وراثت از دیدگاه احادیث و قرآن

رسول اکرم (صلی الله علیه و اله) و ائمه طاهرین (علیهم السلام) که حقایق را با نور وحی و الهام می دیدند، به این قانون عظیم خلقت توجه کامل داشته و در بعضی از روایات درباره این راز بزرگ سخن گفته اند؛ به عنوان مثال، رسول اکرم (صلی الله علیه و اله) فرمود: ببینید نطفه خودتان را در چه محلی مستقر می کنید، از قانون وراثت غافل مباشید. توجه کنید زمینه پاکی باشد تا فرزندان شما وارث صفات ناپسند نشوند.6

این حدیث باکمال صراحت، از قانون وراثت سخن گفته و ازعامل آن به کلمه «عرق» تعبیر کرده است.

یا در جنگ جمل که «محمد حنفیه» علمدار لشکر ترسیده بود، حضرت به او گفت: از ضربات دشمن مترس، حمله کن. ولی باز متوقف شد. حضرت به او گفت: «این ضعف و ترس را از مادرت به ارث برده ای.»

در قرآن کریم، از زبان نوح (علیه السلام) پیغمبر بیان شده است؛ «پروردگارا این مردم گمراه را از صفحه زمین برانداز، چه اگر آنان را به حال خود واگذاری، از طرفی مایه گمراهی دیگران می شوند و از طرف دیگر، فرزندانی که می آورند، جز آلوده و پلید نخواهد بود.»

از نظر اسلام، فضائل و رذائل پدران و مادران، در فرزندان آثار قابل ملاحظه ای به جا می گذارد و فرزندان، وارث آن صفات پسندیده یا ناپسند خواهند شد.

چنانچه به این نکته مهم در زیارت وارث اشاره شده است و خطاب به امام حسین (علیه السلام) عرض می کنیم:

یا مولای یا اباعبدالله اشهدا انک کنت نورا فی الاصلاب الشامخه و الارحام المطهره لم تنجسک الجاهلیه بانجاسها و لم تلبسک من مدلهمات ثیابها

ای مولای من، ای اباعبدالله، گواهی می دهم که شما در صلب های پاک پدران و ارحام پاک مادران، نور پاک الهی بودید و هرگز آلوده به ناپاکی های جاهلیت نشدید، و غباری از شرک های جاهلیت بردامان شما ننشست.7

پس شخصیت امروز فرزندانمان، نمایانگر گذشته ما هستند و نباید گمان کنیم که گذشته ها، گذشته است، بلکه گذشته های ما، خود را در امروز فرزندانمان ظاهر می کند.

بنابراین، با توجه به مطالب بیان شده، معلوم می شود بعضی روح ها پاک و بعضی ناپاک به دنیا می آید و این، امری اعتباری نیست، بلکه حقیقتاً صفات خوب و یا صفات ناپسند اخلاقی، از طریق پدران و مادران به فرزندان منتقل می شود. مولوی در این زمینه زیبا می سراید:

در خلایق روح های پاک هست روح های تیره گلناک هست

این صدف ها نیست در یک مرتبه در یکی در است و در دیگر شبه

البته به این معنا نیست که وراثت، تنها تعیین کننده شخصیت یک فرد است، بلکه می خواهیم بگوییم نقش بسیارمهمی دارد، و اراده و انتخاب فرد، و همچنین خانواده و جامعه نیز می تواند نقش داشته باشد.