دیوان اشعار خاقانی

عشاق بجز یار سر انداز نخواهند

خوبان بجز از عاشق جان‌باز نخواهند

تا عشق بود عقل روا نیست که مردان

در مملکت عاشقی انباز نخواهند


آنان که چو من بی پر و پروانه‌ی عشقند

جز در حرم جانان پرواز نخواهند


بیداد از آن جزع جهان‌سوز نبینند

فریاد از آن لعل جهان‌ساز نخواهند


گر کشت مرا غمزه‌ی غمازش زنهار

تا خونم از آن غمزه‌ی غماز نخواهند


در مذهب عشاق چنان است شریعت

کان را که بکشتند دیت باز نخواهند


بی‌عشق ز خاقانی چیزی نگشاید

بی‌وصل گل، از بلبل آواز نخواهند

نگارینا به صحرا رو که صحرا حله می‌پوشد

ز شادی ارغوان با گل شراب وصل می‌نوشد

به گل بلبل همی گوید که نرگس می‌کند شوخی

مگر نرگس نمی‌داند که خون لاله می‌جوشد


چه پندم می‌دهد سوسن که گرد عشق کمتر گرد

مگر سوسن نمی‌داند که عاشق پند ننیوشد


نثار باغ را گردون به دامن در همی پیچد

گل اندر لکه‌ی زمرد ز **** رخ همی پوشد


مرو زنهار در بستان که گر خاری به نادانی

سرانگشت تو بخراشد دلم در سینه بخروشد


نگارا گر چنین زیبا میان باغ بخرامی

کلاهت لاله برگیرد قبایت سرو درپوشد


وگر باد صبا در باغ بوی زلف تو یابد

به دل مهرت خرد حالی به صد جان باز نفروشد


خصومت خیزد و آزار و آنگه مردمان گویند

که آن بی‌عقل را بینید چون با باد می‌کوشد

عشق تو به هر دلی فرو ناید

و اندوه تو هر تنی نفرساید

در کتم عدم هنوز موقوف است

آن سینه که سوزش تو را شاید


از هجر تو ایمنم چو می‌دانم

کو دست به خون من نیالاید


با خوی تو صورتم نمی‌بندد

کز عشق تو جز دریغ برناید


با دستان غم تو می‌سازم

گر ناز تو زخمه در نیفزاید


آن می‌کنی از جفا که لاتسل

تا کیست که گوید این نمی‌شاید


ز اندیشه‌ی تو قرار من رفته است

گر لطف کنی قرار باز آید


چون طشت میان تهی است خاقانی

زان راحت‌ها که روح را باید


چون زخم رسد به طشت بخروشد

انشگت بر او نهی بیاساید

فروغ جمالت نظر برنتابد

صفات خیالت خبر برنتابد

به کوی تو از زحمت عاشقانت

نسیم سحرگه گذر برنتابد


به بازار تو مشتری بی‌بصر به

که جانان خریدن بصر برنتابد


بلائی که از عشقت آمد به رویم

قضا برنگیرد قدر برنتابد


به هر زشتی از عشق تو برنگردم

که از عشق خوبان حذر برنتابد


برآنی که خونم بریزی و سهل است

چه عاشق بود کاینقدر برنتابد


مکن هیچ تقصیر در کشتن من

که کار عزیزان خطر برنتابد


به بوسه لبت را کند رنجه نی‌نی

که درد سر او نظر برنتابد


به کامت ز تنگی سخن در نگنجد

میان تو جان را کمر برنتابد


به جان و سر تو که خاقانی از تو

به جان گر کنی حکم سر برنتابد


سگ توست خاقانی اینک به داغت

چنان دان که داغ دگر برنتابد

خوی او از خام‌کاری کم نکرد

سینه‌ی من سوخت چشمش نم نکرد

دشمنان با دشمنان از شرم خلق

آشتی رنگی کنند آنهم نکرد


از مکن گفتن زبانم موی شد

او هنوز از جور موئی کم نکرد


روزی از روی خودم چون روی خود

جان غم پرورد را خرم نکرد


