فقط 12 موتورسیکلت ساز باقی مانده اند
مژگان میرزایی: قيمت پايين و در دسترس‌بودن قطعات موتورسيكلت و تردد آسان آن در خيابان‌هاي پرترافيك طي چند سال گذشته موجب شده كه موتورسيكلت به عنوان وسيله‌اي سريع، با استقبال بسيار مواجه شود. اما ورود قطعات بي‌كيفيت چيني و نبود نظارت كافي از سوی موسسه استاندارد بر روي موتورسيكلت‌هاي توليدي طي سال‌هاي گذشته موجب شد تاموتورهاي توليدي در اين سال‌ها موفق به دريافت استاندارد‌هاي جهاني نشوند. به همين خاطر برخي كشورها از ورود موتورسيكلت‌هاي ايراني جلوگيري ميكنند كه اين امر از دست دادن بازارهاي صادراتي را در پي داشته است. از سوی دیگر توقف چهار ماهه شماره‌گذاری در سال گذشته موجب شد تا بازارهای صادراتی کشورهای عراق و افغانستان که بهترین بازار برای این صنعت به شمار می‌رفتند از دست برود. نبود حمایت از صنعت موتورسيكلت در ايران در چند سال گذشته موجب شد، تا در سال 85 و به دلیل بروز بحران از حدود 160 كارخانه توليدی، بيش از دوسوم آن‌ها تعطيل شوند و تعداد آن‌ها به 40 كارخانه برسد، اما ادامه بحران در سال جاری موجب شد که هم اکنون تنها 12 کارخانه موتورسيكلت‌سازي در اين صنعت مشغول به فعاليت باشند كه در صورت ادامه این روند، این صنعت به طور کامل از میان خواهد رفت. حمایت نكردن دولت از این صنعت موجب شد، تا علاوه بر از دست دادن بازارهای صادراتی، واردات موتور که طی سال‌های گذشته به دلیل مذکور، مقرون به صرفه نبود در سال گذشته مجدداً در دستور کار قرار گیرد، به طوری که در سال 87 واردات موتورهای کوهستانی و 125 سی‌سی به کشور آغاز شد. به گفته حبيب‌اله محمودان، عضو هيات مديره سنديكاي صنعت موتورسيكلت، اتخاذ برخی تصمیمات در سال گذشته موجب شد تا مسولان این صنعت خواسته یا ناخواسته این صنعت را با مشکل مواجه کنند. وی معتقد است، وزارت صنایع را باید وزارت خودروسازی دانست زیرا تنها مشکلات این صنعت برای این وزارتخانه اهمیت دارد. در گفت‌وگو با حبيب‌الله محمودان، عضو هيات‌مديره سنديكاي موتورسيكلت‌سازان، نكاتي در مورد مشكلات موتورسيكلت‌سازي، نبود بازارهاي صادراتي و تعرفه‌هاي در نظر گرفته شده براي واردات قطعات موتورسيكلت، توليد موتورسيكلت‌هاي برقي، موتورهاي گازسوز و كاهش آلايندگي موتورسيكلت‌هاي توليدي را مورد بررسي قرار داده ایم که در ذیل می‌آید:
* وضعيت صنعت موتورسيكلت را در مقايسه با صنعت خودروسازي تشريح كنيد.
صنعت خودروسازي كاملاً تحت پوشش و حمايت‌هاي دولتي شكل گرفت و تمام دولت‌ها پس از روي كارآمدن، به حمايت از اين صنعت پرداختند. اما اين صنعت با تمام اين حمايت‌ها هنوز با صنعت خودروسازي جهاني فاصله دارد. اما صنعت موتورسيكلت كه از كالاهاي توليدي است، تاكنون مورد غفلت مسوولان قرار گرفته و هيچ كدام از مسوولان كه وعده كمك به اين صنعت را داده بودند تاكنون به وعده‌هاي خود عمل نكرده‌اند. در حال حاضر براي واردات CKD خودرو، تعرفه‌هاي ترجيحي را لحاظ كرده‌اند، ولي براي صنعت موتورسيكلت از اين تعرفه‌ها استفاده نمي‌شود و اين امر موجب شده تا تفاوتي ميان شركت‌هايي كه قطعات بي‌كيفيت را وارد ميكنند، با شركت‌هايي كه واردكننده قطعات باكيفيت هستند، وجود نداشته باشد.
