دیدنی های زیبای باستانی و طبیعی یزد

*‌ مسجد میر چقماق ( مسجد جامع نو ) ـ یزد *

مسجد امیر چخماق که در تاریخ‏های یزد به نام مسجد جامع نو نیز خوانده شده است در دوره صفویه به همت امیر جلال الدین چخماق شامی حاکم یزد از امراء و سرداران و مقرب درگاه شاهرخ و زن او ستی (بی بی) فاطمه خاتون احداث شده است. این مسجد در سال 841 هـ.ق به پایان رسید.از حیث زیبایی، وسعت، اهمیت و اعتبار بعد از مسجد جامع شهر قرار دارد.

در توصیف این مسجد باید گفت که در کریاس (ساختمان جلوی درب وروردی) مسجد به میدان میر چخماق باز می‏شود، سنگی نصب گردیده که بر آن متن وقفنامه‏ای به خط نسخ نقر شده است.



در طرف راهروی شمالی که از درب کریاس به صحن وارد می‏شود، شبکه‏هایی ظریف از کاشی‏های معرق در پنجره‏ها نصب شده‏اند. قسمتی از سردر صفحه ایوان کاشیکاری معرق شده است و جرزهای آن آجری رنگ می‏باشد. دور خارجی گنبد و بر کمربند آن عبارت "السلطان ظل الله...." به کوفی بنایی تکرارشده است.



محراب صحنه اصلی از کاشی معرق است با ساختمانی مقرنس کاری که در وسط آن سنگ مرمر بسیار خوشتراشی به اندازه 1/15 * 3/38 متر نصب شده است. و در وسط منقرص کاری یک گل مربع به اندازه 54 * 95 سانتیمتر نصب است و در دست چپ ایران، یک سنگ مرمر به اندازه 28 * 30 سانتیمتر نصب شده است.سر در شرقی مسجد دارای کتیبه‏ای از کاشی معرق به خط ثلث محمد الحکیم است.

گنبد مسجد خمیده و ترکدار است با کاشی سبز رنگ کاشی شده و پیرامون آن نیز کتیبه‏ای به خط کوفی قرار دارد

باغ دولت آباد
یزد

در اصلی این مجموعه در خیابان شهید رجایى قرار گرفته است و در دیگرى که در بلوار دولت آباد قرار دارد ورودى نداشته و تقریباً در دست مرمت و بازسازى است. به همین علت تردد از در اصلى انجام مى گیرد. هنگام ورود از یک هشتى نسبتاً بزرگ عبور مى کنیم که محل ارائه و فروش صنایع دستى از قبیل سفال است .


این مجموعه یادگارى است از دوره هاى افشاریه و زندیه که شامل عمارت سردر، ساختمان هشتى و بادگیر، عمارت بهشت آئین و تالار آینه، عمارت تهرانى آب انبار دو دهانه و باغ ناصر است. بناى این مجموعه به سال ۱۱۶۰ مى رسد که توسط فردى به نام محمدتقى خان بافقى که به خان بزرگ معروف بوده ساخته شده و در حدود ۲۶۰ سال قدمت داشته و محل اقامت حاکم وقت و معاصر با شاهرخ میرزا و کریم خان زند بوده است. فضاى سبز باغ درختان میوه مانند انگور و سرو و کاج داشته و همچنین گل هاى محمدى و سرخ نیز در باغ دیده مى شوند.

درهاى ساختمان اصلى از چوب و به صورت کنده کارى دیده مى شود و در داخل بنا اتاق هاى متعددى قرار دارد که در اکثر این اتاق ها حوضى قرار گرفته و درهاى یکى از اتاق ها که رو به حیاط و باغ باز مى شود، با شیشه هاى رنگارنگ با طرح هاى زیبا مزین شده که در هنگام وجود خورشید و پرآب بودن حوض منظره زیبایى از نقاط رنگى منعکس شده را بر روى حوض مرمرین به نمایش مى گذارد. در یکى دیگر اتاق ها بادگیر معروف دولت آباد قرار دارد که با ارتفاع زمین ۳۳ متر از زمین بلندترین بادگیر از نوع خود بوده و به خوبى یک کولر مى تواند خنکى ساختمان را تامین کند.

نارین قلعه (نارنج قلعه ) میبد یزد

نارین ‌قلعه یا نارنج‌ قلعه مهمترین بناى تاریخى شهرستان میبد است. این قلعه از بناهاى مربوط به دوره اشکانی و قبل از اسلام است و در دوران مظفریان تعمیراتى در آن صورت گرفت. اطراف آن خندقی بوده است و نقب های زیر آن گاهی تا یک فرسنگ امتداد دارد.در محرم 744هجری قمری جنگ سرنوشت سازی که باعث پیروزی آل مظفر بر چوپانیان گشته در این محل اتفاق افتاده است. مساحت این قلعهٔ هفت‌‌طبقه، سه هکتار و داراى برج و بارو و دربندهاى متعدد است و بالاى تپه‌اى مسلط بر شهر میبد قرار دارد. قطر پایین‌ترین حصار قلعه که قسمت بزرگى از آبادى میبد را در بر مى‌گرفت، پنج و در بعضى قسمت‌ها به بیست متر مى‌رسیده.
نارنج قلعه چهار برج گرد بلند دارد و باید دانست که آنچه امروز از آن باقی مانده قسمت مرکزی آن است و نشانه هایی از برج ها و باروها در روستای کوچک(کوشک) از آن باقی است. کوشک یا کوچک نزدیک ترین روستا به دژ بوده است و بیشتر آن را باغ ها و قنات ها و آسیاب در بر می گرفته است. تا همین نزدیکی ها زیباترین بادگیرها و خانه ها و کوچه های سابات دار بسیار قدیمی در جهان را در این محله ی زیبا می توانید شاهد باشید.
نارنج‌قلعه داراى اتاق‌هاى متعددى بوده است که در حال حاضر قسمت‌هایى از این اتاقک‌هاى کوچک تودرتو، موجود است و بسیارى از آنها نیز به علت قرار گرفتن در طبقات پایین و ریختن راهروها هنوز کشف نشده است. مردم محل بر این اعتقادند که بناى این قلعه مربوط به دوران سلیمان پیغمبر است.

