«جدایی نادر از سیمین»، رقیب سه جایزه اسکارفرهادی 39 ساله می‌گوید «جدایی نادر از سیمین» را سال 2010 با یک دوربین در سه ماه و با بودجه‌ای بین 700 تا 800 هزار دلار در تهران ساخت. او بر این باور است که برای موفقیت خیره‌کننده فیلمش چند توضیح وجود دارد.
درام «جدایی نادر از سیمین» در هشتاد و چهارمین دوره جوایز اسکار در بخش‌های بهترین فیلمنامه، کارگردانی و فیلم خارجی‌زبان یک رقیب است.
به گزارش خبرآنلاین، نشریه هالیوود ریپورتر در شماره ویژه جوایز خود در ماه دسامبر به بهانه اکران «جدایی نادر از سیمین» در آمریکا گزارشی مشروح از این فیلم منتشر کرده که در ادامه بخش‌هایی از آن را می‌خوانید.
سینمای ایران سال‌هاست مورد تحسین تماشاگران فیلم‌های هنری است. از 30 دسامبر با اکران «جدایی نادر از سیمین» به کارگردانی اصغر فرهادی - که یک درام دادگاهی مهیج درباره طلاق و پرونده یک قتل است - در سینماهای آمریکا این امکان ایجاد شده که سینمای ایران تماشاگران بیشتری پیدا کند.
«جدایی نادر از سیمین» به عنوان اولین فیلم ایرانی برنده جایزه خرس طلای جشنواره برلین و اولین فیلم ایرانی که نامزد جایزه گلدن گلوب شده، همین طور فیلمی که در ده‌ها جشنواره سینمایی با استقبال مواجه شده، پس از «بچه‌های آسمان» - که نامزد اسکار شد - اولین فیلم ایرانی است که بیشترین بخت را برای نامزدی اسکار دارد.
فیلم فرهادی روز 12 دسامبر اولین برنده خارجی جایزه بهترین فیلمنامه از انجمن منتقدان فیلم لس آنجلس لقب گرفت که این مسئله نشان می‌دهد «جدایی نادر از سیمین» در جوایز اسکار 2012 بجز بخش فیلم خارجی‌زبان در هر دو بخش فیلمنامه و کارگردانی هم یک رقیب به حساب می‌آید. چنین موفقیت‌هایی در فصل جوایز برای یک فیلم و یک فیلمساز حداقل در سال‌های اخیر سابقه نداشته است.
مایکل بارکر یکی از روسای شرکت سونی پیکچرز کلسیکس است که پخش «جدایی نادر از سیمین» در آمریکای شمالی را به عهده دارد. او و همکارش تام برنارد پس از آنکه سعید بن سعید تهیه‌کننده فیلم «کشتار» به کارگردانی رومن پولانسکی به آن‌ها گفت کار فرهادی در برلین را باید دید، مسئولیت پخش «جدایی نادر از سمین» را به عهده گرفتند.
بارکر می‌گوید: «هر چند سال یک‌بار فیلمی از راه می‌رسد که خیلی تازه است و از جایی هم می‌آید که انتظارش را ندارید و واقعا پتانسیل گذر از تمام فرهنگ‌ها را دارد. «جدایی نادر از سیمین» یکی از همان فیلم‌هاست. ما این مسئله را با «زندگی دیگران» و تمام فیلم‌های آلمودوار تجربه کردیم. آلمودوار مانند فلینی و برگمان جایگاه یک ستاره پاپ را دارد. فرهادی هنوز روح زمان خود نشده، اما یک تا دو ماه دیگر به این جایگاه می‌رسد.»
فرهادی 39 ساله می‌گوید «جدایی نادر از سیمین» را سال 2010 با یک دوربین در سه ماه و با بودجه‌ای بین 700 تا 800 هزار دلار در تهران ساخت. او بر این باور است که برای موفقیت خیره‌کننده فیلمش چند توضیح وجود دارد.
طرح داستانی «جدایی نادر از سیمین» که در سطح جهانی با عنوان «یک جدایی» اکران شده به گونه‌ای است که فیلم در مقایسه با آثار گروهی از کارگردانان سرشناس ایرانی مانند عباس کیارستمی، محسن مخملباف و جعفر پناهی، بیشتر با تماشاگران جهانی ارتباط برقرار می‌کند.
داستان درباره یک زوج از طبقه متوسط است که می‌خواهند از هم طلاق بگیرند. زن می‌خواهد از ایران را برود و مرد می‌خواهد بماند و از پدرش که مبتلا به بیماری آلزایمر است مراقبت کند. وقتی زن، مرد را ترک می‌کند، او برای مراقبت از پدرش یک زن خدمتکار از طبقه پایین اجتماع را استخدام می‌کند.
