نگاهی کوتاه به استان یزد

یَزد نام استانی است در مرکز ایران. یزد از مناطق باستانی ایران و منطقه‌ای خشک و بیابانی است. گروه بزرگی از زرتشتیان ایران در استان یزد زندگی می‌کنند. استان یزد استانی صنعتی است که صنعت بافندگی آن از شهرت زیادی برخوردار است. یزد اردکان-میبد-بافق-تفت-ابرکوه-مهریز-خاتم-صدوق و طبس ازشهرستانهای این استان هستند. به دلیل خشکی آب و هوا و اندک بودن میزان بارندگی بین استان‌های ایران کمترین اراضی کشاورزی در یزد قرار دارد. عمده محصولات کشاورزی یزد شامل خرما-پسته و گندم است. به علت کم‌آبی این استان بیشتر جنبه صنعتی دارد. بیشترین تولیدات واحد‌های صنعتی شهر را منسوجات، کاشی و سرامیک و فرش ماشینی تشکیل می‌دهد. همچنین دارای معادن زیادی است که مهمترین آنها سنگ آهن چادرملو و چغارت و سرب و روی کوشک هستند.

زد شهر زرتشت نبی شهر اتشکده های ایران
تقدیم به کلیه هموطنان زرتشتی
زرتشتيان ايران
Jump to: navigation, search
تاریخ زرتشتیان با پیدایش اشو زرتشت آغاز می‌شود. در دوران پادشاهی گشتاسب کیانی، شمار زرتشتیان افزایش می‌یابد. در عصر هخامنشیان، بیشتر پادشاهان و مردمان، زرتشتی بودند، بدون آنکه آیین زرتشت، دین رسمی باشد. ساسانیان دین زرتشتی را دین رسمی کشور ایران اعلام کردند. در قرن هفتم میلادی، پس از استیلای عرب‌ها بر ایران ، بیشتر ایرانیان مسلمان شدند و اسلام، دین رسمی کشور شد. در قرن نهم میلادی، گروهی از زرتشتیان به هند مهاجرت کردند و به نام پارسیان هند معروف شدند. گروهی دیگر، در ایران ماندند و زرتشتی باقی ماندند. در دوران استیلای مغولان بر ایران، دوران سختی بر همه ملت ایران اعم از زرتشتیان، کلیمیان، مسیحیان و مسلمانان گذشت. بسیاری کشته شدند و گروهی نیز به نقاط دوردست پناه بردند تا از ستم مغولان در امان بمانند. در زمان صفوی، جهانگردان از اروپا به ایران سفر کردند و مشاهدات خود را به رشته تحریر درآوردند. در سفرنامه‌های این جهانگردان به صورت مجمل، شرحی در مورد زرتشتیان آن زمان آمده که به توضیح یکی از آنان به نام تاورنیه که در سال‌های 1632 تا 1668 سفرهایی به ایران کرده است، می‌پردازیم. وی در کتاب چهارم سفرنامه خود، چنین می‌نویسد: «دو چیز باعث شد که شاه عباس این پل را اینجا بر روی رودخانه بنا نماید. اول اینکه در این نقطه، رودخانه از جاهای دیگر، گودتر و آبش روشن‌تر و خوش‌منظره‌تر است و دوم، مجاورت محله گبرها (زرتشتیان) به آن است که شاه می‌خواست بدین وسیله، راه آنها را به اصفهان نزدیکتر نماید. محله گبرها قریه بزرگی است که اولین خانه‌های آن از کنار رودخانه شروع می‌شود.» تاورنیه در جای دیگری نوشته است: «در میان این ادیان متعدد و مختلف، پیروان سه آیین در ایران اکثریت را دارند. اول دین اسلام که دین پادشاه و دین بیشتر مردم است. دوم، دین گبرها (زرتشتیان) که آیین قدیم ایرانیان است؛ قبل از آنکه دین اسلام در ایران رواج یابد. سوم، مذهب ارامنه که اکثر آنها از عیسویان شرقی هستند و جلفا مرکزشان است، ولی در بسیاری از شهرها و دهات ایران هم پراکنده هستند.» در جای دیگر کتاب آمده: «در کرمان بیش از ده هزار گبر زندگی می‌کنند. من در اواخر سال 1654 برای انجام معامله‌ای با گبرها سه ماه در کرمان توقف داشتم و در این مدت، اغلب اوقات به تحقیق درباره دین و رسوم آنها پرداختم.» در زمان قاجاریه مرکز زرتشتیان ایران، یزد و کرمان بود و شمار زرتشتیان در شهرستان‌های دیگر حتی در تهران که پایتخت آن روز نیز بود، بسیار اندک بوده است. به طور کلی می‌توان گفت