آشنایی با مسجد شیخ لطف‌الله - اصفهان

آشنایی با مسجد شیخ لطف‌الله - اصفهان

http://www.seemorgh.com/DesktopModul...iles/36692.jpg

محراب مسجد شیخ لطف الله از شاهکارهاى بى‌نظیر هنر معمارى و از زیباترین محراب‌های است که در مساجد دیگر...
مسجد شیخ لطف‌الله از شاهكارهای معماری و كاشیكاری قرن یازدهم است و به فرمان شاه عباس اول در مدت 18 سال بنا شده است

سر در معرق این مسجد تا پایان سال 1011 ساخته شده و اتمام ساختمان و تزیینات آن در سال 1028 قمری پایان یافت.

كتیبهُ سر در آن به خط ثلث علیرضا عباسی دز سال 1012 قمری است و معمار و بنای مسجد، استاد محمد رضا اصفهانی بوده است كه نام او در داخل محراب مسجد در دو لوحهُ كوچك آورده شده است.

شیخ لطف الله از علمای بزرگ شیعه از مردم میس و از قراء جبل عامل؛ لبنان امروزی بوده است كه به دعوت شاه عباس اول، اصفهان را محل اقامت خود قرار داد.

به منظور تجلیل ازاو این مسجد برای تدریس و نمازگزاری وی اختصاص داده شد و وجه تسمیهُ مسجد مزبور به نام شیخ لطف‌الله از همین جهت است. شیخ لطف الله 6 سال قبل از در گذشت شاه عباس اول وفات یافت.

این‌ مسجد داراى‌ گنبدى‌ است‌ كه‌ از درون‌ و بیرون‌ با كاشى‌‌كارى‌هاى‌ زیبا پوشیده‌ شده‌ است‌. این‌ گنبد روى‌ چندین‌ تاق‌ كنگره‌ دار مرتفع‌ استوار است‌ و با آیات‌ قرآنى‌ آراسته‌ شده‌ است‌.

http://www.seemorgh.com/images/iCont...h-1603-mm1.jpg

این‌ گنبد به‌ نقوش‌ اسلیمى‌ بسیار ظریفى‌ تزیین‌ شده‌ كه‌ در قشر خارجى‌ به‌ یك‌ ستاره‌ هشت‌گوش‌ ساخته‌ شده‌ از كاشى‌هاى‌ معرق‌ رنگارنگ‌ منتهى‌ مى‌شود.

قلّه‌ آن‌ نیز به‌ كلاهكى‌ منتهى ‌مى‌شود كه‌ با كره‌هایى‌ منظم‌ تزیین‌ شده است‌، محراب‌ از یك‌ طاق‌ دندانه‌ دار تشكیل‌ شده كه‌ بر فراز آن‌ نقوش‌ ظریف‌ اسلیمى‌ نقش‌ بسته است‌.

این‌ طاق‌ كنگره‌دار از داخل‌ داراى مقرنس‌هاى‌ صدفى‌ شكل‌ است‌ كه‌ در انتهاى‌ آن‌ به‌ نقوش‌ گیاهى‌ زیبایى‌ آراسته‌ شده‌ است‌.

این‌ مسجد از لحاظ‌ زیبایى‌ نقوش‌ و اسلیمى‌ هاى‌ به‌ كار رفته‌ در آن‌ بى‌نظیر به‌ شمار مى‌آید.
در سال‌ 1307 با توجه‌ به‌ طرح‌های‌ اصلی‌ و کاشی‌های‌ موجود نسبت‌ به‌ مرمت‌ سردر و گنبد اقدام‌ شد‌. کتیبه‌ نمای‌ خارجی‌ گنبد نیز نشان‌ دهنده‌ تعمیراتی‌ است‌ که‌ توسط‌ اداره‌ باستان‌شناسی‌ در سال‌ 1315 انجام‌ شده‌ است‌.

در جلوی‌ مسجد حوض‌ 8 ضلعی‌ زیبایی‌ قرار داشته‌ که‌ در سال‌های‌ 1316 تا 1318 برداشته‌ شده‌ است‌. در این‌ زمان‌ پوشش‌ کف‌ گنبد خانه‌ از جنس‌ گچ‌ بوده‌ و پنجره‌های‌ چوبی‌ منصوب‌ در آن‌ روشنایی‌ زیرزمین‌ را تامین‌ می‌کرده‌ است‌.

http://www.seemorgh.com/images/iCont...h-1603-mm2.jpg

محراب مسجد شیخ لطف الله از شاهکارهاى بى‌نظیر هنر معمارى و از زیباترین محراب‌های است که در مساجد دیگر اصفهان مى‏توان مشاهده کرد.

