جایگاه حقیقی مهریه از منظر قرآن
حجت الاسلام دکتر سید جعفر حق شناس مدیر گروه زن و خانواده پژوهشکده باقرالعلوم در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با تعریف قرآن از مهریه با اشاره به آیه 4 سوره نساء که قرآن می فرماید: وَآتُواْ النَّسَاء صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً (و مهر زنان را به عنوان هدیهاى از روى طیب خاطر به ایشان بدهید) گفت: قرآن از مهریه تعبیر به صداق دارد، دو کلمه صدوقات و نحله به معنای پیشکش و بخشش است.
وی افزود: آنچه از آیات قرآن در می یابیم این است که مهریه پیشکش و هدیه ای از طرف مرد به زن و اظهار محبتی در زمان ازدواج از طرف مرد به زن است، یعنی مرد نشان می دهد که در مسئله ازدواج خود جدی است. امروزه نیز مرسوم است که افراد برای اظهار محبت خود به یکدیگر هدیه می دهند.
حق شناس با اشاره به اینکه از فرهنگ قرآنی این گونه برداشت می شود که نمی توان مهریه را پشتوانه جلوگیری از طلاق دانست اظهار داشت: مهریه هدیه است و هرگز هدیه نمی تواند از طلاق جلوگیری کند. برخلاف برخی اتهامها که برخی به اسلام وارد می کنند و مهریه را قیمت زن می دانند، باید گفت که در اسلام خرید و فروشی درکار نیست و مهریه در فرهنگ اسلامی به هدیه و پیشکش تعبیر شده است.
مدیر گروه زن و خانواده پژوهشکده باقرالعلوم تصریح کرد: مهریه پیش از اسلام هم بوده و مسئله ای نیست که اختراع اسلام باشد؛ اما ظهور اسلام بحث مهریه را تعدیل کرد. امروزه نیز در مورد مهریه دو دیدگاه افراطی وجود دارد، یک دیدگاه مدعی است که هرچه می توان باید مهریه را بیشتر قرار داد. از آیات قرآن می توان برداشت که مهریه باید حد معقول و در حد توان مرد باشد.
وی اضافه کرد: دیدگاه دوم از سوی افرادی مطرح می شود که می گوید اصلا لازم نیست بحث مبلغ و مال در مهریه مطرح باشد، مهریه می تواند یک جمله و یا یک شعر باشد. اما باید تأکید کرد که حذف جنبه مالی از مهریه با فرهنگ و روایات ما سازگاری ندارد، البته نمی توان گفت که غلط است بلکه چنین مهریه ای توصیه نمی شود. مهریه باید جنبه مالی داشته باشد. از روایات این گونه برداشت می شود که مهریه پولی است که مرد به همسرش می بخشد تا برای زن تمکن مالی همراه بیاورد.
وی گفت: در روایاتی آمده است که یکی از ائمه در اتاق مخصوص همسر خود نشسته بودند که مزین با فرش زیبا و وسائل تزئینی بوده است، از امام می پرسند که شما باید زندگی ساده ای داشته باشید. امام در پاسخ فرمودند که ما وقتی با همسران خود ازدواج می کنیم، مهریه آنها را می بخشیم تا آنها هرچه دوست داشته باشند با مهریه خود بخرند.
حجت الاسلام دکتر سید جعفر حق شناس در رابطه با زمان ارائه مهریه از سوی مرد به زن گفت: از نظر اسلام، مستحب است به محض جاری شدن خطبه عقد مرد به سرعت مهریه را به همسر خود تقدیم کند. از این مسئله این نکته استخراج می شود که مبلغ مهریه باید واقعی باشد تا مرد توان پرداخت آن را در زمان عقد داشته باشد. اگر این فرهنگ در جامعه ایجاد شود که مرد زمان ازدواج مهریه خود را پرداخت کند هیچ گاه رقم مهریه فوق توان مرد تعیین نمی شود.
وی تأکید کرد: وقتی مهریه را با هدف ایجاد پشتوانه و جلوگیری از طلاق زن توسط مرد تعیین می کنند، نخستین گام در راستای عدم صداقت در چنین زندگی برداشته شده است. در واقع به طور ضمنی اعلام شده است که ما به هم اعتماد نداریم بنابراین این مبلغ را به عنوان پشتوانه تعیین می کنیم، زندگی که ادامه آن به پشتوانه طلب مالی خارج از توان باشد ادامه آن نیز لطفی ندارد.
دکتر حق شناس در رابطه با جایگاه حقیقی مهریه یادآور شد: در مواقعی که رقمهای مهریه غیر واقعی می شود می توان گفت که مهریه جایگاه واقعی خود را از دست داده است و کارکردی را که از آن انتظار می ورد نخواهد داشت. در موقع طلاق مهریه های زیاد می تواند سرمایه ای برای زن باشد اما این امر نباید اجحاف آمیز و بیش از توان مرد باشد.
وی همچنین گفت: در روایات آمده است که سنگینی مهر ازدواج را نامبارک می کند. پیامبر اکرم(ص) فرموده اند که مهریه دخترانتان را زیاد نگیرد که این باعث نامبارکی ازدواج می شود. مهریه سنگین نیز به مهریه ای اطلاق می شود که در عرف همان زمان زیاد تلقی شده باشد. در روایات همچنان توصیه شده است که مهریه زنان مهرالسنه باشد، مهر السنه نیز به مهریه حضرت زهرا (س) اطلاق می شود. با معادل سازیهای صورت گرفته میزان این مهریه چندان مبلغ قابل ملاحظه ای نبوده است. این مهریه قیمت زره حضرت علی(ع) بوده که در آن زمان 500 درهم بوده است