روستای شواز در فاصله 95 كیلومتری جنوب شرقی استان یزد در ادامه سلسله جبال شركوه قرار دارد. پشت روستا متصل به كوه و مقابل روستا باز و منتهی به دشت وسیع است.
این روستا از آبادیهای قدیمی یزد است. قبرستان های قدیمی آن چه در شواز و چه در شواز كهنه و قلعه محكم و بزرگ و مرتفع آن دال بر گهنگی آبادی است. اما آنچه تاریخ زیست در این منطقه را به گذشته‌ای دور متصل می‌كند، وجود سنگ نگاره‌هایی است كه در یك مطالعه تطبیقی و در مقایسه با سنگ نگاره‌های كوه ارنان ( كه قدمتی 7 تا 12 هزار سال را دارد) مشابهتی را نشان می‌دهد كه تاكنون مطالعات باستانی ‌شناسی روی آن صورت نگرفته است.
موقعیت استقرار و شرایط توپوگرافی آن كه مشابهت زیادی با روستای توران پشت نیر دارد‌، وسعت زیاد كفه طاقستان را تحت تسلط خود دارد و كیفیتی اساطیری را به ذهن متبادر می‌سازد. این ویژگی باعث شده كه بتواند خطر هجوم غارتگران و م*****ین را كه بیشتر از سمت كفه و منطقه فارس روستا را تهدید می‌نموده خنثی نماید و بدین وسیله دوری فاصله از مركز وشهرهای بزرگ را جبران نماید.
قلعه شواز نماد استواری علاوه بر موقعیت استراتژیكی روستا، وجود قلعه رفیع در ارتفاع مناسب و در پیشانی روستا ضریب دفاعی آن را دو چندان نموده است.
ایرج افشار در كتاب یادگارهای یزد درباره این قلعه می‌گوید: «مهمترین قلعه كوهستانی كه در خاك یزد بنا شده، قلعه رفیع، محكم و با عظمت و خوش منظر شواز است. این قلعه را بر فراز صخره‌ای سنگی از سنگ‌های سخت رسوبی به ارتفاع یكصدمتر كه از اطراف پرتگاه‌ها و خاكریزهای تند دارد، بنا كرده‌اند و قلعه زیست و زندگی بوده است. كه مساحت آنرا 5000 متر مربع تخمین زده‌اند.»
دیوارهای اصلی بنا از سوی برون سنگی و از سوی درون خشت است. جرزهای اتاق‌ها و سقف‌ها نیز بیشتر از خشت بنا شده است و جزیی آجر در طاق سردرها به كار برده‌اند ولی درگاه ورودی قلعه از آجر است. قلعه در طرف شرق گاو پهلوی مرتفعی دارد كه از آجر بنا شده است و از آن در كشیدن آب استفاده می‌كرده‌اند.
در سنگی قلعه در اندازه 7/1 *1 متر از نوع سنگهای رسوبی همان تپه است و پاشنه گرد آن نیز از سنگ می‌باشد. این در سنگی را در دوره‌های ناامنی متاخر برداشته‌اند و به جای در چوبی نصب كرده‌اند. برخی معتقدند همزمان با ساخت قلعه در ورودی نیز ساخته شده است.

این در بعد از مرمت قلعه توسط میراث فرهنگی به داخل قلعه منتقل شده و به جای آن یك درب چوبی نصب شده است. سقف یكی از اتاقهای قلعه با تیرهای چوبی از جنس چوب سنجد پوشیده شده است.
این چوب نسبت به انواع دیگر از مقاومت و استحكام در برابر فرسودگی، رطوبت و موریانه خوردگی برخوردار است. مصالح این قلعه از سنگ (ازاره دیوارهای قلعه و اتاقها و طبقات اول) و خشت و گل است.
در یك نگاه سه نوع خشت را می‌توان تشخیص داد: خشتهای به ابعاد 5، 30، 30 و خشت‌های 72.72.3 و خشت‌های بزرگ به ابعاد 40.40، 10 سانتیمتر و قطر ملاط‌ها 5/2 الی 5 سانتیمتر متغیر است. ملاط‌ها از جنس گل و گاه با كاه خرد شده و ریگ اندود و دیوارها از گل است. خشت‌ها به لحاظ ساخت و فرم نیز سه گونه است. خشت‌های با گل و ریگ كه محكم وسفت است و خشت‌هایی كه با گل بسیار نرم هستند كه نمونه‌هایی از این دو در كاوش سایت باستانی غربال بیز مشاهده شده است. خشت‌های نوع سوم كه همان خشت‌های بزرگ وقطور به ابعاد 40.40.10 است از مصالح متداول پیش از اسلام بویژه عصر ساسانی است. از ویژگی‌های دیگر این قلعه، داشتن برج‌هایی برای دیدبانی و حفاظت از قلعه است كه قسمت‌هایی از آن با سنگ ازاره و خشت ساخته شده است.
اما نكته قابل توجهی كه در مورد این برجها وجود دارد ساخت آنهاست. به نحوی كه پس از ساخت برج با خشت، نمای آن را جهت استحكام بخشی و افزایش مقاومت در برابر حملات و تهاجم بیگانگان با سنگ كار شده است.
به اعتقاد دكتر جنیدی صاحب نظر در فرهنگ و تمدن پیش از اسلام، این شیوه برج سازی اقتباسی از فرهنگ ساسانیان و متعلق به معماری آن دوره است. از ویژگی‌های بارز قلعه سنگی شواز وجود قوس‌ها متعلق به دوران پیش از اسلام است. برخی از قوس‌ها این دژ حالتی میان قوس دایره‌ای اشكانی، ساسانی و جناقی پس از اسلام را دارند كه نمونه آن در محل گنجینه آتشكده آذر گشب نیز دیده شده است. بر بدنه سنگی یكی از دیوارهای داخل قلعه سنگ نبشته‌ای متعلق به قرن 6 كشف شده كه تاكنون در هیچ منبعی به آن اشاره نشده است.
این سنگ نبشته در عین اینكه هنرمندانه نیست بسیار ابتدایی و با نوشتارها بدتركیب بر روی هم و در مكانی كه در معرض دید همگان نیست به شیوه نامناسب كتابت و حجاری شده است.

