تعيين در سگها بر اساس تغييرات دنداني

مقدمه

گاهی در مراجعات به کلینیکهای دامهای کوچک و .... از دامپزشکان خواسته میشود که سن سگ توسط وی مشخص شود . این امر در موارد قضایی ، واکسیناسیون یا در سگهای بی صاحب اهمیت بیشتری پیدا میکند . اگرچه تشخیص دقیق سن تقریبا غیر ممکن میباشد مخصوصا در سنین بالاتر ولی تخمین حدود آن امکان پذیر میباشد و در حیواناتی که خرید و فروش میشود ، همچنین در حیوانات بیماری که صاحب آن سن حیوان خود را نمی داند در تشخیص بیماری اهمیت زیادی دارد . امید است مطالب تهیه شده تا حدودی نیاز همکاران محترم در این خصوص را براورده نماید





در تشخیص سن از تغیرات زیر استفاده میشود

1- زمان بیرون آمدن و رشد دندانهای شیری

2- تغییر در دندانهای شیری و تبدیل آنها به دندانهای دائمی

3- ساییدگی دندانها

4- افتادن دندانها



در تعیین سن سگ علاوه بر دندانها ، باید چهره و ظاهر سگ ، اخلاق و رفتار عمومی سگ ، خاکستری شدن موهای س و تغییرات چشم را نیز در نظر گرفت .

بر اساس ساختمان ، سه نوع دندان در سگ وجود دارد :

1- دندانهای پیش ( Incisors )

2- دندانهای نیش (Canines )

3- دندانهای آسیا ( Cheek teeth )





§ دندانهای آسیا خود شامل دندانهای پیش آسیا (premolar ) و آسیا ( molar ) می باشد .

§ هر دندان شامل سه قسمت تاج ( dental crown ) که خارج از لثه قرار گرفته است ،ریشه ( Root ) که داخل لثه است و گردن ( Neak ) که بین این دو بخش در محل اتصال خط لثه قرار گرفته است ، میباشد .

§ سگ و گربه diphydont هستند

§ در تشخیص سن معمولا از دندانهای پیش استفاده میشود . این دندانها بسته به موقعیتشان به سه نوع مرکزی ، میانی و کناری تقسیم میشوند . دندانهای پیش فک بالا با دندانهای پیش فک پایین مقداری اختلاف دارند . در فک بالا دندانهای پیش بلندتر بوده و هر دندان دارای سه زائده میباشد بطوریکه در کنار یک زائده اصلی و بزرگ دو زائده کوچک نیز وجود دارد که به دندان شکل زنبق میدهد . در فک پایین دندانها کوچکتر و دو زائدهای هستند .

§ مثل دیگر حیوانات در سگ و گربه نیز ابتدا دندانهای شیری در می آید و سپس به وسیله دندانهای دائمی جایگزین میشود . دندانهای شیری کوچکتر و نوک تیز تر از دندانهای دائمی بوده و به رنگ سفید مایل به آبی بوده و شکل زنبقی آنها مشخص تر است .

§ زمان بیرون آمدن دندانها با اندازه نژاد و طول عمر ارتباط بسیار نزدیک دارد. هرچه نژاد بزرگتر باشد طول عمر کوتاهتر و زمان بیرون آمدن دندانها زودتر میباشد . جنس و فصل تولد در زمان بیرون آمدن دندانها تاثیر دارد

§ توله سگ بدون دندان متولد شده ، در سه هفته اول زندگیش هیچ دندانی ندارد . در 4-3 هفتگی دندانهای شیری بیرون می آیند . ابتدا دندانهای نیش و بلافاصله دندانهای پیش که ابتدا در فک بالا و سپس در فک پایین در می آید . به طوری که در 6-3 هفتگی در هر نیم آرواره ، 3 پیش ، 1 نیش و 3 پیش آسیا از لثه ها بیرون میزند . بعد از 6 هفتگی تا زمان جایگزینی دندانهای دائمی ، دندانهای شیری از هم فاصله میگیرند و سطح آنها ساییده می شود در دندانهای شیری آسیا وجود نداردبنابراین فرمول دندانی به صورت 28= (3/3 Dp، 1/1 Dc، 3/3 Di) 2 میباشد .

