عالم ذر چیست ؟

در مورد «عالم ذر» در میان دانشمندان، مفسران، متكلمان و محدثان، گفت‏وگوهاى زیادى واقع شده است و این، نشانگر پیچیدگى موضوع (عالم ذر) مى‏باشد.
خداى سبحان در قرآن كریم مى‏فرماید: «به خاطر بیاور زمانى را كه پروردگارت از پشت فرزندان آدم، «ذریه» آنها را برگرفت و آنان را گواه بر خودشان گرفت و از آنها پرسید: آیا من پروردگار شما نیستم؟ آنان همگى گفتند: آرى، ما گواهى دادیم. این كار را خداوند به خاطر آن انجام داد كه در روز قیامت نگویید ما از این موضوع - توحید و معرفه الله - غافل بودیم». حال، این ظهور و بروز (در عالم ذر) كه واقع شده، به چه صورت انجام گرفته است و منظور از عالم ذر چیست؟ در میان علما آرای مختلفی است از جمله :

1-منظور از عالم «ذر»، عالم «ارواح» است؛ یعنى، خداوند در آغاز، ارواح انسان‏ها را آفرید و مخاطب ساخت و از آنان اقرار بر توحید گرفت.

2-منظور از «ذر»، اجزاى بسیار كوچك نیست؛ بلكه ذر به معناى ذریه (فرزندان) است؛ خواه كوچك و صغیر باشند یا بزرگ و كبیر. بنابراین، سؤال و جواب در میان انسان و خداوند، به وسیله پیامبران و به زبان «قال» مى‏باشد.

3-سؤال و جواب بین انسان و خداوند، به زبان حال، صورت گرفته است؛ آن هم بعد از بلوغ، كمال و عقل.

4- علامه طباطبائى مى‏گوید: موجودات داراى دو نوع وجودند؛ یك وجود جمعى در نزد خدا كه در قرآن به عنوان ملكوت از آن یاد شده است و دیگرى وجودات پراكنده كه با گذشت زمان، به تدریج ظاهر مى‏شوند. به این ترتیب، عالم انسانیت دنیوى، مسبوق به عالم انسانیت دیگرى است كه در آن جا، هر موجودى با شهود باطنى، خدا را مشاهده كرده، به واحدیت او اعتراف مى‏كند و سؤال و جواب در عالم «ذر»، مربوط به آن جا مى‏شود.