سینه‌ام زان پس که چون گوهر بسفت

چون صدف بشکافت پس مرهم نکرد


عشق او تا بر سر من آب خورد

آب خورد جانم الا غم نکرد


در جفا هم جنس عالم بود لیک

آنچه او کرد از جفا، عالم نکرد


خار غم در راه خاقانی نهاد

وز پی برداشتن قد خم نکرد

ذره نماید آفتاب ار به جمال تو رسد

عین کمال خسته باد ار به کمال تو رسد

ماه منی و ماه را چرخ فدای تو دهد

گر به دیار دشمنان وقت زوال تو رسد


چشم زمانه را فلک میل زوال درکشد

گر نظر گزند او سوی جمال تو رسد


یافتن وصال تو کار نه چون منی بود

دولت دیگری طلب کو به وصال تو رسد


چشم من ار هزار سال از پی روی تو دود

گر برسد به عاقبت هم به خیال تو رسد


دیده‌ی خاقنی اگر لاف جمال تو زند

کس نکند قبول ازو کان به مثال تو رسد

حاشا که مرا جز تو در دیده کسی باشد

یا جز غم عشق تو در دل هوسی باشد

کس چون تو نشان ندهد در کل جهان لیکن

چون این دل هر جائی هر جای بسی باشد


بر پای تو سر دارم گر سر خطری دارد

وصل تو به دست آرم گر دسترسی باشد


از خاک سر کویت خالی نشوم یک شب

گر بر سر هر سنگی حالی عسسی باشد


ز آنجا که توئی تا من صد ساله ره است الحق

ز اینجا که منم تا تو منزل نفسی باشد


از زحمت خاقانی مازار که بد نبود

گر خوان وصالت را چون او مگسی باشد

جانا لب تو پیش‌کش از ما چه ستاند

اینک سر و زر نقد دگر تا چه ستاند

مائیم و دلی جوجو از اندیشه‌ی عشقت

عشقت به یکی جو چه دهد یا چه ستاند


عشق تو به منشور کهن جان ستد از من

یارب چو شود تازه به طغرا چه ستاند


امروز جهان بستد و ما را غم این نیست

ما را غم آن است که فردا چه ستاند


گیرم که عروس غم تو نامزد ماست

وصل تو ز ما خط تبرا چه ستاند


چون تافتگی تب خاقانی از اینجاست

دل مهر تب او ز دگر جا چه ستاند

مهر تو بر دیگران نتوان نهاد

گوهر اندر خاکدان نتوان نهاد

مایه‌ی من کیمیای عشق توست

مایه در وجه زیان نتوان نهاد


دست دست توست و جان ماوای تو

پای صورت در میان نتوان نهاد


بارها گفتی که بوسی بخشمت

تا نبخشی، دل بر آن نتوان نهاد


بر جهان گفتی که دل باید نهاد

بر تو بتوان، بر جهان نتوان نهاد


گر زمانه داد ندهد یا فلک

بر تو جرم این و آن نتوان نهاد


با زمانه پنجه درنتوان فکند

بر فلک هم نردبان نتوان نهاد


تا به کوی توست خاقانی مقیم

رخت او بر آستان نتوان نهاد

پرده‌ی نو ساخت عشق، زخمه‌ی نو در فزود

کرد به من آنچه خواست، برد ز من آنچه بود

لشکر عشق تو باز بر دل من ران گشاد

گر همه در خون کشد، پشت نباید نمود


دل ز کفم شد دریغ سود ندارد کنون

سنگ پیاله شکست گربه نواله ربود


ز آتش هجران تو دود به مغزم رسید

اشک ز چشمم گشاد مایه‌ی اشک است دود


عشق چو یکسر بود هجران خوشتر ز وصل

باده چو دردی بود دیر نکوتر که زود


کشتن من یاد کن، یاد دگر کس مکن

گوش مرا مشنوان آنچه نیارم شنود


چشم سیاه تو دید دل ز برم برپرید

فتنه‌ی خاقانی است این دل کور کبود