دیوان اشعارصائب تبریزی

ما درد را به ذوق می ناب می‌کشیم

از آه سر منت مهتاب می‌کشیم


از حیف و میل، پله‌ی میزان ما تهی است

از سنگ، ناز گوهر سیراب می‌کشیم


پاکی است شرط صحبت پاکیزه گوهران

پیش از پیاله دست و دهن آب می‌کشیم!


بر خاک تشنه جرعه فشانی عبادت است

ما باده را به گوشه‌ی محراب می‌کشیم


ترسانده است دولت بیدار، چشم ما

از بخت خفته ناز شکر خواب می‌کشیم


صائب به زور گریه‌ی بی‌اختیار، ما

در گوش بحر حلقه‌ی گرداب می‌کشیم

ما چو صبح از راست گفتاری علم در عالمیم

محرم آیینه‌ی خورشید از پاس دمیم


دست افسوس است برگ ما و بار دل ثمر

ما درین بستانسرا گویا که نخل ماتمیم


مدتی آدم گل از نظاره‌ی فردوس چید

ای بهشت عاشقان، آخر نه ما هم آدمیم؟


در ته یک پیرهن، چون بوی گل با برگ گل

هم ز یکدیگر جدا افتاده و هم با همیم


برنمی‌آید ز ابر آن آفتاب بی‌زوال

ورنه ما آماده‌ی فانی شدن چون شبنمیم


روزی فرزند گردد هر چه می‌کارد پدر

ما چو گندم سینه چاک از انفعال آدمیم


عقده‌ها داریم صائب در دل از بی‌حاصلی

گر چه از آزادگی سرو ریاض عالمیم

گردباد دامن صحرای بی‌سامانیم

هیچ کس را دل نمی‌سوزد به سرگردانیم


چون فلاخن سنگ باشد شهپر پرواز من

هست در وقت گرانبها سبک جولانیم


راز پنهانی که دارم در دل روشن، چو آب

بی‌تامل می‌توان خواند از خط پیشانیم


هر کجا باشم بغیر از گوشه‌ی دل در جهان

گر همه پیراهن یوسف بود، زندانیم


در غریبی می‌توان گل چید از افکار من

در صفاهان بو ندارم، سیب اصفاهانیم


در چنین وقتی که می‌باید گزیدن دست و لب

از خجالت مهر لب گردیده بی‌دندانیم


دامنم پاک است چون صبح از غبار آرزو

می‌دهد خورشید تابان بوسه بر پیشانیم


می‌کند بی‌برگی از آفت سپرداری مرا

وحشت شمشیر دارد رهزن از عریانیم


بر سر گنج است پای من چو دیوار یتیم

می‌شود معمور صائب هر که گردد بانیم

اشک است، درین مزرعه، تخمی که فشانیم

آه است، درین باغ، نهالی که رسانیم


از ما گله‌ی بی‌ثمری کس نشینده است

هر چند که چون بید سراپای زبانیم


بیداری دولت به سبکروحی ما نیست

هر چند که چون خواب بر احباب گرانیم


چون تیر مدارید ز ما چشم اقامت

کز قامت خم گشته در آغوش کمانیم


گر صاف بود سینه‌ی ما، هیچ عجب نیست

عمری است درین میکده از درد کشانیم


موقوف نسیمی است ز هم ریختن ما

آماده‌ی پرواز چو اوراق خزانیم


از ما خبر کعبه‌ی مقصود مپرسید

ما بیخبران قافله‌ی ریگ روانیم


عمری است که در خرقه‌ی پرهیز چو صائب

سرحلقه‌ی رندان خرابات جهانیم

بده می که بر قلب گردون زنیم!

