نقاشی های کودکان چه حرف هایی برای گفتن دارند؟رازهای خط خطی های کودکانه
نقاشی برای کودک تنها یک وسیله بازی نیست بلکه یک ضرورت و نیاز برای بیان هستی خوش و برقراری ارتباط با دیگران در دنیای اطراف اوست. در نقاشی کودکان، به کارگیری رنگ خاص و بزرگ جلوه دادن افراد یا اشیا همگی حکایت از معنا و علائم خاصی دارد که شناخت آن برای والدین ضروری است.
خورشید قرمزرنگ از پشت کوهی پوشیده از برف نمایان شده است. در گوشه ای از صفحات سپید، پسرکی لاغز مشغول توپ بازی کردن با مادری است که لبخندی بزرگ روی لبانش نشسته.
شاید دیدن چنین تصویری روی کاغذ سفیدرنگ برای بسیاری از ما تصویری کاملا معمولی باشد و چندان جذاب به نظر نرسد درحالی که به اعتقاد کارشناسان حوزه اجتماعی و روان شناسان کودک، حتی خط خطی کردن کاغذ توسط بچه ها معنا و مفهوم خاصی دارد. آنها در تجزیه و تحلیل نقاشی کودکان به نتایج مختلفی دست یافته اند.
براین اساس نقاشی برای کودک تنها یک وسیله بازی نیست بلکه یک ضرورت و نیاز برای بیان هستی خوش و برقراری ارتباط با دیگران در دنیای اطراف اوست. در نقاشی کودکان، به کارگیری رنگ خاص و بزرگ جلوه دادن افراد یا اشیا همگی حکایت از معنا و علائم خاصی دارد که شناخت آن برای والدین ضروری است چراکه نقاشی بیشتر به عنوانی ک نیاز روانی و وسیله ای برای سرگرمی و بازی کودکان است. بررسی های نشان داده کودکان نقاشی کردن را از مرحله خط خطی کردن در حدود 18 ماهگی آغاز می کنند که همگی قابل تأمل است.
خانواده هایی که نقاشی می شوند
معمولا بیشتر کودکان دوست دارند در نقاشی شان آدمک بکشند به طوری که همواراه در لا به لای نقاشی کودکان تصویری از خانواده هایشان دیده می شود. آیا تاکنون به این تصاویر توجه کرده اید؟ درنگ و تأمل در این تصاویر ضمن داشتن جزئیاتی خاص می تواند کمی برای والدین اضطراب آور باشد. در تجزیه و تحیل نقاشی کودکان از خانواده، باید به دو بخش محتوا و چهارچوب توجه کرد که در این میان خط، رنگ و فضا از اهمیت بیشتری برخوردار است.
«هدایت اله ستوده»، عضو هیات علمی دانشگاه که در یکی از کتاب هایش نیز فصلی را به این موضوع اختصاص داده درباره تحلیل تصویر خانواده در نقاشی کودکانمعتقد است: «شخصیت هایی که در نقاشی ارزش نهاده می شوند از اندازه بزرگی تصویرشان قابل شناختند. هنگامی که در نقاشی کودک، یکی از افراد خانواده کم است یا دیده نمی شود می توان نتیجه گرفت که شخص در ضمیر خود حذف او را آرزومند است.»
وی ادامه می دهد: «همچنین در بعضی از نقاشی ها که از افراد خانواده کشیده می شود ممکن است شخصیت دیگری نیز مانند یک مرد، زن، نوزاد و حتی یک حیوان اضافه شود. کودک به کمک این شخصیت اضافه شده تمایلات و خواسته هایی را که جرأت عملی کردن آنها را ندارد، به صورت تخیلی و تصوری عملی می کند. همچنین سایه زدن های افراطی در نقاشی و به کارگیری از رنگ های تیره نشان دهنده کمبود محبت در کودکان است.» بد نیست بدانید کودکان خجالتی، جزئیت را از نظر می اندازند و فقط دایره صورت را ترسیم می کنند. همچنین اگر لب ها در نقاشی بسته باشد، نشان دهنده فشار و تنش است. کودکان حسود در نقاشی خود فقط پدر و مادر را نقاشی می کنند.
کجا و چی کشیده؟
ناحیه ترسیم نقاشی یکی دیگر از جنبه های مهم و درخور توجه در تحلیل محتوای نقاشی است. برای این کار باید دقت کرد که نقاشی در چه سمتی از کاغذ کشیده و با چه شخصی آغاز شده است. «زهرا حاج سید جوادی» مشاور خانواده و جامعه شناس درباره ضرورت آگاهی از این موضوع می گوید: «ناحیه پایین صفحه، ناحیه غرایز بنیادی، صیانت ذات و افسرده هاست. قسمت بالا نیز بیانگر گسترش تخیلات و افراد آرمانگر و رویاپرداز و بخش چپ، برگشت به دوره کودکی خویش و ناحیه راست نیز ناحیه آینده است. والدین با کمی توجه می توانند این نکات را از آثار فرزندانشان استخراج و برای کسب اطلاعات تخصصی تر و راهنمایی از روان شناسان بهره مند شوند.»