براساس مطالعاتی كه بر روی سنگ نبشته‌های اسلامی استان صورت گرفته هنوز كتیبه‌ای متعلق به قرن 6 در بنایی (قلعه، مسجد، مدرسه و...) كه به اصطلاح كتبیه ساخت باشد دیده نشده است. تمام كتبیه‌های بررسی شده متعلق به قرن 6 مربوط به سنگ قبر و سنگ محراب است، كه نمونه‌های آن نیز در قبرستان شواز موجود می‌باشد. اما سنگ نبشته مكشوفه داخل قلعه منحصر به فرد است و در تعیین تاریخ قلعه دارای اهمیت است. برای تعیین تاریخ ساخت قلعه نیاز به مقایسه این قلعه با قلعه‌های دیگر در سطح استان است اما به دلیل اینكه در دوره‌های ساسانی و اسلامی به بعد حتی تا دوره‌ قاجار و پهلوی مسكونی بوده و بارها با مرمت وبازسازی و توسعه فضاهای آن ََََََََََپرداخته شده آن را متعلق به اواخر اشكانی و ساسانی می‌دانند.
در اواخر اشكانی و اوایل ساسانی اغلب قلعه‌های دفاعی بر تپه‌های مرتفع سنگی ساخته می‌شدند تا علاوه بر افزودن عظمت و شكوه قلعه بر محیط اطراف قلعه نیز اشراف داشته باشد. كه این امر باعث می‌شده توانایی قلعه جهت دفاع و جلوگیری از تهاجم بیگانگان نسبت به ساكنین قلعه چند برابر شود. به اعتقاد دكتر جنیدی همانطور كه برجهای ساسانی جهت استحكام بخشی و افزایش توان دفاعی با سنگ نماسازی می‌شده‌اند این قلعه نیز به شیوه معماری ساسانی ساخته شده است. چند قطعه سفال خاكستری مكشوفه داخل قلعه كه دو قطعه آن با تزیین به شیوه كنده است احتمالا" از نوع سفال‌های خاكستری دوره تاریخی می‌باشند. وجود چند مغازه در داخل قلعه كه در دل سنگ كنده شده‌اند حكایت از قدمت آبادی و شواز كهنه محلی است غیر مسكونی با فاصله 5 كیلومتری شواز در راه نصرآباد كه هیچ نوع آبادانی از آن به جای نمانده است و منحصرا" در این محل بقایای قبرستانی قدیمی و چند مغازه كه در دل كوه كنده شده‌اند و در دامنه كوه شواز كهنه وجود دارند.
قبرستان شواز قبرستان شواز از قبرستانهای عجیب در خاك یزد است. بالای سر وپایین سر قبرها دو تخته سنگ نتراشیده و زمخت و كلفت و پهن به طور عمودی در زمین نصب شده و حدود نیم متر از زمین ارتفاع دارد. بر این سنگها هیچ‌گونه مطلبی نقش نشده است. نمای عمومی قبرستان و ترتیب و رنگ سنگها و رنگ تیرگی آنها حكایت از كهنگی قبرستان دارد.
این قسمت از قبرستان، كهنه تر از قبرهایی است كه دارای سنگهای مورخ قرن 6 تا 8 هجری است. اهم سنگ قبرهای نوشته‌دار قبرستان به خط نسخ بر روی سن‌گها نامنظم سیاه رنگ طبیعی است. تعدادی هم سنگ قبرهای مرمر از قرن 10 و 11 هجری نیز بدست آمده است.
این قبرستان در حال حاضر روبه تخریب كامل است و اكثر قبرهای آن توسط افراد غیربومی كه به دنبال یافتن اشیاء عتیقه و قدیمی در آن بوده‌اند تخلیه شده است. سنگ قبرهای آن نیز به گفته اهالی روستا توسط میراث فرهنگی جمع‌آوری شده است.
سوتیتر
مهمترین قلعه كوهستانی كه در خاك یزد بنا شده، قلعه رفیع، محكم و با عظمت و خوش منظر شواز است.


امرداد

استان يزد
طبق آخرين تقسيمات كشوري اين استان داراي هفت شهرستان 15 شهر 14 بخش و 38 دهستان است و شهرستانهاي ان شامل ابركوه، اردكان، بافق، تفت، مهريز، ميبد و يزد است.

ديدنيهاي استان

مسجد جامع كبير
مسجد جامع كبير يزد كه از آثار گرانبهاي ايران و در حقيقت گنجينه اي از معماري است. بناي اصيلي آن را متلق به قرن ششم هجري قمري و پيش از ان مي دانند ليكن مسجد جامع كنوني مربوط به زمان آل مظفر و قرن هشتم هجري مي باشد.

http://www.irankulturevi.com/turkce/iran/aksha/YAZ1.JPGhttp://www.irankulturevi.com/turkce/iran/aksha/YAZ2.JPG

سيد ركن الدين
بقعه سيد ركن الدين با سردر و گنبدي زيبا و پوششي از كاشي و كتيبه اي به شويه خط كوفي است.اين بقعه متعلق به قرن هشتم هجري (725) قمري بوده و در داخل گنبد داراي تزئينات گچي بسيار زيبايي است كه به همت امير ركن الدين محمد قاضي كه از حاميان معروف معماري بود ساخته شده است.

مسجد امير چقماق
مسجد امير چقماق (كسجد جمعه نو) كه به واسطه داشتن سر در رفيع باشكوه و جلوخان جالب شهرت بسياري دارد. مسجد داراي گنبدي عظيم و صفه اي عالي مي باشد. كتيبه سر در آن از لحاظ هنر خطاطي بسيار ارزنده است.
ساختمان امير چقماق به سال 830ه.ق بنيان شده ليكن سردر و دو مناره كاشيكاري رفيع و چند دهانه از طاقنماهاي كنوني آن از بناهاي قرن سيزدهم (قاجاريه) هجري است.

http://www.irankulturevi.com/turkce/iran/aksha/YAZ3.JPGhttp://www.irankulturevi.com/turkce/iran/aksha/YAZ4.JPG

باغ دولت آباد
مجموعه تاريخي باغ دولت آباد شامل قسمتهاي عمارت كلاه فرنگي بادگير حرمخانه بهشت آيين عمارت مستخدمين ديوان خانه اصطبل و شتر خانه سر در اصلي آب انبار و باغ مشجر است.