در میان ادیان کهن ایران، زرتشتیان نه تنها از دیرباز در ایجاد و توسعه تمدن این مرز و بوم نقش داشته‌اند، بلکه پس از پذیرش دین اسلام توسط اکثر ایرانیان و گسترش آن در سرزمین‌های ایرانی، همواره با متانت و صداقت به همگامی و همراهی خویش با مسلمانان هم‌وطن خود ادامه داده‌اند و در آبادانی و سازندگی ایران سهم بزرگی برعهده گرفته‌اند. نخستین بانکدار مدرن، موسس آبیاری نوین و پدر شهرسازی جدید در ایران، زرتشتی بوده و در شماری از شهرها، زرتشتیان نخستین کارخانه‌های برق و خطوط تلفن را دایر کردند. مدارس زرتشتیان در تهران، یزد و کرمان از برجسته‌ترین مدارس بوده است. سهم زرتشتیان در فرهنگ و بهداشت ایران ـ به نسبت جمعیت ـ بر اکثریت فزونی داشته و در بین آنان بی‌سواد وجود ندارد. زرتشتیان ـ به نسبت جمعیت ـ بیشترین شمار پزشک، مهندس و استاد دانشگاه را به میهن خود ایران داده‌اند. آنان از دیرباز در اغلب شهرها و دهات زرتشتی‌نشین، هیئت‌هایی به نام انجمن زرتشتیان بنیاد نهادند که کلیه امور اجتماعی و آیینی و فرهنگی و خیریه زرتشتیان محل خود را اداره می‌کنند و به وضع مدرسه‌ها و … و دیگر نهادهای زرتشتی شهر یا روستای خود رسیدگی می‌کنند. همچنین در اکثر مناطق زرتشتی‌نشین، سازمان دیگری به نام سازمان زنان زرتشتی برای رسیدگی به امور مربوط به دوشیزگان و بانوان جامعه زرتشتی در هر محل بنیاد شده است. نخستین صورت‌جلسه انجمن زرتشتیان تهران، به سال 1325 نوشته شده که نشاندهنده تأسیس این انجمن در آن سال است. از دیگر بنیادهای زرتشتیان، می‌توان به انجمن زرتشتیان اصفهان، انجمن زرتشتیان کرمان، باشگاه جوانان زرتشتی یزد، انجمن موبدان تهران، بنیاد خیریه گیو، بنیاد خیریه آبادیان و … اشاره کرد. شایان ذکر است که زرتشتیان دارای کنگره‌ای به نام کنگره زرتشتیان جهان هستند که هدف از تأسیس آن، افزایش همکاری بین انجمن‌ها و سازمان‌های زرتشتیان به منظور حفظ میراث فرهنگی و دینی و بهبود شرایط زندگی و پیشرفت زرتشتیان در جهان است. این کنگره از نظر زرتشتیان سراسر دنیا، ارزش و اعتبار خاصی دارد و همواره شخصیت‌های برجسته سیاسی، فرهنگی و مذهبی کشورها به آن توجه خاصی داشته‌اند. اولین و ششمین کنگره جهانی زرتشتیان در ایران برگزار شده است و دبیرخانه دائمی آن در تهران است. در حال حاضر، زرتشتیان ایران را می‌توان دومین جمعیت غیرمسلمان از لحاظ تعداد دانست. جمعیت آنان طبق برخی آمارهای ذکر شده در حدود 45000 نفر است که در اغلب شهرهای ایران پراکنده‌اند؛ اما در تهران، کرمان، یزد، شیراز، اصفهان، زاهدان و اهواز، جمعیت بیشتری متمرکز شده‌اند. زرتشتیان 9 مدرسه اختصاص در تهران و در حدود 8 مدرسه در دیگر شهرستان‌ها دارند که در سه مقطع دبستان، راهنمایی و دبیرستان فعالند. البته وجود مدارس اختصاصی زرتشتیان به آن معنا نیست که دانش‌آموز زرتشتی فقط حق تحصیل در این مدارس را دارد، بلکه آنان آزاد هستند که در سایر مدارس نیز تحصیل کنند. ایشان همچنین دارای یک مرکز تربیت موبدیار هستند که در انجمن موبدان تهران فعال است. از دیگر فعالیت‌های این جامعه می‌توان به فعالیت‌های مطبوعاتی آنان اشاره کرد. زرتشتیان دارای حدوداً 10 نشریه هستند که در موضوعات دینی، اجتماعی و فرهنگی فعالند. برخی از این نشریات عبارتند از: فروهر، چیستا، وهومن، امرداد، پارسیان، اشا. همچنین دارای یک انتشارات مخصوص به خود به نام فروهر هستند که کتاب‌های مختلف اعم از زرتشتی و غیرزرتشتی را به چاپ می‌رساند. زرتشتیان در تهران دارای چهار آدریان و ده روحانی دینی