تعریف قرآن از نظر احادیث
در احادیث از قرآن به عنوان « دواء »، « راهنما به سوی بهترین راه »، « جدا كننده حق و باطل »، « برنامه سامان دادن كارها »، « حبل المتین »، « النور المبین »، « فرو نشاننده تشنگی و نجات دهنده كسی كه بر او چنگ زند »، « پندگویی كه فریب نمی دهد »، « راهنمایی كه گمراه نمی كند »، « بهار قلب »، « چشمه علم »، « معدن ایمان »، « پناهگاهی كه ... پناهنده را نگاهدار است» و .... معرفی شده است.
رسول گرامی اسلام درباره آن می فرماید:
« القرآن هو الدواء »
یعنی : قرآن دواء است.
( نهج الفصاحه، صفحه 382 )
اما رسول گرامی اسلام در 15 قرن قبل، راه علاج هر روز بشر را برای انسانها معرفی فرمود. او نسخه ای پیچیده است كه نقصی ندارد و همیشه تازه است و دارویش همیشه نجات بخش است؛ و مانند داروهای امروزی « یكبار مصرف » نیست. بلكه چون با فطرت آدمی سر و كار دارد، همیشگی است و جاودان.
رسول مكرم اسلام فرمودند:
« ... فاذا التبست الامور علیكم كقطع اللیل المظلم، فعلیكم بالقرآن؛ فانه شافع مشفّع و حامل مصدّق و من جعله امامه قاده الی الجنّة و من جعله خلفه قاده الی النّار، و هو الدّلیل الی خیر سبیل و هو الفصل لیس بالهزل... و لا یشبع منه علماؤه و هو حبل الله المتین و هو الصراط المستقیم... فیه مصابیح الهدی و منار الحکمة و دالّ علی الجنّة»
یعنی: « پس هر گاه، كارها همچون پاره های شب تار بر شما مشتبه و مبهم گشت، به قرآن روی آورید. كه آن شفیعی است كه شفاعتش پذیرفته می شود و شاكی و خصمی است كه شكایتش قبول می شود. هر كه آن را فراپیش خود قرار دهد، او را به سوی بهشت كشاند و هر كه قرآن را پشت سر خود قرار دهد، او را به دوزخ كشاند.
قرآن راهنمای به سوی بهترین راه است. جدا كننده میان ( حق و باطل) است و شوخی نیست ... دانایانش از آن سیر نمی شوند. قرآن ریسمان محكم خداست، قرآن راه راست است. در قرآن است، چراغ های هدایت و پرتوگاههای حكمت و قرآن راهنمای به حجت و برهان است».
(میزان الحكمه، چاپ 1379 _ ج 10 / ص 4802)
« ناصحی » كه هیچ گاه مخاطبانش را فریب نمی دهد، این گونه نیست كه در « نصیحت » نمودن راه تبعیض یا بخل و حسد را باز كند. به همه یكسان نصیحت میكند و همه را یكنواخت مخاطب قرار می دهد.
حضرت می فرمایند:
« و اعلموا هذا القرآن هو الناصح الذّی لا یغش و الهادی الذّي لا یضلّ و المحدثّ الذّي لا یكذب ... فان فیه شفاء من اكبر الدّاء و هو الكفر و النّفاق و العمي و الضّلال...»
یعنی : بدانید كه این قرآن پندگویی است كه فریب ندهد و راهنمایی است كه گمراه نكند و حدیث خوانی است كه دروغ نگوید... و به درستیکه قرآن بزرگترین شفا دهنده دردها، که همان كفر و دورویی و بیراهه شدن و گمراهی است، می باشد...».
( مستدرک الوسائل، ج 4 صفحه 239)
« وان الله سبحانه لم یعظ احدا بمثل هذا القرآن ...»
یعنی : همانا خدای سبحان كسی را به چیزی پند نداده چون قرآن ...
