خودروهای دیزلی بازمیگردند
مهندس امين آزاد: بسیاری از افرادی که از اروپا به ایران بازمیگردند، از خود می‌پرسند چرا در ایران خودروهای سواری دیزلی وجود ندارد در حالی که در جهان این خودروها با استقبال زیادی مواجه شده اند. جواب این سوال ریشه تاریخی در صنعت حمل و نقل ایران دارد چرا که در سال 1350 دولت تصميم گرفت حركت خودروهاي ديزلي سواري را ممنوع كند تا از صنعت نوپاي خودرو حمايت شود. در آن زمان گازوئيل بسيار ارزان‌تر از بنزين بود اما گويي اكنون اين ممنوعيت عملاً شكسته شده است. هم‌اکنون دولت بودجه‌‌های میلیاردی را برای طراحی موتورهای دیزلی توسط وزارت نفت پرداخت می‌کند تا در ایران خودروهای مناسب دیزلی طراحی شود.
اين چرخش سياستگذاري در صنعت خودروي كشور با پرسش‌هاي مختلفي مواجه بوده و كارشناسان مختلف ديدگاه‌هاي متفاوتي را در زمينه دستاورد‌ها و علل آن مطرح كرده‌اند. در حالي كه مصطفي ميرسليم، رئيس هيأت مديره شركت تحقيقات موتور ايران‌خودرو معتقد است كه شاخ بنزين را بايد با گاز و گازوئيل شكست عباس كاظمي، رئيس سازمان بهينه‌سازي مصرف سوخت، گاز را سوخت سوم و بنزين و گازوئيل را سوخت نخست عنوان كرده است.
با جدي‌تر شدن مباحث مطرح در زمينه توليد موتور ديزلي در كشور و متعاقب آن عرضه خودروهاي سواري گازوئيل‌سوز، پرسش‌هاي بسياري در زمينه رفع ممنوعيت خودروهاي ديزلي و توليد گسترده خودروهاي سواري گازوئيل‌سوز در ايران مطرح است؛ برخي معتقدند با اين گازوئيل پر گوگرد كشور، موتورها آسيب ديده و آلودگي افزايش مي‌يابد يا برخي ديگر مي‌‌پرسند اين موتورهاي پر سر و صدا در بازار خودرو كشور چه جايگاهي خواهند داشت، براي خودروهاي سواري چگونه گازوئيل تامين مي‌شود و آلودگي بالاي اكسيد ازت اين خودروها چگونه جبران خواهد شد؟
در پاسخ به اين پرسش‌ها مسئولان وزارت نفت اعلام كرده‌اند كه از سال 1390 ديزل با گوگرد50 پي‌پي‌‌ام (يك دهم سوخت كنوني) در پالايشگاه بندرعباس توليد مي‌شود كه با اين روند ديگر مشكل تامين سوخت براي سواري‌ها را نخواهيم داشت.
درباره توليد اكسيد ازت و صداي بالاي موتور نيز مسوولان صنعت خودرو خبر مي‌دهند كه از آنجا كه در موتورهاي جديد طراحي شده فشار پاشش بالا بوده و از طرفي قبل و بعد از پاشش اصلي، سوخت به صورت كمتر پاشيده مي‌شود تا ضربه ناگهاني احتراق كاهش يابد، مشكل صداي زياد موتور حل خواهد شد. از سوي ديگر با برگرداندن بخشي از سوخت نسوخته به اتاق احتراق، ميزان توليد اكسيد ازت در دماي بسيار بالا نيز تا حدودي كاهش مي‌يابد.
در ضمن كاهش آلاينده‌هاي ديگر موتور، نسبت به بنزين و كاهش 25درصدي سوخت نسبت به موتورهاي بنزين‌سوز سرفصل ديگر دفاعياتي است كه از اين‌گونه خودروها مي‌شود.
در حالي كه وزارت نفت در سال‌هاي گذشته حتي قصد داشت با ممنوع‌كردن يا سخت‌تر كردن توليد خودروهاي بنزيني، گاز را سوخت نخست كشور كند اما اكنون مسوولان اين وزارتخانه خبر از تغيير راهبرد مصرف سوخت مي‌دهند.