هستند. ایشان همچنین در این شهرها دارای آدریان هستند: کرمان، یزد، شیراز، اهواز، کرج و برخی از آبادی‌های یزد مانند شریف‌آباد، حسن‌آباد، رحمت‌آباد، خرمشاه، کوچه بیوک، مریم‌آباد، قاسم‌آباد و … زرتشتیان ایرانی همواره دوشادوش دیگر هم‌وطنان خود، چه در امر سازندگی و چه در هنگام جنگ، به کشور خود خدمت کرده‌اند. در دوران جنگ تحمیلی با اعزام جوانان و کمک‌های مردمی، در دفاع مقدس شرکت کرده و 15 شهید را نیز تقدیم کشور خود کرده‌اند. زرتشتیان در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، جزو اقلیت‌های دینی رسمی و مورد احترام نظام بوده‌اند. آنان با داشتن یک نماینده در مجلس شورای اسلامی در تصمیم‌گیری‌های کشور خود مشارکت می‌کنند.
مراسم سدره‌پوشی یا جشن بلوغ، در آیین زرتشتی دارای همان اهمیت غسل تعمید در مسیحیت است، زیرا پس از آنکه کودک سدره‌پوش شد و کشتی بست، به عنوان یک فرد زرتشتی شناخته می‌شود و حق دارد مانند سایر زرتشتیان در همه مراسم مذهبی و اجتماعی آنان شرکت کند. به طور کلی می‌توان گفت مشخصه‌ای که یک فرد زرتشتی را از افراد غیرزرتشتی جدا می‌کند، دو چیز است: نشان درونی (باطنی) و نشان بیرونی (ظاهری). نشان درونی عبارت است از سه واژه اوستایی هومته، هوخته و هورشته که به معنی اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک است. این سه واژه، اساس و پایه دین زرتشتی است و فرد زرتشتی موظف است وجود خود را با این سه صفت بیاراید و در طول زندگی بکوشد همواره در اندیشه و گفتار و کردارش، پاک و بی‌آلایش باشد و از هر گونه پلیدی و ناپاکی دوری کند. نشان بیرونی عبارت است از سدره‌پوشی و بستن کشتی. سدره پیراهنی است گشاد با آستین کوتاه و بدون یقه که از پارچه سفید ساخته شده است و آن را زیر لباس‌های خود می‌پوشند. در جلوی سدره از گردن به پایین، چاکی است که تا سینه می‌رسد و در انتهای آن، کیسه کوچکی قرار گرفته به نام کیسه کرفه1 که به عقیده زرتشتیان مومن، گنجینه اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک است و پوشنده آن باید بکوشد وجود خود را به این سه صفت بیاراید. زرتشتیان بر این باورند که سدره، جامه ستایش و بندگی اهورامزدا و به منزله زره و جوشنی است که پوشنده را از شر تمایلات نفسانی و صفات رذیله حفظ می‌کند. سفیدی سدره، نشان آن است که فرد زرتشتی باید قلب و روح خویش را مانند آن، سفید و بی‌آلایش نگاه دارد و گرد صفات بد نگردد. کشتی، بندی است باریک و بلند که از 72 نخ پشم ساخته شده است. این 72 نخ را هنگام بافتن به 6 قسمت که هر یک دارای 12 نخ است تقسیم می‌کنند و به هم می‌بافند و گره‌هایی به اول و انتهای کشتی می‌زنند. آنان کشتی را بر روی سدره، سه دور به گرد کمر می‌بندند. در دور دوم، دو گره به جلو و در دور سوم، دو گره از پشت سر به کشتی می‌زنند. کشتی، بند بندگی اهورامزداست و زرتشتیان، به جز در موارد استثنایی، آن را می‌باید در هر حال، به کمر داشته باشند و از خود دور نکنند. کشتی، علامت ارتباط معنوی و روحانی است که افراد جماعت زرتشتی را به هم پیوند می‌دهد و همه را در اطاعت و بندگی اهورامزدا شریک و یگانه می‌سازد. مراسم سدره‌پوشی را زرتشتیان برای فرزندان خود اعم از دختر و پسر در سنین 7 تا 10 سالگی برگزار می‌کنند. در این هنگام، کودک زرتشتی باید تعلیمات دینی و اوستایی بایسته را فرا گرفته باشد. والدین کودک زرتشتی، برای برگزاری این مراسم، از آشنایان دعوت می‌کنند و طی مراسمی که موبد زرتشتی انجام می‌دهد، کودک سدره را می‌پوشد و کشتی بر کمر می‌بندد.]