خانه و کوچه
در نقاشی کودکان خانه بیش از هر چیز دیگری کشیده می شود. معمولا کودک در سنین اولیه خانه ای معمولی نقاشی می کند ولی ضمن بالارفتن سن کودک ساختمان خانه نیز تکامل می یابد.
خانه در نقاشی کودکان پناهگاه و هسته اصلی و نشان دهنده گرمی خانوادگی است که ممکن است مورد علاقه و تنفر کودک باشد. ستوده در این باره می گوید: «اگر در خانه ای که کودک ترسیم می کند باغچه و گل و دودکش بخاری کشیده شود، نشان دهنده یک زندگی سعادتمندانه و دلباز است. برخلاف این مورد ممکن است خانه ای بدون در ورودی و با دیوارهای بلند، نقاشی شود که اینها در سنین پنج تا هشت سالگی نشانه خجالتی بودن و وابستگی شدید این افراد است. وابستگی شدید او به مادر بعداز هشت سالگی نشانگر احساس خود کوچک بینی و تنهایی در کودک و در نوجوانی نشانه شرم و حیای زیادی او است.»
اگر خانه ای به صورت قصر در نقاشی نشان داده شود به منزله پناهگاهی مطلوب است و برعکس اگر به صورت زندان کشیده شود. نماد فشار خانوادگی و از هم پاشیدگی و فروپاشی این نهاد تاثیرگذار است. شکل خانه نیز مثل بقیه چیزها تحت تاثیر محیط اجتماعی و فرهنگی کودک است. بسیاری از کودکان دوست دارند در نقاشی هایشان کوچه را نیز ترسیم کنند.
«مریم عمویی» مشاور خانواده در این باره می گوید: «کوچه امتداد و ادامه خانه است. کوچه برای کودک امکان خارج شدن از خانه و محیط محدود خانواده و درنهایت از خود بیورن آمدن را فراهم می کند. اگر کودک مشکلاتی برای برقرارکردن ارتباط با دیگران داشته باشد کوچه و جاده به صورت پیچ و خم دار می کشد و در مواقع ینیز کوچه نماد فرار و گریز است. خیابان های عریض وب از، نشانگر ش ادی و صدات و کوچه های تنگ و بسته نشانگر کمبودهای عاطفی کودک است. کودکانی که رد خانواده های ازهم گسیخته زندگی می کنند معمولا در نقاشی هایشان کوچه های متعددی دیده می شود. دیوارهای بلند در نقاشی نیز نشانه خجالتی بودن کودک و وابستگی شدید به مادر است.» در خانواده هایی که پدر و مادر از هم جدا باشند کودک خانه را به دو قسمت تقسیم می کند و دو در ورودی برای آن می گذارد. اگر خانه به صورت مستقر کشیده شود نشانه پناهگاه مطلوب است.
خورشید، آسمان و زمین
این تصاویر به معنی امنیت، خوشحالی، گرما و قدرت است. خورشید در نقاشی به معنی پدر است. وقتی رابطه کودک با پدر خوب باشد کودک خورشید را در حالت درخشش مر کشد. آسمان به معنی الهام و پاکی است و زمین به معنی ثبات و امنیت است. اتومبیل نیز نشانه قدرت است که در نقاشی پسرها دیده می شود.
حیوان
فرهنگ و روش زندگی کودک در خانواده از اهمیت زیدی برخوردار است. اگر کودک با حیوان ارتباط نداشته باشد، وجود تصویر حیوان در نقاشی اش اهمیت خاص پیدا می کند. تصویر حیوان در نقاشی کسانی که احساس گناه و تقصیری را که تجربه کرده اند و جرات ابراز آن را نداشته اند، دیده می شود. پرخاشگری علیه اعضای خانواده به شکل حیوان وحشی مثل سگ، گرگ و شیر واقعی بیان می شود.
آموزش یا اصلاح نقاشی؟
بسیاری از والدین هنگام مشاهده نقاشی های فرزندشان درصدد رفع نواقص آن برمی آیند و گمان می کنند با این روش، اصول صحیح نقاشی را به آنها می آموزند در حالی که کودک هنگام ترسیم نقاشی، خود را از ممنوعیت رها کرده و ادراک خود را در دنیای پیرامون ترسیم می کند. اگر با دیدن نقاشی کودیکتان احساس کردید او در نقاشی هایش چیزهایی را به تصویر می کشد که برای شما نگران کننده است، به جای اصلاح کودکتان رو به روی آینه بایستید و به خودتان نگاه کنید. شاید مشکل در خود شماست.
منبع: روزنامه هفت صبح
