فرق مومن و مسلمان

براى روشن شدن فرق ميان مؤمن و مسلمان در واقع لازم است معناى آن دو را از نظر منابع اسلامى(قرآن و روايات) بررسى كنيم.

در قرآن كريم مى خوانيم: «قالت الاعراب آمنا قل لم تومنوا و لكن قولوا اسلمنا و لما يدخل الايمان فى قلوبكم»؛ عدّه اى از اعراب آمدند خدمت رسول خدا(صلى الله عليه و آله)و براى اين كه منّت بگذارند بر آن حضرت گفتند ما ايمان آورديم و مؤمن شديم از طرف خداوند به پيامبر وحى رسيد كه بگو به آن ها كه ايمان نياورديد ولى بگوييد اسلام آورديم و مسلمان شديم و هنوز ايمان در دل هاى آنان راه نيافته است.(سوره حجرات، آيه 14)

پيدا است كه مرحله ايمان بالاتر از اسلام است و همچنين مقام مؤمن بالاتر از مسلمان مى باشد.

در روايات نيز چنين آمده است، امام صادق(عليه السلام) فرموده است: «ان الاسلام قبل الايمان و عليه يتوارثون و عليه يتناكحون و الايمان عليه يثابون؛ مرتبه اسلام قبل از ايمان است زيرا اسلام آوردن و مسلمان شدن باعث مى شود كه شخص اسلام آورنده ارث ببرد و با مسلمانان ازدواج كند و مال و جانش در حفظ اسلامى باشد و محترم است ولى قبل از اسلام آوردنش چنين نيست. امّا ايمان آوردن و مؤمن شدن باعث مى شود كه طبق اعمال و رفتارش اگر خوب باشد ثواب داده شود.»

و در روايات ديگر آن حضرت مى فرمايد: «و الاسلام غير الايمان و كل مؤمن مسلم و ليس كل مسلم مؤمنا؛ فرمود اسلام غير از ايمان است و هر مؤمنى مسلم هم هست ولى هر مسلمى مؤمن نيست»(تفسيرالميزان، ج 18، ص 364).

بنابراين ايمان مرحله كامل شخص مسلمان در عقيده است؛ زيرا انسان اوّل مسلمان مى شود، يعنى شهادتين را بر زبان جارى مى كند و مى گويد: «اشهد ان لا اله الا الله و اشهد ان محمّداً رسول الله(صلى الله عليه و آله)» كه معناى اسلام ارتباط به زبان دارد يعنى قبول اسلام بكند و از جهت زبان شهادت به يگانگى پروردگار و نبوّت پيامبر اسلام بدهد و ضمناً متابعت ظاهرى هم داشته باشد؛ خواه اعتقاد و عقيده قلبى به آنچه به زبان آورده داشته باشد، خواه نداشته باشد و با همين گفتن شهادتين خونش و مالش محترم است چون مسلمان است. اما در صورتى مؤمن است كه به آنچه مى گويد اعتقاد هم داشته باشد و ايمان مربوط به قلب است يعنى به آنچه مى گويد عقيده قلبى پيدا كند و در برابر گفتار خدا و رسول او تسليم باشد.

يادآورى اين نكته هم لازم است كه در مواردى، كلمه مسلم به معنى تسليم شونده در برابر فرمان خدا به كار مى رود. روشن است كه مسلم به اين معنى با مؤمن يكى خواهد بود چرا كه تنها مؤمن است كه تسليم كامل در برابر فرمان خدا است و جز با تسليم فرمان خدا، انسان مؤمن كامل نمى شود.