جشن‌های مذهبی زرتشتیان

جشن و جشنواره از ویژگی‌های کیش زرتشتی است. در این کیش، وظیفه شاد بودن و نشاط داشتن، از واجبات دینی است. در آیین زرتشتی، روزه گرفتن مرسوم نیست، زیرا بر طبق اصول آن، گرسنگی نیز مانند اندوه، از وجوه مشخصه اهریمن است، پس تمام جشن‌های دینی همراه با ضیافت و سرود و پایکوبی و بسیاری از آداب و رسوم لطیف دیگر است. نیایش گروهی از کارهایی است که انجام آن در این جشن‌ها واجب است و نیایشگر نه تنها باید از ته دل پاک شده باشد، بلکه باید از نظر ظاهری و جسمی نیز پاک و تمیز باشد. به طور کلی زرتشتیان برپا کردن جشن را امری ثواب می‌دانسته‌اند، اما 7 جشن بوده که همواره برپایی آنها جزو واجبات دینی بوده است. این جشن‌ها عبارت بودند از 6 جشن که در روزگار ساسانیان به نام گاهنبار شناخته می‌شدند که گفته شده خود زرتشت آنها را بنیانگذاری کرده است. جشن هفتم، جشن نوروز است که راهنمای سال نو بوده است. نوروز، اوج جشن‌های هفتگانه بوده که مستقیماً با زیربنای آموزه‌های زرتشت درباره 7 آفرینش و 7 امشاسپندان (متولیان 7 خلقت کیهان) مربوط می‌شود. ساختار سال عبادی زرتشتی با این 7 جشن بنا شده و مراد از ایجاد آن، کمک به نقش بستن آموزه‌های زرتشتی در ذهن پیروان این کیش بوده است. جشن‌های مربوط به گاهنبارها در آغاز، نیمه و یا پایان هر فصل برگزار می‌شود. گاهنبارهای ششگانه عبارتند از: میدیو زرم‌گاه: آفرینش آسمان (نیمه بهار، اردیبهشت ماه) میدیو شهم‌گاه: آفرینش آب (نیمه تابستان، تیرماه) پیتی شهم‌گاه: آفرینش زمین (پایان تابستان، شهریور ماه) ایا سرم‌گاه: آفرینش گیاهان (اول پاییز، مهر ماه) مید یارم‌گاه: آفرینش جانوران (نیمه زمستان، دی ماه) همس پت میدیم‌گاه: آفرینش انسان (پایان زمستان، اسفند ماه) گاهنبارها 6 چهره دارند و هر چهره 5 روز طول می‌کشد و جمعاً 30 روز سال به 6 گاهنبار اختصاص دارد.

زیارتگاه‌های زرتشتیان
پیر هریشت
در 10 کیلومتری یزد و 12 کیلومتری روستای شریف‌آباد واقع شده است. زرتشتیان هر سال از روز امرداد تا روز خور از ماه فروردین (7 تا 11 فروردین) برای برگزاری آیین‌های دینی و سنتی، در این زیارتگاه گرد هم می‌آیند. طبق عقیده ایشان، این مکان مقدس، گوهربانو از کنیزان یزدگرد شهریار را در خود گرفته است. گوهربانو بر کودکی گم‌شده نمایان شد و به او فرمود تا از پدر بخواهد که پیر هریشت را بنیان گذارد. بنا بر تقویم قدیم زرتشتی، در طول ماه آبان، هر بهدینی می‌توانست به این جشن‌گاه رفته و آیین ویژه زیارت را به جای آورد. جشن آتش‌افروزی (هیرومبا) را زرتشتیان شریف‌آباد در 26 فروردین در این زیارتگاه برپا می‌کنند.
پیر نارکی
در 58 کیلومتری یزد، در نزدیکی شهر تفت است. زرتشتیان همه ساله از روز مهر تا ورهرام از ماه امرداد (12 تا 16 مرداد) با گردهم آمدن در این مکان، به نیایش اهورامزدا و برگزاری آیین دینی و مراسم سنتی می‌پردازند. بر اساس باور زرتشتیان، عروس فرمانروای پارس به نام نازبانو در این مکان مقدس است. نازبانو بر بیابانگردی رویین‌تن نمایان شده و او را در بنیاد پیر نارکی فرمان می‌دهد.
پیر بانوی پارس