این محراب با کاشی‌کارى معرق و مقرنس‌هاى بسیار دلپذیر تزیین شده است. درون محراب دو لوح وجود دارد. در اطراف محراب کتیبه‏هایى به خط علیرضا عباسى و خطاط دیگرى که باقر نام داشته است، دیده مى‏شود.

در این کتیبه‏ها روایاتى از پیامبر اکرم و امام ششم شیعیان امام جعفر صادق نقل شده است.
اشعارى نیز بر کتیبه‏هاى ضلع‌هاى شرقى و غربى به چشم مى‏خورد که احتمالاً سراینده آنها شیخ بهایى، عارف دانشمند و شاعر بزرگ دوره صفوى است.

مسجد شیخ لطف‌الله از شاهكارهای معماری و كاشیكاری قرن یازدهم است و به فرمان شاه عباس اول در مدت 18 سال بنا شده است...

http://www.seemorgh.com/images/iCont...sheyyyyyyy.jpg

http://www.seemorgh.com/images/iCont...yyyyyyyyy2.jpg

http://www.seemorgh.com/images/iCont...heyyyyyyy4.jpg

http://www.seemorgh.com/images/iCont...hMosque_05.jpg

http://www.seemorgh.com/images/iCont...hMosque_09.jpg

http://www.seemorgh.com/images/iCont...hMosque_12.jpg

http://www.seemorgh.com/images/iCont...hMosque_13.jpg

http://www.seemorgh.com/images/iCont...hMosque_14.jpg

http://www.marshal-modern.ir/Archive/12380.aspx

در ضلع شرقى میدان نقش جهان اصفهان، روبه روى كاخ عالى قاپو، مسجدى قرار دارد كه از زیباترین و چشمگیرترین آثار تاریخى اصفهان است. این بنا كه به مسجد شیخ لطف الله معروف است در زمان حكومت سلسله صفویه به منظور عبادت و تدریس شیخ لطف اله ساخته شد. شیخ لطف الله از علماى شیعى مذهب لبنان و فرزند شیخ عبدالكریم بوده است كه در زمان صفویه، به دلیل رسمیت یافتن مذهب تشیع به عنوان مذهب ایرانیان، همراه با بسیارى دیگر از جمله شیخ بهائى به ایران مهاجرت كرد. این مرد روحانى به هنگام ورود مورد احترام واقع شد و در آغاز به مشهد مقدس رفته ضمن سكنى گزیدن در آن دیار به تبلیغ مذهب تشیع پرداخت. شیخ لطف اله همزمان با تصمیم شاه عباس براى پایتخت قرار دادن اصفهان به این شهر كوچ كرد. شاه عباس صفوى براى اینكه این عالم به تدریس و تبلیغ و امامت مشغول شود دستور داد تا مسجد و مدرسه‏اى براى او بنا نهند. از این رو بناى این مسجد و مدرسه در سال 1011 هجرى قمرى آغاز شد و تا سال 1028 به دراز كشید.

http://www.marshal-modern.ir/Archive/12385.aspx

شیخ لطف الله پس از اتمام بناى مسجد و مدرسه به فعالیتهاى مذهبى پرداخت. مدرسه كه ذكر آن به میان آمد، امروزه وجود ندارد، اما مسجد آن همچنان با زیبایى تمام باقى است. شیخ لطف‏ اله بر اساس مندرجات كتابهاى عالم آراى عباسى و مجمل التواریخ در سال 1032 هجرى قمرى بدرود حیات گفت.

http://www.marshal-modern.ir/Archive/12384.aspx

مسجد شیخ لطف الله چند تفاوت اساسى به دیگر مساجد اصفهان دارد. این مسجد داراى صحن نیست و مناره نیز ندارد، حال آنكه مساجد باستانى دیگر معمولاً صحنى بزرگ و مناره یا مناره هایى نیز دارند. گنبد مسجد شیخ اله با گنبدهاى مساجد دیگر متفاوت است و دو پوش پیوسته است. این مسجد به خلاف مساجد دیگر وسعت چندانى ندارد و در حقیقت نمازخانه‏اى كوچك است. از عجیب‏ترین هنرهاى به كار رفته در این مسجد كه زاییده ذوق و استعداد هنرمندان معمار ایرانى است، حل مشكل قبله در این مسجد است كه در شرق میدان واقع است.