§ جایگزینی دندانهای پیش از 5/3 تا 4 ماهگی شروع میشود و در سن 5 گی کامل میشود اگر چه پیشهاسی کناری در این سن هنوز کامل نشده اند.(شکل 3 و 4 )

§ دندانهای نیش در سن 5 تا 6 ماهگی جایگزین میشوند (شکل 5و 6 و 7) در این سن دندانهای شیری و دائمی با هم وجود دارند اما طولشان متفاوت است .

§ سگی که به این صورت هر 2 تا نیش ( شیری و دائمی ) را دارد در سن 7-6 ماهگی میباشد (شکل 8 ) .در فک پایین نیشهای دائمی در سمت داخلی نیشهای شیری در می آیند اما در فک بالا در جلوی دندانهای شیری در می آیند. دندانهای پیش هم پشت دندانهای شیری در می آیند . دندانهای سگ در 8 ماهگی کامل میشود با کاهش خونرسانی دندانهای شیری پس از مدتی می افتد . فرمول دندانی دائمی سگ به این صورت است . 42= ( 3/2 M، 4/4P ، 1/1C ، 3/3I ) 2

§ تا 6 ماهگی پیشهای دائمی از نظر بیرون آمدن کامل شده اند و رنگ آنها سفید چینی است و کوچکترین سایشی دیده نمی شود .

§ بعد از شش ماهکی تخمین براساس سایش دندانها است . چندان دقیق نبوده اما در سگهای نژاد بزرگ تقریبا تا 90 درصد دقیق است . سایش در سگهای کوچکی که دندانها روی هم قرار نمی گیرند اغلب اشتباه است . در 6 ماهگی سایش پیش های مرکزی (central ) فک پایینی شروع شده و در 18 ماهگی کامل میشود.

§ از 5/1 سالگی تا 2 سالکی سایش پیشهای میانی (Medial ) فک پایین شروع شده ، در 5/2 سالگی کامل میشود (شکل 13 ).

§ بین 5/2 تا 3 سالگی سایش نوک پیشهای مرکزی فک بالایی شروع شده ، در 5/3 سالگی کامل میشود.

§ در 5/3 تا 4 سالگی سایش نوک پیشهای میانی (Medial ) فک بالایی شروع شده ، در 5/4 سالگی کامل میشود.

بین 5/4 تا 5 سالگی نوک پیشهای کناری (lateral ) فک پایینی شروع شده و در 5/5 ساگی کامل میشود . در این سن نیشها علائمی از سایش را نشان می دهند

در شش سالگی گوشه های اصلی پیشهای کناری فک بالئی سائیده میشود اما اینها به نظم بقیه دندانها نیست در این سن هنوز سطح سایش دندانهای پیش میانی و کناری مربعی است . گاهی در این سن star زرد رنگ رویاین سطح سایش دیده میشود . در 7 سالگی پیشهای مرکزی central فک پایینی یک حالت بادامی پیدا می کنند چون از سمت فوقانی به سمت ریشه شروع به سایش میکنند که سطح فوقانی مایل و شیب دار می شود

در 9-8 سالگی در پیشهای میانی (Medial) پایینی (شکل 20) و در 10-9 سالگی در پیش های مرکزی بالیی این حالت پیش می آید

§ 12-10 سالگی پیشهای مرکزی پایینی می افتند و بعد هم پیشهای مرکزی بالایی . بقیه دندانهای پیش بین 16-12 سالگی و نیش بین 16 تا 20 ساگی می افتند .

§ شرط سایش منظم دندانهای پیش این است که کاملا روی هم قرار گیرند.

§ در سگها یی نظیر کولی ، داشهوند که فک پاینشان کوتاه و در نژادها یی مثل باکسر ، بولداگ فرانسوی و انگلیسی که فک بالا کوتاه است تشخیص سن متفاوت است .

§ در نژادای بزرگ دندانها نرمتر از نژادهای کوچک بوده ، بنابراین زمانی که در نژادهای بزرگ تخمین سن میکنیم باید کمی انمها را جوانتر و در نژادای کوچکتر پیرتر از آنچه تخمین زده ایم در نظر بگیریم .

§ سایش به رزیم غذایی هم بستگی دارد .

سایر نشانه ها در تشخیص سن

§ قیافه و ظاهر سگ :

§ اخلاق و رفتار عمومی سگ

§ خاکستری شدن موها

§ تغییرات چشمی