خوش خلقی

1- خوش کلامی نیاز به آموزش و تمرین دارد.

2- بهترین کلید ارتباط با مردم، خوش کلامی است.

3- امام سجاد(علیه‏السّلام) در «رساله الحقوق» خویش در بیان حقّ زبان می‏فرمایند:

«و امّا حقّ اللسان فاکرامه عن الخناء و تعویده علی الخیر و حمله علی‏الأدب و إجمامه إلّا لموضع الحاجه و المنفعه للدّین و الدّنیا و اعفاؤه من‏الفضول الشّنعه القلیله الفائده الّتی لا یؤمن ضررها مع قلّه عائدتها و بعد شاد العقل و الدّلیل علیه و تزیّن العاقل بعقله حسن سیرته فی لسانه و لا قوّه الا بالله العلی العظیم».

حق زبان آن است که آن را زشت گویی باز داری؛ به گفتار نیکو و ادب عادت دهی؛ از گشودن زبان جز به هنگام نیاز و تحصیل منفعت دین و دنیا خودداری و از پرگویی و بیهوده‏گویی که جز زیان در بر ندارد، دوری کنی و بدانی که زبان، گواه عقل و اندیشه‏ی توست و زیبایی و آراستگی به زیور عقل، نمودش به خوش‏زبانی توست.

4- باید توجّه داشت که زبان علی‏رغم اندازه‏ی کوچکش، می‏تواند طاعات یا گناهان بزرگی را انجام دهد و میدان عمل و اختیار زبان از سایر اعضای بدن بسیار وسیع‏تر است و برای همین پیامبر اکرم(صلی‏الله‏علیه‏وآله� �وسلّم) می‏فرمایند:«عذابی را که خداوند برای زبان مقرّر فرموده‏است، برای هیچ یک از اعضا و جوارح مقرّر نفرموده‏است و چون این زبان در قیامت می‏گوید: چگونه است که سخت‏ترین عذاب را بر من مقرّر کرده‏ای، به او پاسخ داده می‏شود: علت این که عذاب تو سخت‏تر و سنگین‏تر از عذاب سایر اعضا و جوارح است، این است که کلمه‏ای از تو (زبان) خارج شد که به خاطر آن، خون محترمی ریخته شده؛ اموال مردم به غارت رفت؛ نوامیس مؤمنان مورد تعرّض قرار گرفت و درنهایت با آن کلمه، جرایم سنگین انسانی و اجتماعی تحقّق پیدا کرد و طبیعی است که این جرایم سنگین باید عقاب و پاسخی سنگین به‏همراه داشته باشد».(منبع کافی، ج 2 ص 115)

5- عفّت بیان در تعابیر قرآن، درسی آموزنده دارد؛ مثلاً وقتی قرآن می‏خواهد از قضای حاجت سخن بگوید، تعبیری را انتخاب می‏کند که هم مطلب را بفهماند و هم واژه‏ی صریح و نامناسبی به کار نبرده باشد؛ می‏فرماید:«أوجاء أحد من الغائط». منبع(نساء آیه‏ی 43)

توضیح این‏که غائط برخلاف مفهوم امروزی آن (مدفوع انسان) در اصل به معنای گودی زمین است و افراد مسافر در آن زمان برای قضای حاجت به آن جا می‏رفتند تا از دیدگان مردم درو باشند؛ لذا معنای جمله چنین است: «اگر یکی از شما از مکان گودی آمده باشد» که روی هم رفته، کنایه از قضای حاجت است و جالب این‏که به جای «شما»، عبارت «یکی از شما» به کار رفته تا عفّت بیان آن بیشتر باشد.