http://www.marshal-modern.ir/Archive/12391.aspx

پوپدر این زمینه چنین نوشته است:
... چون مسجد در ضلع شرقى میدان واقع است و خواه ناخواه در ورودى مسجد به سمت شرق میدان خواهد بود، اگر بنا بود مسجد را نیز به همین جهت مى ‏ساختند، كار جهت یابى از لحاظ قبله مختل مى‏ شد. در اینجا با ایجاد یك راهرو كه از ابتداى مدخل مسجد به سمت چپ و سپس به سمت راست مى ‏چرخد، بر این مشكل فائق آمده ‏اند ؛ یعنى اگر چه ساختمان مسجد درمشرق است و از نماى خارجى آن چنین بر مى‏آید كه دیوار جبهه ان در جهت شمال به جنوب است لیكن در همین دیوار محراب بنا شده كه به سوى قبله است و وقتى به عظمت این فكر پى مى ‏بریم كه در بیرون مسجد اثرى از كجى و زاویه به چشم نمى ‏خورد اما به مجرد ورود ناچاریم قبول كنیم كه صحن نیست به نماى خارجى پیچش دارد در صورتى كه گنبد كوتاه مسجد به علت مدور بودن جهت با زاویه مخالفى نشان نمى ‏دهد.

http://www.marshal-modern.ir/Archive/12387.aspx

البته باید خاطر نشان كرد كه دهلیز ورودى مسجد به این دلیل كه همانند زاویه‏ اى قائمه ساخته شده كمتر كسى به محض ورود انحراف مسجد را نسبت به ضلع میدان در مى ‏یابد. بناى مسجد بر یك چهار ضلعى استوار است كه در قسمت بالاتر بنا به هشت ضلعى تبدیل شده در نهایت دایره وار به ساقه گنبد مى ‏پیوندد. دیوارهاى مسجد شیخ لطف اله براى تحمل سنگینى و فشار گنبد قطور ساخته شده ‏اند و به طورى كه آن را از قسمت پنجره‏ها اندازه گرفته‏اند به یك متر و هفتاد سانتیمتر و در قسمتهاى اصلى به پیش از دو متر هم مى‏رسد. كف مسجد از سطح میدان بالاتر است. در ساختمان و تزئین اژدرهاى سردر و جلوخان و همچنین سكوهاى طرفین سردر، مرمرهاى بسیار خوب به كار رفته و بفیه قسمتهاى جلوخان و سر در با كاشیهاى خشتى الوان و معرق زینت یافته‏اند. در این تزئینات نقوش هندسى، گل و بوته، طاووس و همچنین كتیبه هایى به چشم مى ‏خورد كه به خط خوش نسخ و نستعلیق نوشته شده‏اند. اطراف جناغ تاق با كاشى پیچ فیروزه‏اى زینت یافته است. مقرنس كارى بى نظیرى از كاشیكارى معرق زیر جناغ تاق وجود دارد كه زیر آنها در وسط سردرپنجره‏اى مشبك از كاشى ساخته‏اند. سردر با نقوش و رنگهاى متنوعى تزئین شده‏است كه چشم را خیره مى ‏كند.

http://www.marshal-modern.ir/Archive/12382.aspx

بالاى پنجره‏اى سر در مسجد دو كتیبه به خط نستعلیق وجود دارد كه یكى از آنهاچنین عبارتى را در بردارد: ((مایه محتشمى خدمت اولاد على است)) كتیبه بزرگ و اصلى واقع در سر در مسجد به خط علیرضا عباسى است كه با خط ثلث بر كاشیهاى معرق نوشته شده است. دو كتیبه بزرگ كه به صورت كمربندى درون گنبد موجودند نیز به خط همین استادند. علیرضا عباسى از هنرمندان بزرگ عهد صفویه است. او تبریزى بود و خطوط ثلث و نسخ را در محضر استادانى چون ملا محمد حسین و علاء الدین محمد بن محمد تبریزى آموخت. او هنگام تصرف تبریز به دست عثمانیان به قزوین آمد و هنگامى كه پایتخت از قزوین به اصفهان منتقل گردید او نیز همچون شیخ لطف اله به اصفهان آمد. او به آموزش بسیارى از خطاطان آن زمان پرداخت. خط علیرضا عباسى را در بسیارى از كتیبه‏هاى موجود در بناهاى تاریخى شهرهایى چون مشهد، قزوین و اصفهان مى ‏توان مشاهده كرد. از تاریخ مرگ این هنرمند اطلاع دقیقى در دست نیست.