به دنبال یک اتفاق خدمتکار و همسرش در دادگاه با این زوج رودررو می‌شوند و این جاست که دروغ همه را گرفتار می‌کند و ذات آدم‌ها به گونه‌ای هویدا می‌شود که نظیرش را پیش از این تنها در تعدادی از شاهکارهای کاملا ناتورالیستی سینمای ایران با طرح‌های داستانی نامتعارف مانند «بادکنک سفید» ساخته پناهی دیده‌ایم.
فرهادی می‌گوید: «من سال‌ها تئاتر کار کردم و با نمایشنامه‌هایی که ساختار روایی غربی (وسترن) دارند، آشنا هستم. منظورم کابوی‌ها نیستند. منظورم قصه‌های کلاسیک غربی است؛ ترکیبی از ناتورالیسم و درام. ما اغلب در قصه‌گویی از این ساختار استفاده نمی‌کنیم.»
فیلم فرهادی نوعی تلفیق فرهنگی دراماتیک است، به گونه‌ای که بارکر آن را با فیلم موفق 214 میلیون دلاری «ببر غران، اژدهای پنهان» ساخته آنگ لی مقایسه می‌کند.
او می‌گوید: «آنگ لی گفت یکی از دلایل موفقیت فیلمش این است که او در آن قصه‌گویی به سبک غربی را در کنار سبکی که از چین می‌آمد به کار برده است.»
فرهادی مانند بسیاری از کارگردانان سرشناس ایرانی سبک مستند ویتوریو دسیکا، فیلمساز نئورالیست ایتالیایی را منعکس می‌کند، اما خودش می‌گوید تحت تاثیر افراد دیگری بوده است: «پینتر، تنسی ویلیامز، ایبسن، فلینی، ویم وندرس و بیش از همه اینگمار برگمان. بعد از آنکه اولین صحنه «جدایی نادر از سیمین» را فیلمبرداری کردیم، صحنه‌ای که زوجِ در حال طلاق با قاضی صحبت می‌کنند، متوجه شدم موقعیت دوربین شباهت بسیار با صحنه‌ای از فیلم «صحنه‌هایی از ازدواج» دارد. این مسئله عمدی نبود.»
دومین دلیل موفقیت «جدایی نادر از سیمین» در سطح بین‌المللی پرهیز از قهرمانان حومه‌شهری یا کودک است که عموما در سینمای ایران به چشم می‌خورد.
پیمان معادی که در «جدایی نادر از سیمین» نقش نادر همسر بالاتر از طبقه متوسط قهرمان زن فیلم (لیلا حاتمی) را بازی می‌کند، می‌گوید: «این فیلم آدم‌های فقیر و شترها را به تصویر نمی‌کشد.»
معادی، حاتمی و ساره بیات و شهاب حسینی که در «جدایی نادر از سیمین» نقش زوج وابسته به طبقه پایین اجتماع را بازی می‌کنند، همگی در جشنواره برلین برنده جوایز خرس نقره‌ای بهترین گروه بازیگری شدند.
معادی می‌گوید: «شخصیت‌ها آدم‌های معاصر معمولی هستند که خیلی با همتایان خود در توکیو، پاریس یا نیویورک تفاوت ندارند. خیلی‌ها در جشنواره‌های سینمایی در سراسر دنیا شوکه شدند. آن‌ها به ما می‌گفتند، "فکر نمی‌کردیم زنان می‌توانند در ایران رانندگی کنند یا در فیلمی به یک قاضی اشاره شود!" اختلاف طبقاتی و تمایز جنسی در «جدایی نادر از سیمین» می‌تواند در مکزیک هم باشد، هرچند با رنگ و بوی مکزیکی. دلیل موفقیت فیلم همین است، برای اینکه واقعی است. این برای یک فیلمساز ایرانی چیزی جدید و بسیار تازه است.»
نکته دیگر و بسیار مهم که «جدایی نادر از سیمین» را فیلمی متفاوت ساخته این است که یک بیانیه سیاسی نیست.
معادی می‌گوید: «این یک فیلم سیاسی نیست.» فرهادی هم با حرف معادی موافق است.
فیلم فرهادی با زیرکی به تماشاگران با هر نوع نگاه سیاسی اجازه می‌دهد آن‌طور که می‌خواهند آن ببینند. بازیگران شخصیت‌های خود را مقابل دوربین برده‌اند، اما «جدایی نادر از سیمین» عاقلانه جانب کسی را نمی‌گیرد.
معادی می‌گوید: «قاضی خود شما هستید.»
او فرهادی را به خاطر اینکه تحت غریزه و احساس خود هدایت می‌شود، مورد تحسین قرار می‌دهد و می‌گوید: «اصغر گفت، "وقتی رانندگی می‌کنم به قوانین رانندگی فکر نمی‌کنم". او نرم حرکت می‌کند.»
اما فرهادی می‌داند جاده‌ای پر پیچ و خم در مقابل دارد. او می‌گوید: «هر موفقیت برای من حکم دو روی یک سکه را دارد. یک رو شما را قوی می‌کند، اما روی دیگر مثل پوست موز، لیز است.»