همچنین آن‏جا که از آمیزش جنسی سخن می‏گوید، با تعبیر «أو لا مستم النّسا» مطلب را می‏فهماند(یعنی با زنان تماس گرفته باشید) و واژه‏ی «لمس» کنایه‏ی زیبایی از آمیزش جنسی است.(منبع تفسیر نمونه، ج 3 ص 441)

6- پرهیز از خطاهای زبانی، مانند: فحش، دروغ‏گویی، غیبت، تهمت، سخریّه، شماتت، هتک حرمت، سخن‏چینی، پرگویی، شهادت باطل، مراء و مجادله، لعن بی‏جا، افشای سرّ و ... از مصادیق خوش کلامی محسوب می‏گردد.

تعریف واژه

- انتخاب کلمات و سخنان زیبا و پسندیده در مکالمات.

- به زبان نیاوردن الفاظ زشت و کنایه‏گویی درذکر معایب و یا امور مربوط به مسائل جنسی.

- مراقبت و صیانت زبان از آفات و گناهان و خطاهای گفتاری.

آیات

1-«قولوا للنّاس حسنا» (منبع بقره، آیه‏ی 83.

با مردم به زبان خوش‏سخن بگویید.

روایات

1- قال علی (علیه‏السّلام): «احسن المقال ما صدّقه الفعال» (غررالحکم،2/403)

زیباترین سخنان، گفتارهایی است که رفتار فرد، به صدق آنها گواهی دهد.

2- قال علی (علیه‏السّلام): «کن حسن المقال جمیل الأفعال» (غررالحکم،1311،4/611)

شیرین گفتار و زیبا رفتار باش.

3- قال علی (علیه‏السّلام): «یستدل علی عقل الرّجل بحسن» (غررالحکم،1761 ،6/449.)

با حسن گفتار مرد، می‏توان به عقل او پی برد.

4- قال علی (علیه‏السّلام): «جمیل القول دلیل وفور العقل» (غررالحکم،3/369)

گفتار زیبا و پسندیده، نشانه‏ی وفور خردمندی‏ است.

5- قال علی (علیه‏السّلام): «لا یتمّ حسن‏القول الاّ بحسن العمل» (غررالحکم، 6/405)

گفتار پسندیده فقط با رفتار پسندیده تمام می‏شود.

6- قال علی بن‏الحسین(علیه‏السّلام): «حقّ‏االلّسان إکرامه عن الخنا و تعویده الخیر وترک الفضول الّتی لا فائده لها والبرّ بالناس وحسن القول فیهم»(البحار، 71/286/41)

حق زبان، پاسداری از آن است به این که فحش آلوده نگردد؛ عادت به گفتار خیر داده شود و اضافات از آن حذف شود؛ به مردم نیکی زبانی شود و با کلمات پسندیده با مردم گفت وگو شود.

اهمّیّت

خوش کلامی، بهترین ابزار برای ارتباط با مردم و نشانه‏ی شخصیّت وتربیت است.

فواید و آثار

1. مصونیت از بسیاری ازخطاها و گناهان زبانی، مانند هتّاکی، بهتان و ...؛ 2. ارتقای اخلاق اجتماعی؛ 3. دوستی مردم؛ 4. احترام به شخصیت افراد؛ 5. نشاط دل و آسودگی؛ 6. کارگشایی برای خود و دیگران؛ 7. دلالت بر قوّت ایمان می‏کند؛ 8. سپاس‏گزاری از نعمت بیان و کلام؛ 9. خوش کلامی، کلید طلایی ارتباط با مردم است؛ 10. یکی از بزرگ‏ترین رموز موفقّیّت است.

راه تحصیل

علمی: 1. مطالعه سیره‏ی معصومین(علیه‏السّلام) 2. تأمّل در فواثد و آیات و روایات این موضوع.

عملی: تفکّر قبل از کلام؛ 2. پرهیز از مجالست با انسان‏های بدگفتار؛ 3. مجالست با افراد خوش‏بیان؛ 4. خواستن از خدا؛ 5. سکوت در غیر موارد ضروری؛ 6. تمرین خوش کلامی در محیط‏های کوچک، مخصوصا خانه؛ 7. به خاطر سپردن الفاظ زیبا و استفاده از آنها در مکالمات.