http://www.marshal-modern.ir/Archive/12381.aspx

نقوش و رنگهاى به كار رفته در كاشیكارى استادانه گنبد مسجد از زیباترین كاشیكاریهاى موجود در معمارى ایران است. كاشي كاري هاي موجود در مسجد شيخ لطف الله عموماً كاشي هاي هفت رنگ است اما با اين حال در قسمت هايي از اين بنا و به خصوص محراب آن از كاشي معرق استفاده شده است كاشي كاري در اين بنا فوق العاده زيبا است و آياتي از قرآن را بر روي بدنه هاي داخلي و همچنين ورودي بنا مشاهده مي كنيم كه تماماً معرق است به خط ثلث استاد عباسي اصفهاني كه نشاني از ارزش را در اين بنا پديدار مي كند در ورودي اين بنا بيشتر از رنگ آبي استفاده شده است و در دالان بنا با آميخته شدن با رنگ هاي روشن كمي آمادگي را براي حضور در گنبد خانه كه تا نصف ارتفاع به رنگ هاي آبي و سفيد و زرد و پس از آن گنبدي با رنگ روشن و طلايي كه بي شك يكي از زيباترين گنبد خانه هاي دنيا است را مي بينيم گنبدي كه به نسبت ساير گنبد ها ارتفاع كمتري دارد اما نوع كاشي كاري و انتخاب رنگها و وارد كردن نور به آن فضا احساسي درون ما ايجاد مي كنند كه در زير بلند ترين گنبد جهان ايستاده ايم و اين اغراق نيست نوع كاشي كاري گنبد خانه تا حدي ظريف است كه اين ظرافت باعث شده كه ما تصور ارتفاع زيادي از آن داشته باشيم در اگنبد خانه اين بنا 16 پنجره كوچك مي بينيم كه در فرم ايجاد گنبد از زمينهمربع به دايره نشئات گرفته اما جالب تر وجود 32 نگاره به وسيله كاشي است كه تا نوك گنبد اين تعداد ثابت است و فقط اندازه ي آن ها كوچك مي شود اين اعدا و ارقام بي دليل نيست و بر مس گردد به تبديلات مربع به چهار تاقي كه به تفصيل در بخش گنبد اين مجموعه به آن مي پردازيم.

http://www.marshal-modern.ir/Archive/12388.aspx

نوردرون مسجد از پنجره‏هاى مشبكى كه در جوانب گوناگون ساقه گنبد ساخته شده‏اند تامین مى ‏شود. پرتوى كه از این پنجره‏ها به درون مسجد مى‏تابد، علاوه بر اینجاد روشنایى كافى، خود به خود نمایشگر فضاى روحانى بناست

http://www.marshal-modern.ir/Archive/12390.aspx

http://www.marshal-modern.ir/Archive/12383.aspx

محراب مسجد زیباى شیخ لطف الله از شاهكارهاى بى نظیر هنر معمارى و از زیباترین محرابهایى است كه در مساجد دیگر اصفهان مى‏ توان مشاهده كرد. این محراب با كاشیكارى معرق و مقرنسهاى بسیار دلپذیر تزیین شده است.درون محراب دو لوح وجود دارد كه عبارت »عمل فقیر حقیر محتاج برحمت خدا محمد رضا بن استاد حسین بناء اصفهان را مى ‏توان در آنها مشاهده كرد. در اطراف محراب كتیبه ‏هاى دیگرى به خط علیرضا عباسى و خطاط دیگرى كه باقر نام داشته است، دیده مى ‏شود. در این كتیبه ‏ها روایاتى از پیامبر اكرم و امام ششم شیعیان امام جعفر صادق نقل شده است. اشعارى نیز بر كتیبه ‏هاى ضلعهاى شرقى و غربى به چشم مى ‏خورد كه احتمالاً سراینده آنها شیخ بهایى، عارف دانشمند و شاعر بزرگ دوره صفوى است.

همان طور كه گفته شد در ورودى مسجد به دهلیزى به صورت زاویه‏اى قائمه باز مى ‏شود كه به دو در دیگر مى ‏انجامد كه از این دو مى ‏توان وارد مسجد شد. یكى از این درها به طرف محراب و دیگرى به سوى شمال غرب مسجد قرار گرفته است. از همین دهلیز به شبستان زمستانى و همچنین به پشت بام نیز مى‏ توان وارد شد.پوپدر مورد این مسجد نوشته است: کوچکترین نقطه ضعفی در این بنا دیده نمی شود اندازه ها بسیار مناسب نقشه طرح بسیار قوى و زیبا و به طور خلاصه توافقى است بین یك دنیا شور و هیجان و یك سكوت و آرامش با شكوه كه نماینده ذوق سرشار زیباشناسى بوده و منبعى جز ایمان مذهبى و الهام آسمانى نمى ‏تواند داشته باشد.

در ادامه هم نقشه های معماری این بنا را می بینیم

پلان معاری بنا

نمای اصلی
http://www.marshal-modern.ir/Archive/12394.aspx
مقطع
http://www.marshal-modern.ir/Archive/12395.aspx
پرسپکتیو