Printable View
مراتب سير و سلوك عزادار
عزاداران، همانند مؤمنان داراي درجات و مراتب مختلفي هستند كه هر مرتبه، درجه و جايگاه عزادار را در نظام انسانيت و در نزد خداوند و نيز ميزان قرب او را به سيّدالشهدا (ع) نشان مي دهد.البته تمامي درجات عزاداري داراي اجر و ثواب الهي است و هر مرتبه خير و ثوابي را نصيب عزادار مي كند.
مراتب عزاداري
مرتبه اول عزاداري
مرتبه دوم عزاداري
مرتبه سوم عزاداري
مرتبه چهارم عزاداري
مرتبه پنجم عزاداري ( آخرين مرتبه)
مرتبه اول عزاداري
در اين مرتبه عزادار فقط در قلب خود از مصيبت وارده بر سيّدالشهدا(ع) غمگين و ناراضي است؛ بدون اينكه غم و نارضايتي خود را معمولاً بروز دهد.
اين مرتبه كمترين درجه عزاداري است؛ و پايين تر از آن، مرتبهء دشمنان حضرت است يعني مرتبه اي كه شخص به مصيبت هاي حسيني اگاه شود و ناراحت نگردد و به آن راضي باشد. درباره اين گروه در زيارت وارث چنين مي خوانيم:
لَعَنَ اللهُ اَمَّةً قَتَلَتْكَ وَ لَعَنَ اللهُ اُمّةً سَمِعَتْ بِذلكَ فَرَضِيَتْ بهِ
خداوند لعنت كند امّتي را كه تو را كشتند و به تو ظلم كردند؛ و خداوند لعنت كند امّتي را كه خبر چنين جنايتي را شنيدند و به آن راضي شدند
(مفاتيح الجنان)
كساني كه در مرتبه اول عزاداري هستند، از هر دين و آييني كه باشند به خاطر اندوه قلبي شان براي مصيبت امام حسين(ع) در نزد خداوند از ثواب و پاداشي به تناسب عقيده شان برخوردار مي شوند. عظمت مقام اهل بيت (عليهم السلام) به قدري است كه كوچكترين كاري كه براي آنها صورت گيرد، با پاداش هاي بزرگي از ناحيه آنها جبران خواهد شد.
حال اگر يك كافر هم خدمتي به آنها كند يا ادبي را نسبت به آنها رعايت نمايد، چون شخص كافر در آخرت اهل نجات نيست، پاداش او را در دنيا به او مي دهند و اگر شخص، كوچكترين سنخيت و آمادگي را داشته باشد، چه بسا پاداش اهل بيت(عليهم السلام) موجب هدايت او نيز مي شود.
مرتبه دوم عزاداري
در اين مرتبه عزادار غم و نارضايتي خود را به شكل هاى گوناگون از قبيل گرفتگي چهره،گرفتن حالت بغض و گريه(تباكي)، گريه كردن، پوشيدن لباس عزا، به سينه و سر زدن و ... بروز مي دهد و در اين كار گاهي تنها و گاهي به همراه ديگران عزاداري مي كند.
عزادار در اين مرتبه نوعي انس و الفت و نيز نوعي كشش و نياز به آن حضرت پيدا مي كند و همين يافت دروني و نيز انس غريب، او را وادار مي كند كه براي آن حضرت گريه كند و در عزاداري ايشان شركت كند.
گرايش عزاداران كليمي، مسيحي و پيروان ساير مذاهب ـ كه براي امام حسين(ع) گريه مي كنند ـ همچنين احساسي كه نسبت به آن حضرت دارند، نشان دهنده اين حقيقت است كه حضرت براي آنها يك "غريب آشنا" است.
معمولاً نفوذ اين "غريب آشنا" به درون قلب عزادار و ايجاد محبت و شدت گرفتن آن، رفته رفته او را به سوي مرتبه سوم عزاداري مي كشاند.
مرتبه سوم عزاداري
در اين مرتبه كه شيعيان حضرت بيشترين اعضاي آن را تشكيل مي دهند، عزادار تنفّر و اعتراض خود را به املين مصيبت و جنايتكاران در حق سيدالشهدا (ع) و يارانش و بطور كلي همه اهل بيت(عليهم السلام) اظهار مي كند و بر آنها لعن و نفرين نثار مي كند؛ آنچه موجب شده كه عزادار از مرتبه دوم به مرتبه سوم ترقي كند،
شناخت و معرفتي است كه عزادار به وجود مقدس سيدالشهدا (ع) پيدا كرده و اعتقاد بالاتري است كه نسبت به مقام آن حضرت و فهم محدود و نسبي درباره قيام ايشان در برابر يزيد و يزيديان يافته است.
همچنين علاوه بر موارد ذكر شده، شدت يافتن محبت به آن حضرت، عواطف عزادار را رقيق تر نموده است تا جائي كه عزادار در درون خود از يك سو به عنايت حضرت و از سوي ديگر به گريه و آه و سوز براي ايشان و نيز اعلان برائت از قاتلان او احساس نياز بيشتري مي كند. در اين مرتبه عزاداري به نيّت كسب ثواب، برآورده شدن حاجات و عرض ادب صورت مي گيرد.