آتشكده زرتشتيان
آتشكده زرتشتيان يكي از اماكن ديدني مربوط به زرتشتيان است. اين بنا شامل ساختمان و باغ مشجري است كه در قرن اخير ساخته شده ولي آتش مقدس كه نزد زرتشتيان محترم شمرده مي باشد داراي قدمتي يكهزار و پانصد ساله بوده و هميشه بايد روشن گاه داشته شود. در اين مكان نگهداري و از آن مراقبت مي شود.

http://www.irankulturevi.com/turkce/iran/aksha/YAZ5.JPG

صنايع دستي و سوغاتي ها
عمده ترين صنايع دستي استان يزد قالي بافي با حدود شش هزار وپانصد دار قالي گزار شده است. در حدود 13 هزار نفر در صنعت قالي بافي استان اشتغال دارند. مهمترين انواع صنايع دستي استان عبارتند از :
زيلو بافي- چادر شب- دستمال- مخمل بافي- زري بافي- ترمه بافي- شمد- كاشي سازي- سفال و سراميك- جيم بافي- سفره- پتوبافي
سوغاتي ها :
بلاقلوا، قطاب، لوز نارگيل، پشمك، نان برنجي، حاج بادام و حاج پسته و حاج گردو و زولبيا گوشه فيل و انواع شيريني هاي خشك كه بسيار ظريف و شكيل و خوشمزه هستند.

آثار باستاني و مناطق ديدني در يزد



جاذبه‌هاي گردشگري‌

ويژگيهاي متنوع طبيعت در استان يزد اغلب براي جهانگردان و مردم غيربومي جالب و پركشش است. استان يزد يكي از ديدنيهاي اين خطه به شمار مي‌آيد، از يك سو پهنه‌هاي بياباني و تپه‌هاي ريگ روان و از سوي ديگر و به فاصله نزديك ارتفاعات زيباي شيركوه و ييلاقات سرسبز، دره‌ها و دامنه‌هاي آن كه از جلوه‌هاي جذاب براي تفريح و بهره‌مندي از طبيعت است. در يزد مركز استان بناها و فضاهاي تاريخي ، بازارها و ساير اماكني كه در بافت قديم شهر قرار دارند، از جاذبه‌هاي تفريحي و توريستي به شمار مي‌آيند.‌ مساجد استان يزد- با توجه به مذهبي بودن و دارالعباده بودن يزد، مساجد زيادي در جاي جاي اين استان به چشم مي‌خورد كه در اين ميان قديمي‌ترين مسجد ايران يعني مسجد جامع فهرج نيز قرار دارد.

اين بناي خشت و گلي كه از صدر اسلام به همان صورت اوليه باقي‌مانده در 30 كيلومتري شرق يزد قرار دارد. از ديگر مساجد مي‌توان به مسجد جامع كبير يزد اشاره كرد كه به لحاظ سير تحول تاريخي، شيوه ساختماني و تزئينات به كار رفته در آن از اهميت بالائي برخوردار است. ضمنا سر در رفيع و منحصر به فرد، مقرنس‌هاي معرق، در نفيس چوبي منبت‌كاري شده"، ايوان مزين به اسماء مباركه الهي به صورت خط كوفي، مناره‌ها، محراب معرق، كتيبه‌هاي ثلث و كوفي اين مسجد را در رديف آثار كم نظير جهان اسلام قرار داده است. از ديگر مساجد تاريخي و مهم استان مي‌توان به مسجد ملا اسماعيل، مسجد ميرچقماق، مسجد ريگ و مسجد چهار منار اشاره كرد.‌



زيارتگاههاي زرتشتيان‌

زيارتگاه پيرناركي، پير چك چك از زيارتگاههاي زرتشتيان در استان يزد است كه هر ساله شمار زيادي از زرتشتيان از اقصي نقاط ايران و جهان براي زيارت به اين زيارتگاهها مي‌آيند. زيارتگاه پير چك چك (پير مراد) از مهمترين زيارتگاههاي زرتشتيان است و يكي از جاذبه‌هاي گردشگري استان يزد به شمار مي‌آيد. همچنين دخمه و خيله‌هاي آن در 15 كيلومتري جنوب شرقي يزد در بلندكوهي كه به كوه دخمه معروف است واقع شده‌اند و بر بلندي اين كوه در عمارت سنگي "مدوربرج" ساخته شده است كه با نامهاي دخمه مانك‌جي ليمجي هاتريا و دخمه گلستان مشهور است.‌



خانه‌هاي قديمي‌

خانه‌هاي قديمي از جمله بناهاي ارزشمندي هستند كه يادآور زندگي سنتي مردم اين منطقه است. اين خانه‌ها از نظر معماري و قدمت اهميت فراواني دارند. تنها در اين شهر است كه هنوز خانه‌هاي دوران ايلخاني قابل سكونت هستند. از ويژگيهاي مهم اين خانه‌ها مي‌توان به حياط مركزي آن، تالار، اتاقهاي سه دري، پنج دري و كرياس اشاره كرد. ديوارهاي بلند، نحوه آرايش و سازماندهي فضاهاي گوناگون دورتادور حياط و نماسازي زيبا از ديگر ويژگيهاي مهم و منحصر به فرد اين خانه‌هاست. قديمي‌ترين خانه ثبتي در يزد "خانه توانا" متعلق به دوران ايلخاني است. از ديگرخانه‌هاي قديمي يزد مي‌توان به خانه محمودي، خانه لاريها، خانه عرب‌زاده، خانه تقديري، خانه آقازاده ابركوه و خانه مرتاض اشاره كرد.‌



آب انبارها

يكي از شاخص‌ترين نشانه‌هايي كه منظر عمومي شهر يزد را از ديگر شهرهاي كشور متمايز مي‌سازد، آب انبارهاي آن است كه از عمده‌ترين مصالح ساخت آن "ديمه" است كه از آهك، خاكستر و ماسه بادي تشكيل شده است. اين آب انبارها كه معمولا در مركز محله‌هاي شهر واقع شده‌اند از چهار عنصر اصلي خزينه پاشير، گنبد و بادگير تشكيل شده‌اند. از جمله اين آب‌انبارها مي‌توان به آب انبار 22 بهمن تفت، آب‌انبار شاه ولي تفت، آب‌انبار هفت بادگيري صدوق و آب‌انبار شش بادگيري يزد اشاره كرد.‌