واقع در 112 کیلومتری یزد. از روز مهر تا روز ورهرام از ماه تیر (13 تا 17 تیر) زرتشتیان با برپایی آیین‌های دینی و سنتی، در این زیارتگاه گرد هم می‌آیند. بنا بر عقیده زرتشتیان، شهربانو پارس را این مکان مقدس در خود گرفته است. شهربانو در خواب نابینایی نمایان شده، پس از شفای چشمان او، می‌فرماید که پیر بانو را بنیان گذارد. بنا بر تقویم قدیم زرتشتی، به مدت 5 روز، زمان برگزاری نماز همگانی در پیربانو بوده است.
پیر سبز (چک چک)
در 68 کیلومتری شمال شهر یزد واقع شده است. زرتشتیان به مدت 5 روز از روز اشتاد تا انارام از ماه خورداد (24 تا 28 خرداد) در این زیارتگاه گرد هم می‌آیند و آیین دینی و سنتی خود را به جا می‌آورند. زرتشتیان بر این عقیده‌اند که این مکان مقدس، حیات بانو، یکی از شاهدخت‌های ساسانی را در خود گرفته است. چوپانی در آنجا حیات بانو را در خواب می‌بیند که به او می‌فرماید تا پیر سبز را بنیان گذارد. بنا بر تقویم قدیم زرتشتی، از روز اشتاد ایزد از ماه بهمن به مدت 5 روز، زمان برگزاری نیایش همگانی در این جشن‌گاه بوده است.
پیر ستی‌پیر
در مریم‌آباد از روستاهای شهر یزد است. هر سال در روز اشتاد از ماه خورداد (24 خرداد) زرتشتیات به زیارت پیر ستی‌پیر که به قلعه هستندان نیز مشهور است می‌روند. نیایش و ستایش اهورامزدا و برگزاری مراسم دینی و سنتی، از آداب زیارت این پیر است. طبق عقیده زرتشتیان، شاهزاده شاهویر در آتشکده آذربرزین‌مهر در خراسان، بر یکی از زندانیان نمایان می‌شود. او را بر اسب می‌نشاند و همان دم در جایگاه ستی‌پیر فرود می‌آورد و می‌گوید تا ستی‌پیر را بنیاد گذارد. بنا بر تقویم قدیم زرتشتی، روز اشتاد از ماه بهمن به مدت 1 روز، زمان برگزاری نماز همگانی در این جشن‌گاه بوده است.
پیر نارستانه
واقع در 30 کیلومتری شهر یزد. زرتشتیان همه ساله به مدت 5 روز از روز سپندارمذ تا روز آذر از ماه تیر (2 تا 6 تیر) به نارستانه می‌روند و آداب و رسوم نیایش اهورامزدا و برپایی سنت‌های شاد را به جا می‌آورند. زرتشتیان بر این باورند که این مکان مقدس، شاهزاده اردشیر را برای در امان ماندن از دشمنان، در خود گرفته است. شاهزاده اردشیر بر شکارچی روشن‌بینی نمایان شده و شکارچی بنا به خواست و فرمان شاهزاده اردشیر، پیر نارستانه را بنیان می‌نهد. طبق تقویم زرتشتی، از روز دی بآذر از ماه اسفند به مدت 5 روز، زمان برگزاری نماز همگانی در این جشن‌گاه بوده است.

مشخصات جغرافيايي استان يـــــــــزد
استان يزد؛ با قرار گرفتن در بخش مرکزي فلات ايران در برگيرنده نا مناسب ترين عوامل طبيعي چيره بر فلات مرکزي ايران نيزاست. کويرهاي بزرگ لوت و دشت کوير تا درياچه نمک قم و کوير نمک هرات و مروست تا کوير نمک ابر کوه و باتلاق گاوخوني استان يزد را فرا گرفته اند. بارش اندک همراه با تبخير شديد، دور بودن از دريا، نزديکي با کوير خشک و پهناور نمک، رطوبت نسبي کم همراه با گرماي بسيار، از عواملي هستند، که استان يزد را به گونه خشک ترين استان ايران در آورده است. گذشته از آن، در اين منطقه نوسان شديد درجه حرارت نيز وجود دارد. از نظر جغرافيايي بين 29 درجه و 48 دقيقه تا 33 درجه و 30 دقيقه پهناي شمالي و 52 درجه و 45 دقيقه تا 56 درجه و 30 دقيقه درازاي خاوري از نصف النهار مبدا واقع شده است. اين استان از شمال خاوري به استان خراسان از شمال و باختر به استان اصفهان، ازجنوب باختري به استان فارس و از جنوب خاوري به استان كرمان محدود مي شود. به دليل دور بودن از مرزهاي ايران، در درازاي تاريخ از بحران ها و فشارهاي فرهنگي و نژادي مصون مانده است. استان يزد براساس سرشماري سراسري سال 1375 جمعيتي در حدود 828401 نفرجمعيت داشته و شهرستان هاي آن عبارتنداز: ابركوه، اردكان، بافق، تفت، خاتم,صدوق, طبس, مهريز، ميبد و يزد.