* صنعت موتورسيكلت ايران در جهان چه جايگاهي دارد؟
با وجود اين كه اين صنعت در ايران دير شروع به فعاليت كرد، اما در همين مدت كوتاه و بدون حمايت دولت، صنعت موتورسيكلت توانست به رشد قابل‌توجهي دست پيدا كند.
* تعرفه واردات CKD و CBU موتورسيكلت در مقايسه با خودرو به چه صورتي است؟
در صنعت خودروسازي از تعرفه‌هاي ترجيحي براي واردات استفاده مي‌شود، اما اين تعرفه شامل موتورسيكلت‌سازي نمي‌شود. از طريق سنديكا، طرحي را به وزارت صنايع ارائه كرده و از آن‌ها خواستيم كه تعرفه موتورسيكلت را براي قطعاتي كه به صورت CKD وارد مي‌شود، همانند صنعت خودروسازي محاسبه كنند كه تاكنون در اين خصوص هيچ اقدامي صورت نگرفته است. در حال حاضر تعرفه واردات موتورسیکت به صورت CBU، 90 درصد و تعرفه واردات قطعه به صورت CKD، 35درصد در نظر گرفته شده است.
* چند درصد از قطعات موتورسيكلت توسط قطعه‌سازان داخلي تامين مي‌شود؟
حدود 60 درصد از قطعات موتورسيكلت توسط قطعه‌سازان داخلي تامين مي‌شود، اما قواي محركه كه توليد آن در داخل مقرون به‌صرفه نيست، از چين وارد مي‌شود.
* قطعات توليدي در داخل كشور از نظر كيفي در چه سطحي قرار دارند و آيا قابل مقايسه با قطعات وارداتي هستند؟
قطعات توليدي در داخل كشور از قطعات وارداتي باكيفيت‌تر هستند و كالاهاي توليدي در داخل كشور از لحاظ قيمت و كيفيت، قابل رقابت با كالاهاي چيني است.
* صنعت موتورسيكلت توان توليد چه تعداد موتور در سال را دارد؟
توان توليد موتور، دو برابر ميزان توليد فعلي است، موتورسيكلت‌سازان در حال‌حاضر توان توليد بيش از يك ميليون دستگاه موتور در سال را دارا هستند اما به دليل نبود بازارهاي صادراتي و ایجاد مشکلات برای این صنعت، موتورسیکلت‌سازان تنها از نيمي از توان توليد خود براي حفظ بازار داخلي استفاده می کنند. به طوری که در سال گذشته ما شاهد کاهش تیراژ تولید در این صنعت بودیم و تنها 300 هزار دستگاه موتورسیکلت در کشور تولید شد که این آمار نسبت به سال 86، 500 هزار دستگاه کاهش داشته است.
* عمده بازارهاي صادراتي ايران چه كشورهايي هستند و چه مشكلاتي در صادرات موتورسيكلت وجود دارد؟
صنعت موتورسيكلت ايران، شديدا نيازمند بازارهاي صادراتي است و موتورسيكلت‌سازان در حال حاضر آمادگي حضور در اين بازارها را دارا هستند، اما متاسفانه مشکلات موجود در کشور موجب شده تا امکان صادرات در كشور فراهم نشود. عراق و افغانستان بهترین بازار صادراتی محسوب می‌شدند، اما شرایط بد سال گذشته موجب شد، موتورسيكلت‌سازان دچار مشکل شوند و به این ترتیب، این فرصت از دست رفت.
* چه مشکلاتی موجب بروز این مشکل شد؟
توقف چهار ماه شماره‌گذاری که در سال گذشته اعمال شد، موجب شد تا موتورسيكلت‌سازان نتوانند تولید داشته باشند به همین دلیل بازارهای صادراتی را از دست دادند.
* به چه دلیل شماره‌گذاری متوقف شد؟
دلیل توقف اعلام نشد. مسوولان بدون دلیل ، چهار ماه شماره‌گذاری را متوقف کرده و پس از آن اقدام به صدور مجدد مجوز کردند، اما همین مدت برای از دست دادن بازار های عراق و افغانستان کافی بود.