كه اگر پندی بهتر و والاتر از قرآن قابل تصور بود، خدای بزرگ آن را بر بنده اش فرو می فرستاد. چون از قرآن، بالاتر و گرامی تر و والاتر كتابی برای هدایت بشر قابل تصور نیست، لذاست كه حضرت می فرمایند:
« ثمّ انزل علیه الكتاب نورا لا تطفأ مصابیحه و سراجا لا یخبو توقّده و بحرا لا یدرك قعره و منهاجا لا یضلّ نهجه و شعاعا لا یظلم ضوءه و فرقانا لا یخمد برهانه و تبیانا لا تهدم اركانه و شفاء لا تخشي أسقامه و عزّا لا تهزم انصاره و حقّاً لا تخذل اعوانه...»
یعنی: « پس فرو فرستاد بر او قرآن را، نوری كه چراغ های آن فرو نمی رود و چراغی كه افروختگیش كاهش نپذیرد و دریایی كه ژرفای آن كس نداند و راهی كه پیمودنش رهرو را به گمراهی نكشاند و پرتوی كه فروغ آن تیرگی نگیرد و فرقانی كه نور برهانش خاموش نشود و تبیانی كه اركانش ویرانی نپذیرد و بهبودیی كه در آن بیم بیماری نباشد و ارجمندی كه یارانش را شكست و ناپایداری نباشد و حقی كه یاورانش را زیان و خواری نباشد...
(بحارالانوار، ج 89، ص 21)
وفتی سخنان مولا به این نقطه می رسد، اوج می گیرد. اوصافی برای قرآن ذكر می كند كه عقل را مدهوش می سازد و جان را مشعوف. خدایا، قرآن و این همه عظمت. و علی كه چهار زانو نشسته و در تعریف او می گوید:
« فهو معدن الایمان و بحبوحته و ینابیع العلم و بحوره و ریاض العدل و غدرانه و أثافي الاسلام و بنیانه و اودیة الحق و غیطانه...»
(بحارالانوار، ج 89، ص 21)
به این نیز قناعت نمی كند. انگار مخاطبانشان هنوز قرآن را نشناخته اند. پس كلام نورانیشان روح می گیرد و چنین ادامه می دهند:
« و بحر لا ینزفه المستنزفون و عیون لا ینضبها الماتحون و مناهل لا تغیضها الواردون و منازل لا یضل نهجها المسافرون و اعلام لا یعمی عنها السائرون و آكام لا یجوز عنها القاصدون...»
یعنی: و دریایی است كه بردارندگان آب، آن را خشك نگردانند و چشمه سار است كه آب كشندگان، آب آن را نیز به ته نرسانند و آبشخورهاست كه در آیندگان، آب آن را كم نكنند و منزل گاههاست كه مسافران راهش را گم نكنند و نشانه هاست كه روندگان از نظرش دور ندارند و پشته هاست كه روی آورندگان از آن نگذرند و آن را نگذارند...
(بحارالانوار، ج 89، ص 21)
آنگاه حكمت فرو فرستادن و آفرینش قرآن را ذكر می كند. بیان می كند كه خداوند چرا و به چه دلیل قرآن را آفرید؟ می فرماید:
« جعله الله ریّا لعطش العلماء و ربیعا لقلوب الفقهاء و محاج لطرق الصلحاء و دواء لیس بعده داء و نورا لیس معه ظلمة و حبلا وثیقا عروته و معقلا منیعا ذروته و عزا لمن تولاه و سلما لمن دخله و هدیلمن ائتم به ...»
خدایش مایه سیرابی دانشمندان كرده است و بهار دلهای فقیهان و مقصد راههای پارسایان و دارویی كه از آن پس آن بیماری نیست و نوری كه با آن تاریکی نیست و ریسمانی كه گرفتنگاه آن استوار است. و پناهگاهی كه قله آن پناهنده را نگاهدار است و ارجمندی كه هر كه با او دوستی ورزد و امان آن كس كه بدان در شود و راهنمای هر كه بدان اقتدا كند..»
(بحارالانوار، ج 89، ص 21)
آری! این قرآن است. آیا كتابی بی همتا و هم طراز این كتاب در پهنه هستی وجود دارد؟
