رابطه اشک ریختن و لطافت دل

گریه نیز مانند خنده یکی از اعمال طبیعی وجود بشر است که برای تخلیه هیجانی و عاطفی بسیار سودمند است. اولین عملیست که یک نوزاد در بدو ورودش به این دنیا انجام میدهد .

گریه یک شخص میتواند دلایل متعددی داشته باشد اما آن جنبه که در اینجا مد نظر ماست گریه کردن

و اشکی است که گاهی بر اثر ندامت از گناهی میریزیم و بدینوسیله از آنچه که انجام داده ایم اظهار ندامت و پشیمانی به درگاه خدای بی نیاز است . همانطور که علمای اخلاق توصیه کرده اند که گریه میتواند دل را از قساوت به در آورد .

ولی نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که هر اشکی دارای ارزش نیست باید جهت و انگیزه مشخصی داشته باشد یعنی نیت از این گریه باید خالص برای خدا باشد والا گریه بر مرگ عزیزان که فقط برای تسلی خود است و گریه بر درد که نمیتواند بالا برنده باشد و دل صیقل دهد .

اشکی می تواند مقدمه ای برای رسیدن به قرب خدای سبحان باشد و در توصیه های بزرگان دین آمده که اهل گریه باشید و حتی در این راستا تلاش کنید. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «اگر گریه ات نیاید، خود را به گریه بدار و اگر از دیده ات به اندازه سر مگسی هم اشک درآید، چه خوب است.» 1

که نیت و انگیزه در گریه کردن باید الهی باشد. اگر انسان به جهت خوف از خدا، شکایت از نفس و گناهان خویش بگرید، این اشکی است که می تواند در جهت قرب باشد. امام باقر (علیه السلام) می فرمایند: «هیچ قطره ای نزد خدا محبوبتر نیست از یک قطره اشک که در سیاهی شب از ترس خدا باشد و نظر به دیگری در آن نباشد.»2 همچنین درباره ی اثرات اشک امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: «چیزی نیست مگر آنکه پیمانه و وزنی دارد جز گریه که یک قطره اش دریاهایی از آتش را خاموش می کند.»3

آن اشکی که انسان را به حرکت وا دارد و از معاصی دور کند، می تواند موجبات قرب انسان را فراهم کند. بعنوان مثال: اشکی که برای پشیمانی از گناهان گذشته می ریزیم اگر حاصل آن، توبه و جبران اعمال گذشته باشد این اشک بسیار ارزشمند است؛ اما اگر اشکی مقطعی بوده و در حد یک حال باقی ماند و ایجاد حرکت نکرد، چندان اثری در روح نخواهد داشت.
شهید مطهری (رحمه الله علیه) درباره دستور اهل بیت (علیهم السلام) برای گریه بر امام حسین (علیه السلام) می فرمایند: « [این دستور] برای این است که پرتوی از روح حسین بن علی در روح ما و شما بتابد. اگر اشکی که ما برای او می ریزیم در مسیر هماهنگی روح ما باشد، روح ما پرواز کوچکی با روح حسینی بکند، ذره ای از همت او، ذره ای از غیرت او، ذره ای از حریت او، ذره ای از ایمان او، ذره ای از تقوای او، ذره ای از توحید او در ما بتابد و چنین اشکی از چشم ما جاری شود، آن اشک، هر چه دلتان بخواهد، قیمت دارد

مثلا گاه ما را حسی عارفانه در برمیگیرد در ان حال از کرده ها بیزاری میجوییم و از خدا میخواهیم ما را ببخشد دعا میکنیم و نماز میخوانیم اما ساعتی بعد همان گناهی را که بر آن اشک ندامت افشاندیم دوباره مرتکب میشویم البته این بد نیست که گریه کنیم ولی باید کوشید این گریه ظاهری را به باطنی تبدیل کنیم تا ماندگار باشد تا سازنده باشد .
امام حسین(ع)،عاشورا،محرم،تاسوعا

در این مورد نیز شک و تردید نداریم که اگر اشک برای غیر خدا – مثلاً به انگیزه ریا - باشد نه تنها تقربی نمی آورد بلکه انسان را از خدا دور می کند.

یکی از اقسام اشک، اشکی است که در مصائب اهل بیت (علیهم السلام) ریخته می شود و از مواردی است که اگر به درستی شرح داده نشود ممکن است برداشت نادرستی از آن شده، امید واهی در دل انسان ایجاد کند. شهید مطهری (رحمه الله علیه) درباره دستور اهل بیت (علیهم السلام) برای گریه بر امام حسین (علیه السلام) می فرمایند: « [این دستور] برای این است که پرتوی از روح حسین بن علی در روح ما و شما بتابد. اگر اشکی که ما برای او می ریزیم در مسیر هماهنگی روح ما باشد، روح ما پرواز کوچکی با روح حسینی بکند، ذره ای از همت او، ذره ای از غیرت او، ذره ای از حریت او، ذره ای از ایمان او، ذره ای از تقوای او، ذره ای از توحید او در ما بتابد و چنین اشکی از چشم ما جاری شود، آن اشک، هر چه دلتان بخواهد، قیمت دارد. اگر گفتند به اندازه یک بال مگس اش هم یک دنیا ارزش دارد، باور کنید. اما نه اشکی که برای نفله شدن حسین باشد، بلکه اشکی که برای عظمت حسین باشد، برای شخصیت حسین باشد. اشکی که نشانه ای از هماهنگی کردن و پیروی کردن از حسین بن علی باشد ، بله یک بال مگس اش هم یک دنیا ارزش دارد.»4

با توجه به کلیه مباحث مطرح شده، در می یابیم اشکی که نشانه قرب است دو ویژگی دارد:

1) انگیزه و نیت الهی

2) عملکرد انسان پس از اشک و انابه در جهت رضای حضرت حق تعالی باشد. پیامد و نتیجه چنین اشکی مهار نفس خواهد بود که در جهت کمال، انسان را سوق می دهد.