عباس كاظمي، رئيس سازمان بهينه‌سازي مصرف سوخت در اين زمينه ميگويد: بنزين، سوخت نخست و ديزل سوخت دوم خودروهاي سواري خواهد شد و در سبد سوخت به سوخت‌هاي LPG و گاز طبيعي نيز نگاه مي‌شود.
وي همچنين در زمينه علت تغيير ناگهاني و سريع راهبرد سوخت كشور از گاز به گازوئيل مي‌افزايد: در سال 79 برنامه‌اي براي توسعه گاز پالايشگاه‌ها نبود اما اكنون با توجه به توسعه پالايشگاه‌ها، دولت وزارت نفت را موظف كرده كه سبد سوخت را تعريف كند. بر اين اساس و با توجه به مصرف و آلودگي پايين‌تر، ديزل را پس از بنزين به عنوان سوخت دوم در نظر گرفته و طراحي موتور ديزلي و پرداخت پول از سوي سازمان بهينه‌سازي براي طراحي موتور ديزل سواري در ايران‌خودرو نيز در همين چارچوب صورت گرفته است.
رئيس سازمان بهينه‌سازي مصرف سوخت مي‌افزايد: از اول سال آينده واردات خودروهاي ديزلي آزاد و سوخت مناسب آن نيز تأمين مي‌شود. اميدواريم طي چند سال آينده توليد خودروي سواري ديزلي نيز با حمايت وزارت نفت آغاز شود. وي در پاسخ به اين سؤال كه اكنون روزي 10 ميليون ليتر گازوئيل وارد مي‌شود اگر بخواهيم به اين مقدار مصرف خودروهاي سواري را نيز اضافه كنيم، با مشكلاتي روبه‌رو نمي‌شويم، ميگويد: مقدار زيادي از گازوئيل را در نيروگاه‌هاي توليد برق مصرف مي‌كنيم كه بايد از سوخت‌هاي ديگر براي توليد برق استفاده شود.
با استفاده از روش‌هاي ديگر براي تأمين برق، ميزان مصرف گازوئيل كاهش يافته و از سوي ديگر براي خودروهاي سواري، گازوئيل با كيفيت بالا وارد مي‌كنيم و در كشور نيز در چند پالايشگاه گازوئيل با استاندارد يورو4 تا سال 1390 توليد خواهد شد كه در خودروهاي سواري مورد استفاده قرار مي‌گيرد. همچنين گازوئيل با كيفيت كمتر هم در خودروهاي سنگين مصرف خواهد شد.
راهبرد سوخت تغيير نكرده
با وجود اين ديدگاه‌ها، مصطفي ميرسليم، عضو مجمع تشخيص مصلحت و رئيس مركز تحقيقات موتور ايران خودرو، نظر ديگري دارد؛ وي در پاسخ به اين سؤال كه چگونه راهبرد وزارت نفت از سوخت گاز به سمت ديزل، بنزين و LPG تغيير كرده ميگويد: هنوز هم راهبرد سوخت كشور تغيير نكرده و گاز سوخت نخست، بنزين سوخت دوم و گازوئيل سوخت سوم است. اين نظر شركت بهينه‌سازي مصرف سوخت است كه بنزين و ديزل، سوخت نخست سواري‌ها شود كه براي اين نظر هم دلايلي مانند آلودگي و مصرف كمتر ديزل، و در دسترس‌بودن تجهيزات سوخت‌رساني كشور دارند. با اين وجود معتقدم اين بررسي‌ها درست نبوده و گاز را بايد به‌دليل سخت‌بودن صادرات آن در خودروهاي داخلي مصرف و فراورده‌هاي نفتي را صادر كنيم.
مير سليم مي‌افزايد: از چند سال ديگر بايد بين 7 تا 10درصد مجموع توليدات صنعت خودروي كشور، خودروي سواري ديزلي باشد كه با اين روند سالانه بين70 تا 100 هزار خودروي ديزلي سواري در كشور توليد خواهد شد.