* چندي پيش اعلام شد كه صادرات به تركيه به دليل نداشتن استاندارهاي مورد تاييد اين كشور متوقف شده است، تاكنون چه اقدامي براي برطرف كردن اين مشكل صورت گرفته است؟
امکان صادرات به تركيه به دليل نداشتن برخي از استاندارهاي اين كشور در موتور سيكلت‌سازي وجود ندارد و تا زماني كه موتورسيكلت‌هاي ساخت داخل مورد تاييد اين كشور قرار نگيرند، مشكل صادرات به اين كشور برطرف نخواهد شد.
* ترکیه چه استانداردهایی را برای صنعت موتورسيكلت‌سازي در نظر گرفته است؟
تركيه براي موتورسيكلت‌ها از استاندارد يورو دو استفاده مي‌كند، اين در حاليست كه موتورسيكلت‌هاي ساخت ايران داراي استاندارد يورو يك هستند. هر چند كه اين دو استاندارد تفاوت چنداني با يكديگر ندارند، اما نداشتن استاندارد يورو دو در كشور، سدي براي صادرات موتورسيكلت‌هاي داخلي شده است.
* آیا مشکلات به وجود آمده و کاهش تولید، موجب افزایش واردات موتورسيكلت به کشور شد یا خیر؟
اعمال سیاست‌های انقباظی دولت از يك سو و افزایش هزینه‌های تولید از سوی دیگر موجب شد، تا واردات در دستور کار قرار گیرد.
* طی این مدت چه تعداد موتورسيکلت وارد کشور شده است؟
طی سال گذشته موتورهای آفرود که موتورهای کوهستانی هستند، به همراه موتورهای 125 سی‌سی به صورت فول CKD از کشورهای هندوستان و چین وارد کشور شدند، علاوه بر موتور، قطعات چینی در حالی که قطعه‌سازان داخلی در حال از دست دادن بازار هستند، باحجم بسیار بالا وارد کشور شدند.
* دلیل افزایش واردات قطعات چینی به کشور چه بود؟
نبود نظارت موسسه استاندارد بر قطعات وارداتی موجب بروز این مشکل شد. در حال حاضر موسسه استاندارد نظارت سرسختانه‌ای بر قطعات داخلی دارد، اما هیچ نظارتی بر قطعات وارداتی صورت نمی‌دهد. به همین دلیل در سال گذشته حجم بالایی از قطعات بی‌کیفیت چینی وارد کشور شد.
* جدا از سوالات مطرح شده طی چند سال اخیر وزارت صنایع مبادرت به صدور مجوز كرده، آیا این اقدام وزارت صنايع و معادن توجيه‌پذير است؟
وزارت صنايع و معادن درباره دادن مجوز نمي‌تواند سخت‌گير باشد و براي جلوگيري از به وجود آمدن رانت، اين وزارتخانه موظف است كه براي تمام متقاضيان مجوز توليد صادر كند. مشكل اصلي صنعت موتورسيكلت صدور مجوز بي‌رويه توليد نيست، بلكه نبود يك تعريف صحيح از موتورسيكلت‌ساز در وزارت صنايع و معادن است كه براي فعالان اين صنعت مشكل‌ساز شده است.
* آيا وزارت صنايع و معادن برنامه‌اي براي كاهش صدور مجوز توليد موتورسيكلت دارد؟
وزارت صنايع و معادن به دنبال طرحي جديد براي مجوز توليد موتورسيكلت است، تا به طريقي بتواند صدور مجوز را ساماندهي كند، اما هنوز این طرح به اتمام نرسیده است.
* با توجه به مشكلات موجود در ارائه خدمات پس از فروش در بخش خودرو، نحوه ارائه خدمات پس از فروش در صنعت موتورسيكلت به چه صورت است؟
دسترسي به قطعات موتورسيكلت نسبت به قطعات خودرو، راحت‌تر صورت مي‌‌گيرد، اما واردات قطعات بي‌كيفيت چيني در حال حاضر براي اين صنعت مشكل‌ساز شده است و هيچ سازماني هم بر روي واردات قطعات چيني نظارت كافي انجام نمي‌دهد.
