آثار اعمال صالح و رفتارهای پسندیده
عمل صالح، ضامن سعادت بشر، سعادت و نیک فرجامی که از آمال هر انسان آزاده و خردمند است، متاعی ارزان نیست که در هر بازاری و صندوق هر عطاری قابل دستیابی باشد، بلکه متاعی گرانبهاست که تنها در بازار گرم دین، دینداری و نیک رفتاری وجود دارد. در طول زندگی، افزون بر ایمانی استوار، به اعمال صالح و رفتار خداپسندانه نیز اقبال نمود، چراکه ایمان کامل و عمل صالح معیار و محک سعادت آدمی است؛ همچنانکه بیایمانی و بیبندوباری نیز معیار و ملاک بد فرجامی است.(وطن دوست،ص 1382،219)
راه دستیابی به سعادت را از سعادتمندترین مردان روزگار، حضرت علی(علیه‌السلام) بیاموزیم که فرمود: عمر که بزرگترین سرمایه آدمی است، کابین سعادت و نیک فرجامی وی است. اگر انسانها آن را در فرمانبرداری از معمار هستی و نیک رفتاری با همنوعان خود مصرف کنند، سعادتمند خوش فرجام خواهند شد.
مراتب سعادت
ایمان و عمل صالح، نخستین گام و اولین مرتبهی سعادت است و آخرین درجهی سعادت و رسیدن به خدا و ملاقات با اوست. میان این دو، مراتبی از سعادت است که با روی آوردن به اعمال صالح، یکی پس از دیگری، نصیب آدمی میگردد، مانند حیات طیب، بهرهمندی از بیکران دریای رحمت خداوندی، برخورداری از درجات عالی و دخول در بهشت جاودان. هرکس از مرد یا زن، کاری شایسته انجام دهد و او مؤمن باشد، او را به حیاتی پاکیزه زنده میداریم.(سورهی نحل آیهی 97)(وطن دوست،ص220، 1382)
حضرت علی(علیه‌السلام)که راه سعادت را پشت سر گذاشتهاست، در راه دستیابی به سعادت میفرماید: سعادت تنها با پرهیزگاری و اجرای دستورات خداوند قابل دستیابی است.(وطن دوست،ص221،1382)
فخر رازی به رغم اینکه اشعری مذهب بود و اعتقادی به اختیار انسان نداشت در تأثیر گذاری اعمال بر روح و روان انسان مینویسد: اعمال هر کس بر روی وی اثر خاص میگذارد اگر اعمال وی از نوع اعمال صالح باشد، سبب جذب جوهر روح او از خلق به خالق میشود و از این رهگذر، سعادت وی را تضمین میکند و اگر از نوع اعمال ناپسند باشد، سبب جذب جوهر روح او از خالق به خلق و پدیدههای دنیوی میشود و بدین وسیله وی را در برهوت شقاوت گرفتار میسازد.(وطن دوست،ص 222)
فلاح و رستگاری در عمل
فلاح و رستگاری که به معنای نجات از بدیها و رسیدن به خیر و نیکی است.
عمل صالح، پس از ایمان، بزرگترین بهایی است که خریداران فلاح و رستگاری را به منظور به دست آوردن آن کمک بسیار میکند. فلاح و رستگاری را میوهی شیرین پرهیز از ناشایستیها معرفی کرده است، چراکه رفتارهای ضد ارزشی در فرهنگ قرآن، لغو و بیهودگی است و پرهیز از لغو و بیهودگیها، رستگاری را دنبال دارد.(وطن دوست،ص 1382،222)
« در حقیقت، مؤمنانی که در نمازشان فروتنی میکنند، رستگار شدند.»( سوره مؤمنون آیهی 2-1)
« مؤمنان! ربا را که سود نا مشروع است، چند برابر مخورید و از خداوند پروا کنید! باشد که رستگار شوید.»( آل عمران،130)
در فرهنگ قرآن، فلاح و رستگاری، ثمرهی اعمال صالح است، هر نوع لغزش و گناه نیز آفت رستگاری است که فرمودند:« بدکاران رستگار نخواهند شد»( یونس /17)
« همچنان که به دروغ سخن گفتن دربارهی خدا آفت رستگاری است.»( یونس69، نحل 116)( وطن دوست، ص 223)
عمل صالح، آبشخور کمال آدمی
کمال انسانی، متاعی بیبدیل و گرانبهاست که تنها خردمندان، خریدار آن هستند که بالطبع، هر خریداری به قدر همتی که دارد، از آن بهره میبرد.
برای به کف آوردن کمال زحمتها و سختیها باید کشید. با این وجود، کمال، نایافتنی نیست.
پیامبر اکرم( صل ا... علیهوالهوسلم) در پاسخ به سؤال که« کمال چیست؟» فرمود: کمال پرهیز از ناخشنودیهای خداست.
از جمله ابزارهایی که آدمی را در دست یابی به کمال، یاری میکند، عمل صالح است که گاه در قالب دانش آموختن صبوری نمودن و میانه روی در امور زندگی و امثال آن، جلوه میکند.
پس باید تا آنجا پیش رفت که کمال خدایی در چهره او جلوهگر شود و چونان ماه که نور خورشید بر صورت او منعکس میشود نور خدایی در صورت و سیرت او منعکس گردد.
و خداوند عالمیان فرمود:« گنجی پنهان بودم؛ چون دوست داشتم شناخته گردم خلایق را آفریدم تا شناخته شوم.»( وطن دوست، ص 225)
عمل صالح، سر چشمه مهرورزیها
ایمان و عمل صالح کششی وی‍‍‍‍‍ژه و معجزه آسا دارد؛ زیرا هرگاه پس از ایمان به خدا، عمل صالح در قالب اخلاق نیکو، پاکدامنی، درستکاری و امانتداری در او جلوه کند و چونان مغناطیس که ذرات را جذب میکند، نمونه بارز آن را میتوان در پیامبران، پیشوایان معصوم و دیگر پیشوایان پاکدامن یافت.(وطن دوست، ص 226)
ستردگی محبوبیت ناشی از عمل
عمل صالح، بازتابی به وسعت عالم هستی دارد و شعاع محبوبیت ناشی از آن، تمام پهنه آفرینش را فرا میگیرد زیرا معمار آفرینش، صاحبان اعمال صالح را دوست دارد. و پس از دوستی خدا، اهل آسمان و زمین نیز مهر صاحبان اعمال صالح را در دل گرفته و آنان را دوست دارند؛ چراکه محبت ناشی از رفتار نیک، پرتوی از محبت خداست.)( وطن دوست، ص 227)
پیامبر اسلام( صل ا... علیهوالهوسلم) می فرمایند: هرگاه خداوند، یکی از بندگانش را دوست بدارد
