معناي صحيح توکل

با توجه به آيات 159 سوره آل عمران و 12 سوره ابراهيم؛ معناي صحيح توکل را بيان کنيد.‌
با تشكر

پاسخ :
با سلام
دوست عزيز
توكل يعنی انسان هميشه به آنچه مقتضای حق است عمل كند و در اين راه به خدا اعتماد كند ، كه خداوند حامی و پشتيبان كسانی است كه‏ حامی و پشتيبان حق می‏باشند . توكل تضمين الهی است برای كسی كه هميشه‏ حامی و پشتيبان حق است . مثالی عرض می‏كنيم : شما می‏رويد به مغازه‏ای و متاعی خريداری می‏كنيد و صاحب آن مغازه‏ مرغوبيت آن متاع را تضمين می‏كند و به شما اطمينان می‏دهد و شما هم به‏ گفته او اعتماد می‏كنيد ، يعنی مطمئن می‏شويد كه متاع مورد نظر ، همان‏ اندازه مرغوب است كه او گفته است . راه حق چيزی است كه انبياء از طرف خدا آن را شناسانده و از طرف خدا آن را تضمين كرده‏اند كه هر كه اين‏ راه را برود به نتيجه می‏رسد . خداوند اين عالم را طوری ساخته است كه‏ همواره از كسانی كه حق و حقيقت را حمايت كنند حمايت می‏كند . حق همواره‏ يك تأييد معنوی با خود دارد . انبياء می‏گويند به خدا توكل كنيد و در راه خدا مجاهده كنيد ، به خدا توكل و اعتماد كنيد و در طلب رزق و روزی از راه سالم و مشروع منحرف‏ نشويد . يعنی اگر راه خدا را برويد از نوعی حمايت الهی برخوردار خواهيد شد . معنی توكل اين نيست كه كاری نكنيد و قوای وجودی خود را تعطيل كنيد و يك جا بنشينيد و به خدا اعتماد كنيد كه او به جای شما وظيفه را انجام می‏دهد . كار نكردن و راه نرفتن كه تضمين نمی‏خواهد ، سكون و توقف تأييدی نمی‏خواهد . سكون و توقف و تعطيل قوا چيزی نيست كه‏ اثری داشته باشد و آن اثر از طرف خدا يا غير خدا قابل تضمين باشد . اگر قرآن كريم را استقصاء بكنيد می‏بينيد كه توكل را به همين معنی ذكر می‏كند . قرآن می‏گويد از پيمودن راه حق نترسيد و به خدا توكل كنيد ، از نيروی باطل نترسيد و به خدا توكل كنيد . به عنوان نمونه دو آيه از قرآن‏ كريم را در اين زمينه ذكر می‏كنم : يكی آيه‏ای است كه از زبان همه پيغمبرانی كه بعد از نوح آمده‏اند ذكر می‏كند . آنها به مردمی كه با آنها مخالفت می‏كردند و سد راه آنها می‏شدند می‏گفتند :

" « و ما لنا أن لا نتوكل علی الله و قد هدينا سبلنا و لنصبرن علی ما آذيتمونا و علی الله فليتوكل المتوكلون »" ( آیه ی 12 سوره ی ابراهیم ) يعنی چرا ما بر خدا توكل و اعتماد نكنيم و حال آنكه خدا راه را به ما نشان داده و البته ما آن راه را خواهيم رفت و هر چه شما ما را شكنجه‏ دهيد ما صبر و استقامت خواهيم كرد ، اعتماد كنندگان بايد تنها بر خدا اعتماد و توكل كنند . اين آيه در كمال صراحت ، توكل را به صورت يك امر مثبت ذكر می‏كند ، راهی هست و پيمودنی هست و رنج و مشقتهايی در اين پيمودن هست كه اراده‏ را سست و عزيمت را فسخ می‏كند . انبياء می‏گويند : ما از نيروی باطل‏ نخواهيم هراسيد و به خدا اعتماد می‏كنيم.راه حق را می‏رويم .

آيه ديگر درباره شخص رسول اكرم ( ص ) است . اين آيه نيز در كمال‏ صراحت توكل را در يك مفهوم مثبت يادآوری می‏كند ، می‏فرمايد : " « فاذا عزمت فتوكل علی الله »" (آیه ی 159 سوره ی آل عمران ) ای پيغمبر ! همينكه عزم كردی و تصميم‏ گرفتی ، به خدا اعتماد كن و كار خود را دنبال كن نمی‏گويد بنشين و دست روی دست بگذار و توكل كن ، می‏گويد كار خود را بكن و به خدا توكل كن . اين است معنی توكل و آن است معنی رزاقيت الهی... .