موتوري براي خودروهاي ديزلي
با توجه به اين ديدگاه‌ها، سوخت ديزل چه سوخت دوم يا سوخت سوم باشد، واقعيت آن است كه توليد و واردات خودروهاي سواري به زودي آغاز مي‌شود و نخستين موتور براي اين سوخت نيز با نام Efd طراحي شده است. پس از طراحي موتور ملي با نام Ef7 با مشاركت شركت Fev آلمان و موتور توربو شارژ ملي 4/1 ليتري از خانواده موتور ملي، موتور ديزلي، چهارمين موتوري است كه بر پايه موتور EF7 طراحي شده است. اين موتور با نام Ffd با مشاوره شركت شريك آلماني زير مجموعه شركت بزرگ مهندسي موتور Avl اتريش طراحي شده است. در اين موتور قطر سيلندرهاي موتور بنزيني Ef7 كاهش يافته تا حجم آن به 5/1 ليتر برسد. اين موتور حدود 120 اسب‌بخار قدرت توليد مي‌كند؛ يعني با كاهش 200 سي‌سي حجم نسبت به موتور پايه (Ef7)، قدرت اين موتور 10 اسب‌بخار افزايش و مصرف آن 25درصد كاهش مي‌يابد.
دليل افزايش قدرت در سامانه پر فشار، پاشش ديزل و توربو شارژ قوي آن بوده و دليل كاهش مصرف نيز راندمان بالاتر موتورهاي ديزلي نسبت به خودروهاي بنزيني است. گشتاور اين موتور كه نشان‌دهنده قدرت بالاي آن است حدود 100 نيوتن‌متر بيشتر از موتور 1700 سي‌سي بنزيني است؛ يعني با 200 سي‌سي كمتر در حجم موتور، 100 نيوتن‌متر گشتاور اين موتور بيشتر از موتور بنزيني است.
اين اعدادي است كه شركت ايپكو ارائه كرده اما با اين همه موتور مذكور هم‌اكنون در اتاق تست موتور بوده و هنوز روي خودرو نصب نشده است. بايد ديد در شرايط واقعي عملكرد اين موتور چگونه خواهد بود اما براساس اطلاعات روي كاغذ اين موتور اگر روي خودرويي نصب شود، بهترين گزينه براي خريد خواهد بود چرا كه با مصرف 25درصد كمتر، آلودگي كمتر و گشتاور و قدرت بيشتري دارد. براي اين موتور ديزلي، سيستم پاشش مستقيم كه داراي فناوري چند راهه فشار بالاي سوخت است در نظر گرفته شده است. از سوي ديگر اين موتور داراي شمع گرمكن، پرخوران هندسه متغير و خنك‌كن مياني هواست.
اين محصول مجهز به مجموعه باز‌خوراني دود (EGR)همراه با خنك‌كن بوده و مجموعه اين قطعات پيشرفته و جديد، سبب شده تا توليد اين موتور در ايران بسيار سخت باشد. با اين روند بر‌آورد مي‌شود براي توليد آن بيش از نيمي از قطعات بايد وارد شوند البته پيش‌بيني مي‌شود توليد اين موتور بيش از 3 سال ديگر به طول مي انجامد. با اين همه موتور Ef7 تنها موتور ديزلي‌اي نخواهد بود كه در ايران روي خودروهاي سواري نصب مي‌شود چرا كه قرار است از موتورهاي پژو نيز براي خودروهاي سواري ديزلي استفاده شود. موتور پژو 206 يكي از اين موتورهاست اما آيا اين روند جديد به صلاح خواهد بود؟
با وجود اين ديدگاه‌ها برخي كارشناسان با توجه به استفاده 50درصدي از اين نوع سوخت در قاره اروپا براي خودروهاي سواري، اين روش را در ايران نيز درست مي‌دانند.
بنا بر مطالعات انجام شده در مركز تحقيقات موتور ايران‌خودرو، به‌طور متوسط استفاده از موتورهاي ديزلي به‌جاي بنزيني 30درصد صرفه‌جويي در پي داشته و خودروهاي ديزلي بين 20 تا 65درصد سوخت كمتري مصرف مي‌كنند. گرچه امروزه در خودروهاي سواري ديزلي صرف 4 ليتر به ازاي هر 100كيلومتر معمول است اما در خودروهاي سواري بنزيني مصرف 6 ليتر در هر 100كيلومتر ايده‌ال‌ترين حالت محسوب مي‌شود.