* آيا شركت‌هاي موتورسيكلت‌ساز به طور جداگانه اقدام به ارائه خدمات پس از فروش ميكنند؟
به دليل اين كه موتورسيكلت‌هاي توليدي در كشور شبيه به هم هستند، ارائه خدمات به آن‌ها بسيار آسان است و اين امر موجب شده كه ارائه خدمات به دارندگان موتورسيكلت با هزينه اندك در كشور صورت گيرد.
* خارج از مباحث مطرح شده، طي سال‌هاي گذشته توليد موتورهاي دوزمانه در كشور متوقف شد. درباره دلايل متوقف شدن توليد اين دسته از موتورسيكلت‌ها توضيح دهيد.
جلوگيري از توليد موتورسيكلت‌هاي دوزمانه به دليل آلايندگي بالاي آن صورت گرفت، اما هر موتورسيكلت دوزمانه‌اي آلاينده نيست و در حال حاضر در اروپا برخي از اين موتورها در حال تردد هستند و مي‌توان موتور دوزمانه‌اي را توليد كرد كه ميزان آلايندگي آن پايين باشد، اما در ايران به دليل پايين بودن مكانيزم كنترل، توقف توليد اين موتورها در دستور كار قرار گرفت.
* برخي از كشورها اقدام به توليد موتورهاي برقي كرده‌اند، آيا درباره توليد اين‌گونه موتورسيكلت‌ها در كشور برنامه‌ريزي صورت گرفته است؟
موتورهاي برقي در حال حاضر در برخي از كشورها توليد مي‌شود، اما اين‌گونه موتورها معايبي دارند كه توليد آن‌ها در همه كشورها مقرون به صرفه نيست. اين دسته از موتورسيكلت‌ها به دليل سرعت پاييني كه دارند، براي كشورهايي كه داراي شيب بسيار هستند، مناسب نيست و به دليل اين كه كشور ما نيز جزو كشورهاي شيب‌دار است، توليد آن در داخل كشور منطقي به نظر نمي‌رسد.
* تست موتورسيكلت‌ها به چه صورتي انجام مي‌شود و آيا مراكز مجهز تست موتورسيكلت‌ها در كشور وجود دارد؟
از لحاظ دارا بودن مراكز تست، مشكلي وجود ندارد، اما مكانيسمي كه جوابگو تست دقيق موتورسيكلت باشد، موجود نيست. برخي از مراكز تست نيز انحصاري است و از مراكز انحصاري نيز زياد انتظار نمي‌رود كه در جهت منافع عموم كار كنند.
* چرا توليد موتورسيكلت در ايران بر پايه هوندا متمركز شده است؟
يكي از دلايل عمده آن، سازگار بودن نوع طراحي هوندا با شرايط اقليمي خاورميانه است. هوندا، موتوري مناسب براي جاده‌هاي شهري و روستايي است، به همين دليل مورد استقبال بسيار مردم قرار گرفت. اما در حال حاضر به مرحله‌اي رسيده‌ايم كه نيازمند ايجاد تنوع در موتورهاي توليدي هستیم.
* تبصره 13 قانون بودجه سال 85 به منظور كاهش آلودگي و استفاده بهينه از بنزين، طرح دوگانه‌سوز كردن خودروها را در برنامه كاري خود قرار داد، با توجه به اين كه موتورسيكلت‌ها در حال حاضر جزو وسايل نقليه با آلايندگي بالا محسوب مي‌شوند، آيا براي گازسوز كردن موتورسيكلت‌ها طرحي را در برنامه كاري خود قرار داده‌ايد؟
طرح گازسوز كردن موتورسيكلت در مرحله تحقيقات قرار دارد و تاكنون مخزني كه از نظر ايمني براي نصب بر روي موتورسيكلت مناسب باشد، توليد نشده است.
* به منظور كاهش آلايندگي موتورسيكلت‌هاي توليدي آيا برنامه‌اي در نظر داريد؟
كاهش آلايندگي قواي محركه نيازمند يك برنامه طولاني و مدون است و بدون برنامه‌ريزي نمي‌توان در اين زمينه هيچ اقدامي انجام داد. يكي از مشكلات موتورسيكلت‌سازان در حال حاضر تعدد مراكز تصميم‌گيري است. در صورتي كه ستاد مشتركي براي تصميم‌گيري تشكيل شود، خيلي زودتر از آنچه به نظر مي‌رسد، مي‌توانيم موتورهاي با كيفيت توليد كنيم.