عزادار در مرتبه سوم با تجليات گوناگوني از عظمت امام حسين (ع) و خاندان و اصحابش آشنا مي شود. در اين حال احساس مي كند كه ماندن در مرتبه سوم او را اشباع و راضي نمي كند و به همين خاطر در اين مزتبه عطش و ظرفيت بيشتري براي درك عظمت محمد و آل محمد (عليهم السّلام) و به خصوص سيّدالاشهدا (ع) در خود احساس مي كند، كه ديگر توجيه ها و توضيح هاي مداحان و بعضي گويندگان و نويسندگان كه خود نيز در مرحله سوم قرار دارند، روح تشنه او سيراب و قانع نمي كند، چرا كه هركس به اندازهء فهم خود از امام حسين و ساير معصومين (عليهم السّلام) مي گويند و مي خوانند ولي عزادار به خوبي احساس مي كند كه حقيقت، بالاتر از چيزي است كه آنها مي گويند.
مرتبه چهارم عزاداري
اساساً آنچه عزادار را از مرتبه سوم كه مرتبه "مشترك" بين مسلمين و غيرمسلمين است، بالاتر مي برد و در گروه عزاداران و شيعيان حقيقي معصومين (عليهم السلام) وارد مي سازد، صفاي باطن و بالا رفتن ميزان محبت و معرفت او نسبت به حقايق جهان است.
چگونه ممكن است درباره وجود با عظمت اين انوار طيّبه (عليهم السلام) آن طور كه شايسته است بگويند و بنويسند.
هيچكس به جز خداوند عظيم و اعلي نمي تواند وجود معصومين (عليهم السلام) را آن طور كه شايسته است معرفي و توصيف نمايد. بنابراين پس از مدتي كه از سلوكش در مرتبه سوم مي گذرد و مجهولات و پرسشهايش به اوج مي رسد، و او را تحت فشار قرار مي دهد، به سراغ خداوند تبارك و تعالي كه خالق محمّد و آل محمّد (عليهم السلام) است و نيز به سراغ خود ايشان مي رود تا او را به معرفت جديد برسانند و عطش او را برطرف كنند.
او پس از جستجو و پرهيز از كسالت و تلاش پيگير و نيز مشورت با اهل علم و دانش، به خصوص روحانيّت و علماي دين، كه آشناترين مردم به خدا و دين خدا و معصومين (عليهم السلام) هستند ـ و خود مراتب چهارم و پنجم را طي كرده اند ـ به منابع معرفتي و اطلاعاتي مهمي دست مي يابد.
مرتبه پنجم عزاداري
عزادار در اين مرتبه که کامل شدهء مرتيه چهارم است از صفاي باطن بالاتر و معرفتي عميق تر برخوردار است، به مودّت نسبت به اهل بيت (ع) و نيز به برائت از دشمنان ايشان دست يافته است و بيشتر به " عمل " روي مي آورد؛ در اين مرحله عزادار ، نه تنها بر آنچه در کربلا بر حسين بن علي (ع) و يارانش گذشته است متأثر ،گريان و .... مي باشد بلکه در اعمالش آنچه را که دين مبين اسلام و اهل بيت(ع) براي کمال انساني بيان کرده اند در وجود خويش بالفعل مي سازد، گويي همگام با امامش در کربلا و روز عاشورا در برابر ظلم ، فساد و جهل زمانه به پا مي خيزد و مراحل سه گانه احياي خون امام حسين (ع):
1 ) لعن و برائت زباني ، از آنجا که قطع يا ضعيف کردن رابطهء انسان ها با خداوند و معصومين عليهم السلام بزرگترين جنايت و خيانت در زندگي آدميان است ، تمامي کساني که در طول تاريخ تاکنون در اين جنايت دست داشته اند ، مورد لعن خداوند و فشته هاي الهي و پيامبران قرار مي گيرند.
معاني لعن :
1) دور بودن از رحمت و هدايت الهي و جدا بودن از راه خوشبختي
2) طلب عذاب و نفرين براي عاملين چنين ظلمي
در زيارت عاشورا سه گروه از دشمنان ، مورد لعن و برائت زباني قرا گرفته اند که عبارتند از:
1) دشمناني که با تغيير مسير خلافت و غصب آن، ظلم هاي بعدي از جمله جنايات در روز عاشورا را پايه گذاري کردند.
2) دشمناني که امام حسين (ع) و اصحابش را به شهادت رساندند و يا مقدّمه آن جنايت را با سکوت و يا همکاري با لشکر دشمن فراهم کردند.
3) دشمناني که بعد از عاشورا به وجود خواهند آمد تا روز قيامت.
2 ) لعن و برائت عملي: دوري از فرهنگ تسلط و تسلطِ فرهنگي دشمنان اسلام و پرهيز از اخلاق و عقايد آنان .
امام صادق (ع) فرمودند : دروغ مي گويد کسي که ادعاي دوستي ما را مي کند و از دشمنان ما برائت نمي جويد.
بحار الانوار،ج 27 ، ص 58
3 ) جهاد با دشمنان اسلام و اهل بيت عليهم السّلام و حداقل، محدود کردن قدرت آنان تا نابودي کاملشان ؛ دفاع از حق فطري انسانها ـ که همان توحيد است ـ لازم و مبارزه با عامل کفر و شرک ضروري است. در آيات قرآن نيز وجوب جهاد در برابر کساني که درصدد خاموش کردن نور الهي هستند مورد توجه قرار گرفته است ( سوره توبه، آيه 32 ـ سوره انعام ، آيه 26 و ...).
در اين مرحله، عزادار با نگاه ابدي و صحيحي که به انسان از يک طرف، و به دين و رهبران معصوم (ع) از سوي ديگر دارد و در سايه آگاهي دقيق نسبت به زمان خود ، دشمنان حيات انساني و ابدي انسان ها و موانع حقيقي رشد و سعادت آنها را مي شناسد و جهادي مبتني بر محبت هميشگي به انسان ها را براي نابودي آفات و موانع حيات الهي و انساني ، آغاز مي نمايد.