رازهای تاریخی حضور سه مغ ایرانی بر بالین میلاد مسیح
رازهای تاریخی حضور سه مغ ایرانی بر بالین میلاد مسیح
نویسنده : آیدین پور مسلمی
یکی از داستانهای بسیار معروف شناخته شده در ارتباط با تولد مسیح، روایت انجیل متی از “سه مرد دانا” ی شرقی Three wise men/ Three Magi است که ستاره تولد مسیح نجات دهنده و پادشاه یهودیان را در آسمان دیدند و راهی طولانی را از شرق تا اورشلیم پیمودند تا مسیح تازه متولد شده را بیابند و هدایای خود را تقدیم او دارند. آنها با هرودحاکم رومی اورشلیم ملاقات می کنند و پیشگویی خود را بر او بازگو می کنند و از او می خواهند تا بگوید این پادشاه یهودیان کجا زندگی می کند. هرود با شنیدن داستان شگفت انگیز آنها کاهنان یهود را احضار می کند و از آنها می پرسد مسیح شما در کجای این سرزمین ظهور خواهد کرد و آنها می گویند مطابق پیشگویی ها این نقطه بیت اللحم Bethlehem خواهد بود. هرود از ماگی ها (آن سه مرد دانا) می خواهد که به سوی بیت اللحم حرکت کنند و اگر کودک را یافتند به او اطلاع دهند تا او نیز به کودک ایمان آورده و او را گرامی دارد. آن سه ماگی به بیت اللحم می روند و مسیح را می یابند و هدایای خود را تقدیم او می دارند ولی مطابق یک شهود محل تولد و کودک را به هرود معرفی نمی کنند و از راهی که آمده اند به سوی شرق باز می گردند.
این ملاقات که آن را با عنوان ستایش و یا حتی پرستش مسیح توسط ماگی ها Adoration of the magi می شناسند، ملاقاتی بسیار مهم و یکی از نشانگان برگزیده شدن مسیح نزد مسیحیان است و لئوناردو داوینچی نیز اثری به همین نام دارد که خود داستان بسیار جالبی دارذ که به دلیل پرهیز از انحراف از موضوع تنها به صورت خیلی خلاصه بدان اشاره می کنم.
این اثر یکی از آثار اولیه داوینچی است که به سفارش انجام شده و ناتمام می ماند و نقاشان دیگری نیز در نقاشی آن آن دخیل بوده اند. بین سالهای ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۶ مطالعاتی که برای بررسی بازسازی تابلو بدون آسیب رساندن به آن به وسیله بررسی های تشخیصی با استفاده از امواج مادون قرمز، ماورا بنفش و ترموگرافی انجام می پذیرد آشکار می سازد که زیر این اثر طرحهای دیگری زیر رنگها پنهان است که اثر داوینچی است و طرحی اولیه بوده که تغییر یافته است و به دلیل عناصر پیرامون تولد مسیح در این اثر و صحنه یک جنگ در پشت تصویر بحثهای بسیاری را بر می انگیزد. گروهی معتقدند که اثر اولیه به دلیل استفاده از عناصری مرتبط با پاگانیسم (میتراییسم) در بخشهایی از این طرح اولیه، این تصاویر که مورد پسند مسیحیت سنتی نبوده حذف شده و روی آنها نقاشی دیگری کشیده شده و گروهی نیز معتقدند که نقاشی نیمه تمام و آسیب دیده بایگانی شده و تنها سالها بعد به دلیل به امکان فروش رساندن بازنقاشی شده است. در هر صورت منظور این است که روایت این ملاقات یکی از داستانهای بسیار مهم در منابع مسیحی در رابطه با تولد مسیح است که یک فرهنگ پیرامون خود شکل داده و آثار هنری بسیار و جشنها و مراسم مرتبط با این داستان در دنیای مسیحیت اهمیت ویژه ای دارد و کم و بیش ارتباط پاگانیسم با این افسانه به ویژه در منابع قدیمی تر وجود داشته است.
لازم به ذکر است که انجیل متی Gospel of Mattew در میان انجیلهای چهارگانه شناخته شده Canonical gospels تنها انجیلی است که به نقل این روایت می پردازد و البته در کل نیز تنها انجیلی است که به جزئیات تولد، تعمید، مرگ و رستاخیز عیسی مسیح پرداخته است. توافق عمومی بر این است که این انجیل که تقریبا در اواخر قرن اول میلادی جمع آوری شده است قدیمی ترین انجیل بین چهار انجیل است اگرچه در این که براستی متیو Mattew یکی از حواریون مسیح آن را نوشته باشد تردیدهایی وجود دارد. این انجیل به دلیل حالت شعرگونه و روانی متن و داستانهای آن بسیار در میان مسیحیان محبوب است.
داستان این سه نفر در انجیل متی با نام The Magi ماگی ها روایت گردیده است ولی بعدها به دلایلی شاید به عمد و یا به دلیل بی معنا و غریبه بودن واژه “ماگی” برای خواننده عام، داستان “ماگی ها” نام های دیگری یافت از جمله معروفترین این نامها همین عبارت استفاده شده در بخش ابتدایی مقاله “سه دانای شرقی ” Three wise men و یا همچنین عنوان “سه پادشاه از شرق” Three kings from east است که عنوان نخست شایع ترین عنوان برای روایت داستان در دنیای امروز مسیحی است. امروزه در جشنهای کریسمس و تولد عیسی مسیح این داستان نیز به عنوان بخشی از سنتهای مرتبط با تولد مسیح جشن گرفته می شود. که در زیر می توانید تصاویری از مراسم مرتبط با این داستان را ببینید.
