد عیش بداد


دگر مربی اسلام شیخ مجدالدین

که قاضی‌ای به از او آسمان ندارد یاد


دگر بقیهٔ ابدال شیخ امین الدین

که یمن همت او کارهای بسته گشاد


دگر شهنشه دانش عضد که در تصنیف

بنای کار مواقف به نام شاه نهاد


دگر کریم چو حاجی قوام دریادل

که نام نیک ببرد از جهان به بخشش و داد


نظیر خویش بنگذاشتند و بگذشتند

خدای عز و جل جمله را بیامرزاد

خسروا گوی فلک در خم چوگان توشد

ساحت کون ومکان عرصهٔ میدان تو باد


زلف خاتون ظفر شیفتهٔ پرچم توست

دیدهٔ فتح ابد عاشق جولان تو باد


ای که انشاء عطارد صفت شوکت توست

عقل کل چاکر طغراکش دیوان تو باد


طیرهٔ جلوهٔ طوبی قد چون سرو تو شد

غیرت خلد برین ساحت ایوان تو باد


نه به تنها حیوانات و نباتات و جماد

هر چه در عالم امر است به فرمان تو باد

روح القدس آن سروش فرخ

بر قبهٔ طارم زبرجد


می‌گفت سحر گهی که یا رب

در دولت و حشمت مخلد


بر مسند خسروی بماناد

منصور مظفر محمد

به سمع خواجه رسان ای ندیم وقت‌شناس

به خلوتی که در او اجنبی صبا باشد


لطیفه‌ای به میان آر و خوش بخندانش

به نکته‌ای که دلش را بدان رضا باشد


پس آنگهش ز کرم این قدر به لطف بپرس

که گر وظیفه تقاضا کنم روا باشد

شمه‌ای از داستان عشق شورانگیز ماست

این حکایتها که از فرهاد و شیرین کرده‌اند


هیچ مژگان دراز و عشوهٔ جادو نکرد

آنچه آن زلف دراز و خال مشکین کرده‌اند


ساقیا می ده که با حکم ازل تدبیر نیست

قابل تغییر نبود آنچه تعیین کرده‌اند


در سفالین کاسهٔ رندان به خواری منگرید

کاین حریفان خدمت جام جهان‌بین کرده‌اند


نکهت جانبخش دارد خاک کوی دلبران

عارفان آنجا مشام عقل مشکین کرده‌اند


ساقیا دیوانه‌ای چون من کجا دربر کشد

دختر رز را که نقد عقل کابین کرده‌اند


خاکیان بی‌بهره‌اند از جرعهٔ کاس الکرام

این تطاول بین که با عشاق مسکین کرده‌اند


شهپر زاغ و زغن زیبا صید و قید نیست

این کرامت همره شهباز و شاهین کرده‌اند

اعظم قوام دولت و دین آنکه بر درش

از بهر خاکبوس نمودی فلک سجود


با آن وجود و آن عظمت زیر خاک رفت

در نصف ماه ذی‌قعد از عرصهٔ وجود


تا کس امید جود ندارد دگر ز کس

آمد حروف سال وفاتش امید جود

دل منه بر دنیی و اسباب او

زانکه از وی کس وفاداری ندید


کس عسل بی‌نیش از این دکان نخورد

کس رطب بی‌خار از این بستان نچید


هر به ایامی چراغی بر فروخت

چون تمام افروخت بادش دردمید


بی تکلف هر که دل بر وی نهاد

چون بدیدی خصم خود می‌پرورید


شاه غازی خسرو گیتی‌ستان

آنکه از شمشیر او خون می‌چکید


گه به یک حمله سپاهی می‌شکست

گه به هویی قلبگاهی می‌درید


از نهیبش پنجه می‌افکند شیر

در بیابان نام او چون می‌شنید


سروران را بی‌سبب می‌کرد حبس

گردنان را بی‌خطر سر می‌برید


عاقبت شیراز و تبریز و عراق

چون مسخر کرد وقتش در رسید


آنکه روشن بد جهان‌بینش بدو

میل در چشم جهان‌بینش کشید

بر سر بازار جانبازان منادی می‌زنند

بشنوید ای ساکنان کوی رندی بشنوید


دختر رز چند روزی شد که از ما گم شده‌ست

رفت تا گیرد سر خود، هان و هان حاضر شوید


جامه‌ای دارد ز لعل و نیمتاجی از حباب

عقل و دانش برد و شد تا ایمن از وی نغنوید


هر که آن تلخم دهد حلوا بها جانش دهم

ور بود پوشیده و پنهان به دوزخ در روید


دختری شبگرد تند تلخ گلرنگ است و مست

گر بیابیدش به سوی خانهٔ حافظ برید

برادر خواجه عادل طاب مثواه

پس از پنجاه و نه سال از حیاتش


به سوی روضهٔ رضوان سفر کرد

خدا راضی ز افعال و صفاتش


خلیل عادلش پیوسته بر خوان

وز آنجا فهم کن سال وفاتش

بر تو خوانم ز دفتر اخلاق

آیتی در وفا و در بخشش


هر که بخراشدت جگر به جفا

همچو کان کریم زر بخشش


کم مباش از درخت سایه فکن

هر که سنگت زند ثمر بخشش


از صدف یاد دار نکتهٔ حلم

هر که برد سرت گهر بخشش

زان حبه خضرا خور کز روی سبک روحی

هر کاو بخورد یک جو بر سیخ زند سی مرغ


زان لقمه که صوفی را در معرفت اندازد

یک ذره و صد مستی یک دانه و صد سیمرغ

مجد دین سرور و سلطان قضات اسماعیل

که زدی کلک زبان آورش از شرع نطق


ناف هفته بد و از ماه رجب کاف و الف

که برون رفت از این خانهٔ بی‌نظم و نسق


کنف رحمت حق منزل او دان و آنگه

سال تاریخ وفاتش طلب از رحمت حق

بلبل و سرو و سمن یاسمن و لاله و گل

هست تاریخ وفات شه مشکین کاکل


خسرو روی زمین غوث زمان بواسحاق

که به مه طلعت او نازد و خندد بر گل


جمعهٔ بیست و دوم ماه جمادی الاول

در پسین بود که پیوسته شد از جزو به کل

سال و فال و مال و حال و اصل و نسل و تخت و بخت

بادت اندر شهریاری برقرار و بر دوام


سال خرم فال نیکو مال وافر حال خوش

اصل ثابت نسل باقی تخت عالی بخت رام

سرور اهل عمایم شمع جمع انجمن

صاحب صاحبقران خواجه قوام الدین حسن


سادس ماه ربیع الاخر اندر نیمروز

روز آدینه به حکم کردگار ذوالمنن


هفتصد و پنجاه و چار از هجرت خیرالبشر

مهر را جوزا مکان و ماه را خوشه وطن


مرغ روحش کاو همای آشیان قدس بود

شد سوی باغ بهشت از دام این دار محن

دلا دیدی که آن فرزانه فرزند

چه دید اندر خم این طاق رنگین


به جای لوح سیمین در کنارش

فلک بر سر نهادش لوح سنگین

در این ظلمت‌سرا تا کی به بوی دوست بنشینم

گهی انگشت بر دندان گهی سر بر سر زانو


بیا ای طایر دولت بیاور مژدهٔ وصلی

عسی الایام ان یرجعن قوما کالذی کانوا

ای معرا اصل عالی جوهرت از حرص و آز

وی مبرا ذات میمون اخترت از زرق و ریو


در بزرگی کی روا باشد که تشریفات را

از فرشته بازگیری آنگهی بخشی به دیو