ازین شیشه چون رنگ بیرون زنیم


سرانجام چون خشت بالین بود

به خم تکیه همچون فلاطون زنیم


برآییم از کوچه بند رسوم

دم در بیابان چو مجنون زنیم


برآریم از بحر سر چون حباب

ازین تنگنا خیمه بیرون زنیم


به این قد خم گشته، چوگان صفت

سرپای بر گوی گردون زنیم


عرق رنگ نگذاشت بر روی ما

به قلب قدحهای گلگون زنیم


به دشمن شبیخون زدن عاجزی است

گل صبح بر قلب گردون زنیم


نیفتیم چون سایه دنبال خضر

به لبهای میگون شبیخون زنیم


دل ما شود صائب آن روز باز

که چون سیل، گلگشت هامون زنیم

ما کنج دل به روضه‌ی رضوان نمی‌دهیم

این گوشه را به ملک سلیمان نمی‌دهیم


خاک مراد ماست دل خاکسار ما

تصدیع آستان بزرگان نمی‌دهیم


بی‌آبرو، حیات ابد زهر قاتل است

ما آبرو به چشمه‌ی حیوان نمی‌دهیم


از مفسلی، کفایت ما چون ده خراب

این بس، که باج و خرج به سلطان نمی‌دهیم


یوسف به سیم قلب فروشی نه کار ماست

از دست، نقد وقت خود آسان نمی‌دهیم


بی‌پرده عیبهای خود اظهار می‌کنیم

فرصت به عیبجویی یاران نمی‌دهیم


باشد سبکتر از همه ایام، درد ما

روزی که درد سر به طبیبان نمی‌دهیم


در کاروان ما جرس قال و قیل نیست

راه سخن به هرزه درایان نمی‌دهیم


در بزم اهل حال، لب از حرف بسته‌ایم

جام تهی به باده‌پرستان نمی‌دهیم


صائب گهر به سنگ زدن بی‌بصیرتی است

عرض سخن به مردم نادان نمی‌دهیم

تا از خودی خود نبریدند عزیزان

چون نی به مقامی نرسیدند عزیزان


چون عمر سبکسیر ازین عالم پرشور

رفتند و به دنبال ندیدند عزیزان


دادند به معشوق حقیقی دل و جان را

یوسف به زر قلب خریدند عزیزان


دیدند که در روی زمین نیست پناهی

در کنج دل خویش خزیدند عزیزان


خارست نصیب تو ز گلزار، وگرنه

از خار چه گلهاکه نچیدند عزیزان


فقری که تو امروز به هیچش نستانی

با سلطنت بلخ خریدند عزیزان


درقید فرنگ آن که نیفتاده، چه داند

کز جسم گرانجان چه کشیدند عزیزان


صائب نرسیدند به سر منزل مقصود

تا پای به دامن نکشیدند عزیزان

موج دریا را نباشد اختیار خویشتن

دست بردار از عنان گیر و دار خویشتن


زهد خشک از خاطرم هرگز غباری برنداشت

مرکب نی بار باشد بر سوار خویشتن


خار دیوار گلستانم که از بی‌حاصلی

می‌کشم خجلت ز اوج اعتبار خویشتن


خلوتی چون خانه‌ی آیینه‌داری پیش دست

بهره‌ای بردار از بوس و کنار خویشتن


می‌توانی آتش شوق مرا خاموش کرد

گر دلت خواهد، به لعل آبدار خویشتن


دیدن آیینه را موقوف خواهی داشتن

گر بدانی حال من در انتظار خویشتن


بس که چون آیینه صائب دیده‌ام نادیدنی

می‌شمارم زنگ کلفت را بهار خویشتن

توبه از می به چه تدبیر توانم کردن؟

من عاجز چه به تقدیر توانم کردن؟


رخنه در ملک وجودم ز قفس بیشترست

به کفی خاک چه تعمیر توانم کردن؟


چون نباید به نظر حسن لطیفی که تراست

خواب نادیده چه تعبیر توانم کردن؟


غمزه بدمست و نگه خونی و مژگان خونریز

چون تماشای رخت سیر توانم کردن؟


دیده‌ای را که نمی‌شد ز تماشای تو سیر

بی‌تماشای تو، چون سیر توانم کردن؟


عذر ننوشتن مکتوب من این است که شوق

بیش ازان است که تحریر توانم کردن


صائب از حفظ نظر عاجزم از روی نکو

برق را گر چه به زنجیر توانم کردن

بوی گل و نسیم صبا می‌توان شدن

گر بگذری ز خویشتن، چها می‌توان شدن


شبنم به آفتاب رسید از فتادگی

بنگر که از کجا به کجا می‌توان شدن


چوگان مشو که از تو خورد زخم بر دلی

تا همچو گوی بی سر و پا می‌توان شدن


زنهار تا گره نشوی بر جبین خاک

درفرصتی که عقده‌گشا می‌توان شدن


دوری ز دوستان سبکروح مشکل است

ورنه ز هر چه هست جدا می‌توان شدن


صائب در بهشت گرفتم گشاده شد

از آستان عشق کجا می‌توان شدن؟