دشت رسوبي يزد، در فلات مركزي ايران، از حوزه هاي مهم جغرافيايي است كه از دامنه شيركوه در جنوب آغاز مي شود و با شيب ملايمي تا كوير سياه كوه در شمال ادامه مي يابد. با توجه به موقعيت جغرافيايي، اين استان در بر گيرنده نامناسب ترين عوامل طبيعي چيره بر فلات مرکزي ايران است. استان يزد گذشته از جايگاه ويژه طبيعي - جغرافيايي و دارا بودن منابع زيرزميني، از لحاظ تاريخي و فرهنگي نيز از كهن ترين مناطق ايران به شمار مي رود و از گذشته هاي دور داراي فرهنگي درخشان بوده است. كوه هاي اين استان جزو رشته كوه هاي مركزي ايران به شمار مي روند. دشت هاي كويري آن، همانندي زيادي با دشت كوير و دشت لوت دارند. بلندترين ناحيه استان يعني رشته كوه هاي شيركوه (4075 متر) در بخش جنوب باختري استان قرار گرفته و پست ترين ناحيه، شمال تا شمال خاوري را در بر مي گيرد كه همراه با باتلاق هاي نمك است. راه هاي دست رسي به اين استان عبارتند از:

راه ري ـ اصفهان ـ يزد:‌ اين راه از ري به سوي جنوب رفته از قم و کاشان گذشته به شهر گباي ( اصفهان کنوني ) رسيده از آن جا شعبه اي از آن، از راه يزد به کرمان و از کرمان باز شعبه اي به سيستان، سند و کرانه هاي درياي مکران ( درياي عمان ) مي پيوست.
راه يزد ـ سيستان: از سيستان تا يزد، راهي وجود داشته، که کوير را در دور افتاده ترين بخش هايش، يعني بين « ده سلم » و گدارباروت، ميان بر مي کرده است.
راه يزد به خراسان:‌ اين راه كه داراي ايستگاه هاي بسياري است، از يزد به سوي آنجيره و خزانه رفته از تل سياه و ساغند وپشت بادام گذشته به رباط محمّد رسيده از آن جا به ريگ و مهلب و رباط حوران، ... رفته، سر انجام به ترشيز ( کاشمر ) و از آن جا به نيشابور مي پيوسته است.

در حال حاضر استان يزد داراي راه هاي زميني و هوايي است. راه هاي زميني آن، از گونه شوسه، آسفالته و راه آهن، عبارتند از:

1- راه هاي اصلي، فرعي، روستايي: اين راه ها، شامل راه هاي اصلي، فرعي، روستايي و مال رو است. راه هاي اصلي، استان را با استان هاي اصفهان، فارس، کرمان و خراسان پيوند مي دهد و از راه هاي مهم ارتباطي شمال به جنوب و باختر به خاور ايران است.
استان يزد، در سال 1375 هـ. ش، داراي بيش از دو هزار کيلومتر راه اصلي آسفالته و راه هاي فرعي و روستايي بوده است. محور اصلي ارتباطي استان يزد، سرشناس به جاده سنتو، يکي از پر رفت و آمدترين شبکه هاي ارتباطي ايران، به ويژه در حمل و نقل بار با وسايط نقليه سنگين به شمار مي رود. بندر هاي مهم هرمزگان و هم چنين بندر استراتژيک چابهار در استان سيستان و بلوچستان نيز تأثير زيادي در رونق اين راه ارتباطي داشته اند. راه هاي فرعي، شهرستان هاي استان را به يک ديگر و يا شهرستان ها را به شهر يزد پيوند مي دهند. راه هاي روستايي نيزکه درسال هاي اخير ايجاد شده، روستاها، دهستان ها و مراکز بخش ها را به يک ديگر پيوند مي دهند و نقش ارزنده اي در زندگي اجتماعي روستاييان و کشاورزان منطقه ار لحاظ اقتصادي، ارتباطي و حمل بار دارند.

2- راه آهن: راه آهن استان يزد؛ سبب پيوند اين استان با استان هاي اصفهان و کرمان و سبب ارتباط مراکز معدني و صنعتي ايران است. راه آهن سراسري ايران، از تهران شروع و شاخه جنوب خاوري آن، پس از گذر از شهر قم، به دو بخش شده، يکي از طريق کاشان و اصفهان به يزد رسيده و ديگري پس از گذشتن از بافق به زرند و شهر کرمان مي پيوندد.

3- راه هاي هوايي: استان يزد از طريق راه هاي هوايي به بيش تر نقاط و مراکز استان هاي ديگر، مانند : تهران، شيراز، اصفهان، کرمان، بندر عباس، زاهدان، مشهد، ... بستگي دارد. فرودگاه شهيد صدوقي يزد داراي امکان هاي کافي براي پذيرش هواپيماهاي مختلف بوده و مي تواند خدمات فرودگاهي بايسته را براي پرواز هاي داخلي و خارجي تأمين کند. علاوه بر پرواز هاي هر روزه تهران – يزد و بر عکس، پرواز هاي ديگري به اصفهان، مشهد، زاهدان، بندر عباس، شيراز، کرمان، ... در اين فرودگاه انجام مي شود. اخيراً پرواز هاي حج و زيارت سوريه نيز به طور مستقيم از فرودگاه شهيد صدوقي يزد انجام مي شود.

