اردکان=آرتاکاوا=یونان کوچک

اردکان از دو کلمه :

"ارد" به معنی مقدس

و
"کان" به معنی معدن و مکان

تشکيل شده است

و

به معنای سرزمين مقدس می باشد.

شهرستان اردکان با 23478 کيلومتر مربع مساحت در شمال استان يزد واقع گرديده است و از لحاظ وسعت بزرگترين شهرستان در استان يزد می باشد. جمعيت شهرستان اردکان طبق سرشماری عمومی سال 1375 بالغ بر 61717 نفر می باشد که 79% آن شهرنشين می باشند. اين نسبت پس از مرکز استان بيشترين نسبت شهرنشينی می باشد.

بدليل کويری بودن اين شهرستان، تراکم نسبی جمعيت پايين و 6/2 نفر در کيلومتر مربع می باشد. اين تراکم در شهر اردکان 1930 نفر در کيلو متر مربع می باشد.

از تعداد 54504 نفر جمعِت بالای 6 سال، 44074 نفر (81%) باسوادند که از اين تعداد 19294 نفر آن (7/43%) زن می باشند.
شهرستان اردکان که پهناورترين شهرستان استان يزد می باشد در شمال اين استان و در مسير بزرگراه ترانزيتی تهران – بندرعباس واقع شده است. ارتفاع اين شهرستان از سطح دريا 1035 متر می باشد.

با توجه به واقع بودن اردکان در قلب کوير مرکزی ايران، آب و هوای آن عمدتا صحرائی است که در نواحی مرتفع با اعتدال نسبی همراه می باشد. زمستانهای اين شهرستان سرد و کم باران و تابستانهای آن گرم و خشک است. بدليل کمی نزولات جوی و بالا بودن تبخير سطحی پديده بيابانزائی و حرکت شن های روان از ويژگيهای خاص اين منطقه می باشد.

بارش برف در اردکان به ندرت می باشد و محدود به مناطق کوهستانی است که منبع تامين آب قنوات و چشمه ها می باشد. قنات از منابع تامين آب در گذشته بوده است که نمادی از سخت کوشی مردم اين منطقه است.


اکثر مورخين بنای اردکان را مربوط به بعد از اسلام می دانند اما در ترجمه دائره المعارف اسلامی بنای اردکان را مربوط به قبل از ميلاد مسيح ذکر شده است. در اطلس تاريخی ايران و در نقشه شماره سه آن که مربوط به هزاره سوم و دوم پيش از ميلاد می باشد از اردکان نام برده شده است.

چنانکه مشهور است اردکان پس از خشکيدن دريای ساوه و مساعد شدن رسوبات آن برای کشاورزی در کنار رودخانه ای که در محل زردک (10 کيلومتری شمال شهر فعلی) جريان داشت بنا گرديد. هم اکنون آثاری نظير مسجد و قلعه و خرابه های خانه های مسکونی در محل زردک مشهود است.

اردکان دارای بافت قديمی منسجمی می باشد و وجود ديوارهای بلند، کوچه های باريک، بادگيرها و آب انبارها نشانه هائی از تلاش مردم اين خطه برای مقاومت در شرايط سخت کويری می باشد.

مهمترين آثار تاريخی و ديدنی اردکان عبارتند از :



منطقه زردک : که شامل آثاری از بناهای مربوط به قرن پنجم و ششم می باشد.

مسجد زيرده و جامع : از بناهای مربوط به قرن دهم هجری می باشد.

مسجد حاج محمد حسين : مربوط به دوره قاجاريه می باشد.

مسجد جامع عقدا : که مربوط به قرن ششم هجری می باشد.

موزه مردم شناسی اردکان : دارای بخشهای مختلف مردم شناسی، اشياء عتيقه، گياه شناسی، جانورشناسی و فرهنگی می باشد.
رباط خرگوشی : از بناهای دوره شاه عباس صفوی می باشد.

رباط شاه زاده و منار جنبان خرانق : دارای جاذبه توريستی می باشند.

پير سبز چک چک : زيارتگاه زرتشتيان می باشد و همه ساله پذيرای جمع کثيری از زرتشتيان داخل و خارج از کشور می باشد.

پرستشگاه هريشت : از زيارتگاههای زرتشتيان می باشد.

غار شگفت يزدان : در 50 کيلومتری عقدا واقع و دارای ستونهای زيبای استلاگميت و استلاگتيت می باشد. طول اين غار 15 کيلومتر است.