بادگيرها

شهر يزد همواره بين ايرانيان به شهر بادگيرها معروف است كه در واقع اين بادگيرها سيستم تنفسي شهر محسوب مي‌شوند كه بيشتر به فضاهاي مسكوني و قديمي تعلق دارند و از چهار بخش عمده، بدنه، قفسه، تيغه‌ها و سقف ساخته شده‌اند كه بدنه آنها به صورت مكعب مستطيل يا منشور و قاعده آنها اغلب به شكل مربع، مستطيل يا هشت وجهي است.‌



يخچالهاي خشتي‌

يخچالهاي خشتي زيباي استان يزد در گذشته براي نگهداري يخ مورد استفاده بوده است. قديمي‌ترين اين يخچالها در شهرستان ابركوه، صدوق و ميبد ديده مي‌شود و قدمت آنها به دوران قاجار باز مي‌گردد. انباشتن يخ در مخزن و پوشاندن سطح يخ از پوشال و كاه در فصل زمستان و استفاده از آن درفصل تابستان از كاربري اين يخچالهاي خشتي بوده است. ديواره‌هاي سايه‌دار، حوض يخبند، مخزن يخچال و گنبد چهار قسمت اصلي يخچالها را تشكيل مي‌دهد.‌

سروهاي كهن يزد

درختان سرو از جمله درختان ديرزيست در استان يزد است كه تعدادشان در يزد كم نيست و در طول دورانها و زمانهاي گذشته در مقابل حوادث و بلاياي طبيعي مقاومت كرده‌اند كه از آن جمله به سرو 5 هزار ساله ابركوه، سرو 1500 ساله مگاباد و سرو اشكذر مي‌توان اشاره كرد.‌ سرو اشكذر مرتفع‌ترين سرو استان يزد است كه بيش 40 هزار ارتفاع داشته و محيط تنه آن 3 متر و قطر تاج آن 5/10 متر است.‌ در ميان اين سروها، سرو ابركوه مورد توجه گردشگران بوده به طوريكه ماركوپولو در خاطرات سفرش مي‌نويسد "يكي از چند سروي كه در ايران ديده‌ام خوش بالاي ابركوه است كه همچون آبشاري سبز از آسمان فيروزه‌فام بر روي زمين تفيده ابركوه فرومي‌آيد و از هر طرف كه دارد ابركوه شوي سرو كهنسال و پرطراوت مانند چراغ دريايي سبزي ما را به بندر درياي كوير و خورشيد تابان فرامي‌خواند.‌



موزه‌ها

در استان يزد در مجموع 14 موزه فعال است و 2موزه با نام موزه مردم‌شناسي تفت و موزه سفال ميبد نيز در دست ساخت است. موزه آب، موزه آئينه روشنايي، موزه سكه و مردم‌شناسي حيدرزاده، موزه مردم‌شناسي ابركوه، موزه مردم‌شناسي مهريز، موزه مردم‌شناسي اردكان، موزه وزيري، موزه رجال، موزه علوم طبيعي و موزه پست ميبد از جمله اين موزه‌ها به شمار مي‌آيند.

موزه آب - اين موزه محل مناسبي براي شاخت ابزار و ادوات مربوط به آب است. لوازم مختلف حفر قنات، ابزار حجم اندازه‌گيري آب، وسايل تأمين روشنايي در قنات، وقفنامه‌هاي قديمي و اسناد توزيع آب از جمله وسايلي است كه در اين موزه نگهداري مي‌شود. موزه آينه روشنايي - عمارت اين مجموعه متعلق به سال 1320 هجري شمسي است و از تزئينات گچبري، نقاشي روي ديوار و آينه كاري برخوردار است. اشياء اين موزه شامل نفت سوزها، شمع‌سوز، (آبي، پايه‌دار، نصبي) و اشياء پيه‌سوز است.‌

موزه اسناد و نسخ خطي ميرزامحمد كاظميني - از آثار ارزشمند اين گنجينه گرانقدر قرآن (مربوط به سده هفتم هجري)، نسخه‌اي از ديوان حافظ (سده نهم هجري و شجره‌نامه آدم تا خاتم سلسله سادات عريضي به طول 39 متر را مي‌توان نام برد. موزه سكه و مردم شناسي حيدرزاده - اين موزه كه در خانه عرب‌زاده راه‌اندازي شده است داراي 4 هزار سكه مربوط به دوره‌هاي مختلف تاريخي، مجموعه رنجير، انگشتر، مجموعه چراغ ته‌سوز و شمار زيادي از اشياء باارزش مردم‌شناسي است.‌

موزه مردم‌شناسي ابركوه - اين موزه در خانه صولت با زيربناي 2200 متر مربع واقع است و تفنگ، سندهاي تاريخي ، سكه حضرت امام رضا(ع)، اشياء تزئيني و وسايل روشنائي و ماكت از جمله اشياء با ارزش آن است. موزه مردم‌شناسي مهريز - اين موزه در حمام التصريح كه از بناهاي دوران قاجار است، برپا شده است و در آن ابزار و ادوات جنگي، كشاورزي، پوشاك سنتي، ظروف شيشه‌اي و سفالي براي بازديد علاقه‌مندان به نمايش گذاشته شده است.‌



بافت قديم يزد

يزد نخستين شهر خشت خام و دومين شهر تاريخي جهان است و بافت تاريخي اين شهر با مساحت عرصه 743 و مساحت‌

حريم 5000 هكتار به تازگي در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است. اين بافت تاريخي شامل محلاتي همچون فهادان، كوچه بيوك، خرمشاه، سرجمع، ميرقطب، يعقوبي، شش بادگيري و... است كه در اين ميان مرحله فهادان از قديمي‌ترين محلات است.‌در اين بافت تاريخي خانه‌هاي دوره ايلخاني همچنان مسكوني هستند و از اين نظر منحصر به فردي است.