صنايع دستي

عمده ترين صنعت دستي استان يزد، فرش بافي است.
فرش هاي دستباف يزد (در نقش هاي اصيل هراتي، گل و ماهي، سردار جنگل و كرماني) شهرت زيادي در سطح كشور دارند.

ترمه بافي

هنر ترمه بافي در يزد سابقه چند صد ساله دارد. اين هنر ابتدا در انحصار زرتشتيان بوده و از آن براي تهيه شلوارهاي مخصوص مجالس جشن و عروسي استفاده مي شده است.
نقش ترمه، بيشتر جقه، شاخ گوزن و گل محمدي است.
ترمه، پارچه اي است در نهايت زيبايي كه تار آن از ابريشم تابيده و پود آن از ابريشم، نخ و پشم الوان است. ترمه هاي قديم را به سر انگشت مي بافتند و به اين دليل به انگشت باف معروف بودند.
امروزه، توليد ترمه نيمه دستي است.

گيوه

در بهاباد، تفت، مهريز و در برخي روستاهاي استان يزد، هنوز زنان در اوقات فراغت خود با استفاده از سوزن و نخ پنبه اي رويه گيوه مي بافند، يا به گفته خود "گيوه مي چينند"
رنگرزهاي سنتي يزد از پوست گردو، رناس، انار و برخي گياهان صنعتي براي رنگ آميزي نخ و پشم استفاده مي كنند.


زيلوبافي

پيشينه زيلوبافي در استان يزد به دوره پيش از اسلام مي رسد.
زيلو از جمله زيراندازهاي بادوام و معروف استان يزد است كه
بيشتر براي پوشش كف شبستان مسجد ها و تكيه ها به كار
مي رود. نقش زيلو ساده و رنگ به كار رفته در بافت آن سفيد، آبي، سبز يا نارنجي است.

سجاده بافي

در كارگاه هاي سنتي سجاده بافي، از نخ پنبه اي در رنگ ها و طرح هاي ساده، سجاده هايي زيبا براي انجام فرضيه نماز بافته مي شود.
طرحهاي اصيل , رنگ آميزي بديع , خلاقيت هاي هنري , سرمايه بري كم , توزيع درآمد , اشتغال زايي و ارزآوري از ويژگي هاي صنايع دستي استان يزد , تمايز آن از ساخته هاي ماشيني است. برخي از صنايع دستي استان يزد پيشينه اي چند هزار ساله دارند .

بوريا بافي

از قديمي ترين صنايع دستي ايران است. بوريابافي از الياف درخت خرما در بخشهايي از بافق, مباركه و اردكان رواج دارد و انواع توليدات آن : حصير زيرانداز, كلاه , بادبزن , جارو , سبد و پادري است .

كوزه گري

كوره‌ها , گرماي تن صنعتگران, كوزه ها, خنكاي دل تشنگان, سراميكها,
زينت افزاي جهيزيه نوعروسان هنرمندان با سليقه ميبدي, با سرانگشتان

خلاق خود به خاك ارزش مي بخشند و از گل چه گلها كه پديد نمي آورند.
قدمت سفالگري در ايران به شش هزار سال مي رسد. در استان يزد, شهر
قديمي ميبد مركز عمده فعاليت هاي سفالگري است. سفال و سراميــك
ميبد, با نقش‌ها اصيل مرغ و ماهي و خورشيد خانــــم آوازه‌اي بلند دارد
و در نمايشگاههاي بين المللي هم مورد توجه و افتخارآفرين بوده است

يك كارشناس ارشد جغرافيا گفت: از غار خدايي ندوشن به‌عنوان معدن استفاده مي‌شود و غار مسجد در كذاب هم زيارتگاهي به‌صورت غار طبيعي است و هر دو از غارهاي زمين‌شناسي استان يزد به‌شمار مي‌روند.

سيد ابوالفضل علوي‌كيا ـ مدرس دانشكده‌ي علمي كاربردي مسكن و شهرسازي يزد ـ در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ايران‌شناسي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در يزد، اظهار داشت: در وسط غار خدايي ندوشن، تونلي حفاري شده است كه توسط آن، مواد معدني از دهليزهاي اين غار استخراج مي‌شوند.

وي افزود: اكنون ستون‌هاي بسيار زيباي استالاگميت اين غار تخريب شده‌اند و از لحاظ وجود بلورهاي گل كلمي، بسيار باارزش و در رديف يكي از زيباترين غارهاي استان و كشور است.