http://tarikhema.ir/images/8e876eb6e...7137671f15.jpg
و این هم مجسمه های سه مرد دانا در کلیسایی که نزدیک منزل من در سیدنی واقع است:
http://tarikhema.ir/images/377f407dd...cf28eb0b4f.jpg
همانطور که دیده می شود در اغلب این بازسازی ها این سه نفر به صورت سه مرد در لباس عربی، سه پادشاه و یا سه نفر در پوششی که شرقی بودن آنها را تداعی کند تصویر می شوند ولی آیا در گذشته های دور نیز تصویر این سه نفر این گونه بوده است؟ پیش از پاسخ به این سوال شاید مناسب باشد اگر نخست توضیح کوچکی در رابطه با کلمه به کار رفته برای این سه نفر در انجیل متی یعنی “ماگی” بدهیم که بدلیل نامانوس بودن واژه برای مخاطبان غربی حذف گردیده و عبارت “سه مرد دانا” جایگزین گشته است. این هم ترجمه متن اصلی از انجیل متا باب دوم بند یکم:
چون عیسی در ایام هیرودیس پادشاه در بیت لحم یهودیه تولد یافت ناگاه مجوسی چند از مشرق به اورشلیم آمده گفتند: کجاست آن مولود که پادشاه یهود است زیرا که ستاره او را در مشرق دیده‌ایم و برای پرستش او آمدهایم.
و این هم متن اصلی انگلیسی:
:Matthew 2:1-12
After Jesus was born in Bethlehem in Judea, during the time of King Herod, Magi from the east came to Jerusalem and asked, “Where is the one who has been born king of the Jews? We saw his star when it rose and have come to worship him .”
جالب اینجاست که تعداد این مردان در منابع میحی ذکر نشده است ولی تقریبا حتی در قدیمی ترین تصاویر آنها سه نفر ترسیم شده اند که امروزه به نامهای گاسپر، ملچیور و بالتازار مشهورند. و اما این کلمه “ماگی” که در ترجمه های انجیل متی به فارسی “مجوس” ترجمه شده است از کجا ریشه گرفته است؟ در خارج از سرزمین ایران برای نخستین بار با کلمه “ماگوس” و جمع آن “ماگی” در آثار هرودت تاریخ نگار یونانی می بینیم. (تاریخ نگاری که اگرچه غرب پدر تاریخش می داند ولی نگاه سرشار از تعصب و عدم بی طرفی او در روایت تاریخ، روایتهای او را در رابطه با ایران زمین به دلیل جنگهای ایران و یونان با تردید جدی مواجه می سازد.) هرودت ۵۲۰ سال پیش از میلاد مسیح و شش قرن قبل از نوشته شدن انجیل متی واژه “ماگوس” را با دو معنا به کار می برد نخست آن را به عنوان تیره ای از مردم ماد مطرح می سازد و سپس از ماگی ها به عنوان طبقه ای مقدس در ایران زمین نام می برد ولی دیگر اشاره ای به قومیت آنها نمی کند. (کتاب تواریخ صفحات ۱۰۱ و ۱۳۲).
تقریبا امروز این توافق وجود دارد که این واژه برگردان یونانی کلمه “مغ” پارسی است که بعدها در زبان لاتین نیز همان شکل یونانی خود یعنی ماگوس را حفظ کرده و در زبان عربی نیز “مجوس” تلفظ گردیده است. اعراب نخست این واژه را برای طبقه روحانیان در ایران و سپس آن را برای تحقیر و متفاوت دانستن ایرانیان برای همه آنها به کار بردند. فارغ از آن که دانش ورزی و خرد یک تاریخ با این واژه همراه بوده است. به نظر می رسد کلمه “مغ” نخستین بار در متون ایرانی در بند ۷ فرگرد ۳۳ یسنا از زبان زرتشت ذکر گردیده باشد که:
“ای‌مزدا – ای بهتر از همه – در اندیشه‌ام راه یاب تا به درک تو نایل شوم، زیرا آرزومندم در پرتو راستی و پاک منشی بتوانم شنوندگان و پیروانی را خارج از انجمن مغان به دست آورم. بشود که همه ما به وظایف و تکالیف خود درباره خدا و مردمان آشنا و روشن شویم.”
این عبارت و نیایش نه تنها می تواند به قدمت و امکان وجود “مغان” و آیین آنها حتی پیش از آیین زرتشت اشاره داشته باشد بلکه حتی در صورت اشاره به یک قوم خاص به جای روحانیان یک آیین نشان می دهد این واژه حداقل تا زمان ظهور زرتشت و پیش از استفاده این کلمه در یونان در ایران کاربرد داشته است و در نوشتاری آیینی مورد آشاره قرار گرفته است. گزنفون دیگر تاریخ نگار یونانی که تنها ۵۰ سال پس از هرودت می زیسته و کتاب سایروپدیا یا کورش نامه اثر اوست نیز “ماگی” را به عنوان طبقه ای مذهبی که حتی وظیف تربیت شاه را به عهده داشته اند ترسیم نموده است. در اکثر واژه نامه های انگلیسی کلمه ماگی معادل با طبقه ای روحانی در میان ایرانیان معنا شده است. دیکشنری وبستر این گونه ماگی را معنا کرده است:
Magi.1 : a caste of priests, philosophers, and magicians, among the persians; hence, any holy men or sages of the East
به نظر می رسد به صورت تاریخی “مغان” با یک آیین، خرد و نیروهایی معنوی پیوند خورده اند. کلمات زیر در زبان انگلیسی همه از ریشه “مغ”= “ماگوس” استخراج گردیده اند که خود نشان از نقش اسرارآمیز و نیرومند اسطوره مغ در جهان باستان دارد: جادوگر Magician ،جادو Magic ، جذب کننده Magnet
عالی و باشکوه Magnificent
بزرگی Magnitude ،بلندمرتبگی ذهن Magnanimity