صنايع دستي يزد

از عمده‌ترين صنايع دستي استان يزد مي‌توان به فرشبافي اشاره كرد كه 50 درصد آن به خارج از كشور صادر مي‌شود، از ديگر صنايع دستي اين استان زيلوبافي است كه مهمترين مركز اين صنعت شهرستان ميبد است و قديمي‌ترين زيلو با طرح زيباي محرابي را مي‌توان در موزه تخصصي زيلوي اين شهرستان ديد كه مربوط به سده 808 هجري قمري است. همچنين اين استان تنها استان كشور است كه هنوز در آن ايكات و دارايي بافته مي‌شود. ترمه‌هاي اين شهر همواره مورد توجه جهانگردان و گردشگران بوده است. سبدبافي، زرگري سنتي، چاقوسازي، منبت‌كاري، خراطي، گيوه بافي و آهنگري از ديگر صنايع دستي اين استان است.‌



سوغات يزد

از مهمترين سوغات يزد مي‌توان به ترمه، سفال، شيريني‌هاي سنتي نظيرلوز، باقلوا، قطاب، پشمك و سوهان يزدي اشاره كرد. سيدحسيني رئيس سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان يزد اعلام كرد: ستاد نوروزي براي استقبال و راهنمايي مسافران نوروزي و نظارت بر اماكن اقامتي و پذيرايي استان تشكيل شده است و با همكاري ساير نهادها و دستگاه‌هاي دولتي به صورت شبانه‌روزي آماده ارائه خدمات به گردشگران و مسافران نوروزي است.‌ وي افزود: اطلاع‌رساني به گردشگران و مسافران نوروزي از طريق پايگاههاي مختلف و توزيع اقلام تبليغاتي از قبيل 30 هزار بروشور معرفي اماكن تاريخي و فرهنگي يزد، جاذبه‌هاي گردشگري و طبيعي و صنايع دستي و نقشه راهنماي استان از جمله اين خدمات است.

وي نظارت بركار هتلها، اماكن ديدني، مجتمع‌‌هاي بين راهي و آماده‌سازي مكانهاي گردشگري را از ديگر برنامه‌هاي ستاد اعلام كرد. گفتني است؛

هم اكنون افزون بر 25 هتل در استان آماده‌پذيرايي از مسافران نوروزي هستند كه هتل‌هايي چون كاله، گلشن، ملك‌التجار، هتل كاروانسراي يزد و... جزو هتل‌هاي سنتي است. هتل‌هاي رز، هتل سنتي يزد، بهجتي و خاتم نيز از جمله هتل‌هاي در دست ساخت هستند كه تا پايان سال جاري افتتاح خواهند شد.‌

همچنين آب انبار شش بادگيري، مسجد جامع كبيريزد، باغ دولت‌‌آباد، خانه لاريها، زندان اسكندر، آتشكده زرتشتيان، بقعه سيد شمس‌الدين و... از جمله بناهايي هستند كه براي بازيد گردشگران نورپردازي و آماده‌سازي شده‌اند. مدير روابط عمومي شهرداري يزد گفت: با تجهيز مبادي ورودي شهر به پايگاه اطلاع‌رساني مسافران نوروزي و نصب چادر در كنار پايگاهها، نقشه راهنماي شهر بين مسافران توزيع مي‌شود.‌

نيكونژاد افزود: مسئوليت كميته ستاد نوروزي رفاه و تعاون به عهده شهرداري است. همچنين نمايندگاني از اصناف، نيروي انتظامي، بهداشت و... در اين پايگاهها براي حل مشكلات مسافران حاضر خواهند بود.‌

وي افزود: تجهيز معابر و مسيرهاي اصلي شهر به تابلوهاي راهنما كه با هزينه و سرمايه‌گذاري شهرداري صورت گرفته از ديگر تسهيلات براي مسافران است.

وي افزود: افزون بر 100 چادر براي مسافران نوروزي در پارك هفت‌تير و پارك كوهستان پيش‌بيني شده است كه در كنار چادرها خدمات امنيتي با مستقر شدن نيروي انتظامي ارائه مي‌شود. مدير روابط عمومي شهرداري يزد در پايان تصريح كرد: پيش‌بيني‌هاي لازم براي تامين نان مسافران با همكاري اتحاديه صنف نانوايان به عمل آمده است.

برج خاموش در یزد


دخمه یا قلعه خاموشان ( برجهای خاموش) , این سه ساختمان پرعظمت از بین دیگر ساختمانهایی که بر بلندای تپه وجود داشته اند باقی مانده اند , این بناها در مجاورت یزد ( در حدود 15 کیلومتری جنوب غرب ) قرار دارند جاییکه جسد زرتشیان را به پای برج می آوردند و تشریفات مذهبی ای را در حضور اقوام و آشنایان فرد مرده انجام می دادند , سپس کشیشان جسد را به داخل برج می بردند و آنرا بر روی سنگهای مسطح کف زمین قرار می دادند , بدین گونه با دوری از خاک , آب و آتش ( عناصر الهی که آلوده کننده هستند) , روح فرد مرده متعلق به اهورامزدا می شد . بعد ازمدتی کوتاه کلاغها و لاشخورها جسد را از هم میدریدند و تکه تکه می کردند, پس ازآن استخوانها را بدرون چاله ای در مرکز برج می انداختند. در پای برجها بقایای ساختمانهایی دیده می شود که زمانی در مراسمهای تشییع جنازه به کار می رفت. هنگامیگه هنوز از برجها برای تدفین زرتشتیان استفاده می کردند , تنها کشیشها اجازه ورود به درون برجها را داشتند. امروزه بازدید برخی ازآنها برای عموم آزاد است. درداخل این تپه ساختمانهای زرتشتی متروکه دیگری هم وجود دارند که شامل یک چشمه خشک شده, یک آشپزخانه و یک دستشویی می شوند. سنت قرار دادن اجساد در برج خاموش در حدود پنجاه سال پیش در دنیای زرتشتیان منسوخ شد و ازآن زمان آتش جاودانه به درون آتشکده تازه ساخته شده در مرکز شهر یزد انتقال یافت. در حقیقت , ازاین برجها تا سال 1987 و تا زمانیکه همه اجساد زرتشتیان رادر قبرستان پای برجها دفن کردند استفاده می شد.