او درباره‌ي غار مسجد در كذاب نيز توضيح داد: اين غار در كوه مسجد از ارتفاعات كذاب قرار دارد و سال‌هاست كه مردم كذاب براي زيارت، پس از طي مسيري پنج ساعته، خود را به اين محل مي‌رسانند و آش نذري تهيه مي‌كنند.

مدير آموزش دانشكده‌ي علمي كاربردي مسكن و شهرسازي در ادامه بيان كرد: اين غار در محوطه‌اي به وسعت 15 مترمربع قرار گرفته و در ورودي آن تنگ است؛ در گذشته، سنگي در دهانه‌ي ورودي آن قرار داشت كه بر اثر عبور و مرور مردم به داخل غار، كاملا صيقلي شده بود.

اين كارشناس ارشد جغرافيا در پايان اضافه كرد: متاسفانه اين سنگ توسط افرادي كه در جست‌وجوي گنج بودند، از جاي خود برداشته و به پايين دره سرازير شده است. همچنين زير آن‌را خاك‌برداري كرده‌اند. ازسوي ديگر، داخل غار نيز به دفعات مكرر كند و كاو و خاكبرداري شده است

استان يزد
طبق آخرين تقسيمات كشوري اين استان داراي هفت شهرستان 15 شهر 14 بخش و 38 دهستان است و شهرستانهاي ان شامل ابركوه، اردكان، بافق، تفت، مهريز، ميبد و يزد است.

ديدنيهاي استان

مسجد جامع كبير
مسجد جامع كبير يزد كه از آثار گرانبهاي ايران و در حقيقت گنجينه اي از معماري است. بناي اصيلي آن را متلق به قرن ششم هجري قمري و پيش از ان مي دانند ليكن مسجد جامع كنوني مربوط به زمان آل مظفر و قرن هشتم هجري مي باشد.

http://forum.patoghu.com/images/poti/2009/04/2131.jpghttp://forum.patoghu.com/images/poti/2009/04/2132.jpg

سيد ركن الدين
بقعه سيد ركن الدين با سردر و گنبدي زيبا و پوششي از كاشي و كتيبه اي به شويه خط كوفي است.اين بقعه متعلق به قرن هشتم هجري (725) قمري بوده و در داخل گنبد داراي تزئينات گچي بسيار زيبايي است كه به همت امير ركن الدين محمد قاضي كه از حاميان معروف معماري بود ساخته شده است.

مسجد امير چقماق
مسجد امير چقماق (كسجد جمعه نو) كه به واسطه داشتن سر در رفيع باشكوه و جلوخان جالب شهرت بسياري دارد. مسجد داراي گنبدي عظيم و صفه اي عالي مي باشد. كتيبه سر در آن از لحاظ هنر خطاطي بسيار ارزنده است.
ساختمان امير چقماق به سال 830ه.ق بنيان شده ليكن سردر و دو مناره كاشيكاري رفيع و چند دهانه از طاقنماهاي كنوني آن از بناهاي قرن سيزدهم (قاجاريه) هجري است.

http://forum.patoghu.com/images/poti/2009/04/2133.jpghttp://forum.patoghu.com/images/poti/2009/04/2134.jpg

باغ دولت آباد
مجموعه تاريخي باغ دولت آباد شامل قسمتهاي عمارت كلاه فرنگي بادگير حرمخانه بهشت آيين عمارت مستخدمين ديوان خانه اصطبل و شتر خانه سر در اصلي آب انبار و باغ مشجر است.

آتشكده زرتشتيان
آتشكده زرتشتيان يكي از اماكن ديدني مربوط به زرتشتيان است. اين بنا شامل ساختمان و باغ مشجري است كه در قرن اخير ساخته شده ولي آتش مقدس كه نزد زرتشتيان محترم شمرده مي باشد داراي قدمتي يكهزار و پانصد ساله بوده و هميشه بايد روشن گاه داشته شود. در اين مكان نگهداري و از آن مراقبت مي شود.

http://forum.patoghu.com/images/poti/2009/04/2135.jpg

صنايع دستي و سوغاتي ها
عمده ترين صنايع دستي استان يزد قالي بافي با حدود شش هزار وپانصد دار قالي گزار شده است. در حدود 13 هزار نفر در صنعت قالي بافي استان اشتغال دارند. مهمترين انواع صنايع دستي استان عبارتند از :
زيلو بافي- چادر شب- دستمال- مخمل بافي- زري بافي- ترمه بافي- شمد- كاشي سازي- سفال و سراميك- جيم بافي- سفره- پتوبافي
سوغاتي ها :
بلاقلوا، قطاب، لوز نارگيل، پشمك، نان برنجي، حاج بادام و حاج پسته و حاج گردو و زولبيا گوشه فيل و انواع شيريني هاي خشك كه بسيار ظريف و شكيل و خوشمزه هستند