آتشکده در یزد


مهمترین آتشکده زرتشتیان , این آتشکده می باشد که بر روی تپه ای در باغی کوچک در قسمت شرقی خیابان آیت الله کاشانی واقع گردیده است. این آتشکده همه روزه صبح و عصر به استثنای تعطیلات رسمی برای بازدید عموم آزاد است. بازدید ازاین آتشکده رایگان است اما هدیه ها پذیرفته می شود. این آتشکده را درختان همیشه سبز احاطه کرده اند و یک استخر دایره ای شکل در حیاط آن قرار دارد که بازتاب بسیار زیبایی از معبد را در عکسبرداری هنری نشان می دهد. آتش مقدس که در پشت شیشه ای از داخل موزه کوچک نمایان است, بر طبق گقته های زرتشتیان ارشد , از سال 470 پس از میلاد روشن بوده است و آنرا در سال 1940 از محل اصلی اش به این مکان آورده شده اند . این آتشکده تمام زرتشتیان را از سراسر دنیا به خود جذب می کند و در اینجا شخصی نیز وجود دارد که تمام چیزها را به زبان انگلیسی برای خارجیها توضیح می دهد. در اینجا همچنین دو نقاشی وجود دارد که توسط یکی از زرتشتیان ایجاد شده است. از نظر معماری شباهتهای زیادی بین این آتشکده و آتشکده های زرتشتی های ایرانی وجود دارد. مکانهای زرتشتی دیگری هم مانند قلعه اسدان ( دژ شیرها) در شمال یزد وجود دارد . پر اهمیت ترین آتشکده, چک چک می باشد که در52 کیلومتری شمال یزد قرار دارد.

روستاهای تاریخی
در استان یزد چندین روستای تاریخی، با قدمتی بیشتر از بسیاری از شهرهای پر رونق امروزی وجود دارد. این روستاها از هزاران سال پیش تاکنون بافت خود را حفظ کرده اند.


هرفته: آبادی "هرفته" در میان بیابان "فهرج" و "خویدک" قرار دارد و به علت خشکسالی های چند دهه پیش، به صورت نیمه متروک در آمده است. پژوهشگران معتقدند هرفته در زمان حمله اعراب، میدان جنگ اعراب و ایرانیان بود. بدیهی است این روستا، در طول سده های گذشته بارها تخریب و بازسازی شده است. شهرت این منطقه به خاطر آبادی ای است که تاریخ نگاران آن را، با نام های "فرافتر" یا "فرافر" یاد کرده اند. همچنین از آن، با نام "هرافت" نیز یاد شده است. "جعفری" نگارنده "تاریخ یزد" می نویسد: "قباد ساسانی بفرمرد که فهرج و هرافت را بساختند". اکنون تنها بنای دیدنی این روستا، قلعه خوش طرح آن است که قدمت آن چندان زیاد نیست.


بندرآباد: این ده – در تلفظ محلی به آن"بندروا" (bondorva) می گویند- در سی و شش کیلومتری شهر یزد واقع و از آبادی های قدیمی است. بنای آن را در تاریخ افسانه ای یزد به "بندار" از امرای پادشاهان عجم نسبت داده اند. اهمیت تاریخی آن به واسطه مجموعه باستانی شامل مسجد، خانقاه و امامزاده نبدرآباد است.


توران پشت: از آبادی های بسیار کهن و معتبر شهرستان یزد است. در تاریخ، بنای این روستا را به "تورانداخت ساسانی" نسبت داده اند. آثار تاریخی این روستا عبارتنداز: سنگ های قبرستان، قدمگاه و مسجد.


هفتادر: بنای این روستا را به "قباد ساسانی" نسبت می دهند. تاریخ نگاران چنین اشاره کرده اند که قباد در راه فارس به یزد، در ده فرسنگی شهرستان "میبد" آتشکده ای بنا کرد و فرمان داد تا هفت آتش از آتشگاه های بزرگ آن زمان را، به این مکان بیاورند و در اطراف آن آتشکده، آبادی "هفت آذر" را ساخت. این نام، بعدها به "هفتادر" تغییر یافت. از آثار باستانی این روستا امامزا ده، دروازه قدیم، مسجد جامع و مسجد چادک است.


بیداخوید: این روستا در جاد ه تفت. ابرکوه قرار دارد. شهرت آن به واسطه مجموعه ای از آثار باستانی نظیر تل شهدا، خانقاه، مسجد، بقعه شیخ علی بنیمان و مسجد جامع بیدا خوید است.


خورمیز: این روستا از توابع شهرستان "مهریز" و یکی از آبادی های کهن ایران است. مولف "تاریخ جعفری"، بنای آن را به "هرمز بن انوشیروان" نسبت می دهد. قلعه خورمیز از قلاع دوره ساسانی است.


زرجوع: این روستا در نزدیکی عقدا واقع شده است و زیارتگاه یکی از بانوان زر تشتی به نام "پارس بانو"- دختر "یزدگرد"- در این آبادی قرار دارد. برای این زیارتگاه نیز حکایتی مانند "پیر سبز" یا "چک چک" روایت می کنند. زرتشتیان همه ساله اول تا پنجم تیر ماه برای زیارت "پارس بانو" به این روستا می روند.


عقدا: این روستا در جاده یزد – نایین قرار دارد و یکی از آبادی های بزرگ و تاریخی استان یزد است. بنای عقدا را به "عقدار" یکی از سرهنگ های "یزدگرد" نسبت داده اند. در قدمت این آبادی همان بس که آن را معاصر با بنای شهر باستانی میبد دانسته اند. بناها و آثار تاریخی عقدا عبارتند از: رباط حاج ابوالقاسم رشتی، مسجد هلاکو، مسجد جامع، حمام نو، حصار خواجه نصیر، قلعه سام و مسجد شمس.


خرانق: در گزارش به جای مانده از یک هیربدان زرتشتی، در سال بیست و چهار هجری شمسی- مصادف با سال دوازدهم سلطنت "یزدگرد"- از نقاطی نام برده شده که در زمره قدیمی ترین آبادی های منطقه است. یکی از این آبادی ها، "خورنق" (خرانق) است.
قدمت قلعه و برج و باروی این روستا به زمان ساسانیان می رسد. صاحب کتاب "جامع مفیدی"، قدمت بنای این روستا را به چهار هزار سال پیش نسبت می دهد. آثار باستانی این روستا عبارتند از: قلعه، مشهدک، مقبره باباخادم، کاروانسرا و مسجد جامع.


مهرجرد: روستای "مهرجرد" از آبادی های تاریخی استان یزد است. در مورد وجه تسمیه آبادی آمده است: "مهرنگار" دختر "انوشیروان ساسانی"، این آبادی را "مهرگرد" نام نهاد. معرب آن مهرجرد است. مهم ترین آثار تاریخی این روستا عبارتنداز: قلعه کهن، مدرسه عتیق مربوط به سده هشتم هـ. ق که بنای گنبدوار آن هنوز باقی است، مسجد جامع که تاریخ 778هـ. ق را بر سردر خود دارد و زیارتگاه خدیجه خاتون که مورد احترام اهالی است.


ندوشن: از جمله آبادی های تاریخی است که روزگاری در کنار جاده ابریشم، در محل گذر کاروان ها قرار داشت. قدمت آن بیش از هشتصد سال است.
شهرت این آبادی بیشتر به واسطه آثار و ابنیه تاریخی آن است. آثاری مانند: قلعه سپیده، امامزاده مامانیک، خانه برج، خانه محمدابراهیم، مسجد جامع، مسجد سرپلک، رباط خرگوشی وغارنباتی.


فهرج: آبادی مشهور و بزرگی در راه شهرستان بافق است که در کتاب های تاریخی یزد، بارهااز آن یاد شده است. شهرت این روستا به واسطه وجود دو بنای بسیار ارزشمند آن، مسجد جامع و مزار شهدا است. بنای آبادی فهرج را به دوران ساسانی نسبت داده اند. از دیدنی های این مکان سروی تنومند با دور تنه بیش از پنج متر بود که امروزه خشکیده است. ساکنان فهرج و اهالی اطراف معتقدند که چوب این درخت بوی خوش می دهد.

معرفی برج های استان یزد

http://www.tebyan.net/image/big/1385...4201178697.jpg

برج و باروی قدیمی یزد
براساس کهن ترین اسناد در باره حصار یزد می توان گفت که حصار گرد این شهر، توسط "ابویعقوب اسحاق دیلمی"، "ابو مسعود بدر بهشتی"، "ابو جعفر (کیانرسو)" و "ابو یوسف"، چهار سرهنگ از اعضای حکومت "امیر عضدالدین علاء الدوله ابو جعفر کاکویه"، در سال 432هـ. ق ساخته شد.
همچنین در این زمینه می توان از چهار دروازه به نام های "دروازه قطریان (دروازه شاهی)"، "دروازه کوشک نو"، دروازه مهریجرد (مهریز)" و "دروازه کیا (حظیره)" در یزد یاد کرد.
با جاری شدن سیل عظیمی در سال 673 هـ. ق، قسمت های بسیاری از شهر از جمله حصار آن خراب شد. هنگامی که "اتابک یوسف شاه بن طغیان (طغی شاه)" به سلطنت یزد رسید (سال های 714 . 658 هـ. ق)، به مرمت حصر ویران شده پرداخت و آن را باز سازی کرد. "مبارزالدین" در سال 747 هـ. ق تعدادی از محلات خارج شهر را جزء محدوده شهر کرد و از دروازه "قطریان (دروازه شاهی)" تا دروازه "مادر امیر" باروی نوکشید و خندق حفر کرد. حصار جدید دارای هفت دروازه شد: مهریجرد، قطرین، ایلچی خانه، کوشک نو، مادر امیر، سعادت و نو، او همچنین برج های متعدد دیگری ایجاد کرد و طبق مندرجات کتاب "تاریخ یزد"، در دوران حکومت او، مساحت شهر به بیش از دو برابر تصرفات "محمد بن مظفر" افزایش یافت.
امروزه از حصار یزد و برج های گسیخته و متصل به آن که در عهد "جامع جعفری" تعداد نود برج بود و هر برج، بیست مستحفظ داشت، قسمت هایی به شرح ذیل باقی مانده است:
1- قسمتی از دیوار و برج های محله "لب خندق".
2- قسمتی از برج ها و حصار مقابل مقبره "سید گل سرخ،.
3- قسمتی از دیوار و برج دروازه "مهریز"، در ابتدای بازارهای "خان"، "افشار" و "صدری".
4- دیوار و برج های دروازه "شاهی".
5- دیوار و برج های "شازده فاضل".
6- قسمتی از دیوار حصار و برج نزدیک باغ "گندم".
7- دیوار برج های حدود "فهادان" و "مالمیر".
8- دیوار و برج های واقع در خیابان "فرمانداری".
برج ارجنان
این برج در روستای "ارجنان"، در بیست کیلومتری جنوب غربی شهرستان اردکان واقع و از برج های دوره قاجاری است. ارتفاع این برج هشت متر و ساختمان آن از ارتفاع سه متری شروع شده و دارای سه اتاقک است. این برج در سمت شمال جاده و رو به روی رباط "ارجنان" قرار دارد. در گذشته که این روستا در کنار جاده یزد- نایین قرار داشت، این برج از رونق بسیار برخوردار بود و کاروانسرای مجاور آن محل استراحت رهگذران بود. ولی اکنون به علت دور افتادن روستا از جاده اصلی، کل روستا و محدثات آن به صورت مترو که در آمده است.
برج پاگنده
این برج از مجموعه آبادی های روستای "میرزا حکیم"- از کلانتران شهریزد، معزول شده به سال 1046 هـ. ق- شهرستان اردکان است.
برج پاگنده با قطر تقریبی نه متر و نمای ساده آجری و کنگره هایی برلبه بام، در دو طبقه ساخته شده است. در طبقه اول، صفه ای با پوشش طاق و تویزه بنا شده است. هر چند پوسته بیرونی برج تماماً از آجر است، لیکن در قسمت های داخلی از خشت و اندود کاهگل استفاده شده است.
برج خواجه نعمت
برج خواجه نعمت یا "دیوار خواجه نصیر" مجاور بقایای حصار قدیمی روستای عقدا از توابع شهرستان اردکان قرار دارد.
این برج ساختمانی سه طبقه از مصالح خشت و گل یا به کارگیری آجر فرش در بام، شرفی بام، پوشش چلیپایی سقف غرفه های داخلی و کف است. هر سه طبقه بنا در فاصله های یک متری، دارای روزنه های دیده بانی و تیرکش است. ورودی اصلی بنا در ضلع شرقی و در ارتفاع چهار متری زمین قرار دارد.
داخل برج، حیاطی مربع شکل و غرفه هایی در اطراف آن دارد و پوشش سقف غرفه ها به صورت طاق و تویزه و بعضاً از اندود کاهگل پوشیده شده و با گچ سفید کاری شده است. در کف طبقات در قسمت مشرف به حیاط، در بعضی از قسمت ها اثراتی از شبکه آجی بر جای مانده است. منبع: میراث فرهنگی استان یزد