قماربازی مشروع!

قمار

در اسلام به مقوله تفریح اهمیت ویژه ای شده است. در این مقاله می خواهیم برخی از تفریحات سالم و غیرملاک اسلام برای ورزش ها و تفریحات مشروع را مورد بررسی قرار دهیم.

اسلام و تفریحات

اسلام هرگز با تفریح و سرگرمی مخالف نیست و در بسیاری از روایات توصیه های جدی به اختصاص ساعاتی از روز به سرگرمی و تفریح داده شده است. اما نکته ی اساسی در توصیه های اسلام آن است که از نظر اسلام، تفریح و سرگرمی باید مشروع باشد و از نظر شرعی و فقهی حرام نباشد. بعلاوه باید با هدف تجدید قوا برای انجام وظایف باشد. از این رو پرداختن به تفریح و سرگرمی اگر تنها به قصد لذت جویی و کامیابی باشد، از نظر اسلام مطرود است.

تفریح؛ سالم یا ناسالم

بر اساس آموزه های فقهی و شرعی، تفریحات سالم و مشروع را می توان به راحتی تشخیص داد. در صورتی که موارد نامشروع و خلاف شرع را در ورزش ها و تفریحات و سرگرمی ها به خوبی و به تفکیک دانست. بر اساس یک تقسیم بندی از نظر اسلام دو دسته از تفریحات و سرگرمی ها حرام هستند و باید از آنها احراز نمود:

دسته ی اول: سرگرمی های قماری

سرگرمی ها و ورزش هایی که به صورت قمار انجام شود از نظر اسلام حرام است. قماربازی در صورتی اتفاق می افتد که در سرگرمی و یا تفریحی "برد و باخت" مطرح شود. بر این اساس ممکن است هر نوع بازی، تفریح و سرگرمی را بدون دانستن مسأله شرعی آن از مشروعیت خارج کرده و به طریق قمار و نامشروع درآوریم!

برد و باخت یعنی چه؟

ملاک فقهی "برد و باخت" در تشخیص تفریح قماری از غیر آن ملاک مهمی است که باید به خوبی منظور از آن را متوجه شد. بر اساس آموزه های فقهی در صورتی این ملاک تحقق می یابد که چیزی از بازنده به برنده داده شود. این چیز مهم نیست چه باشد و حتی اگر از نظر مالی ارزشی نداشته باشد، صرف شرط پرداخت آن از بازنده به برنده سبب قمار شدن آن تفریح خواهد شد. مثلاً ممکن است دو نفر با یکدیگر شرط بگذارند هر کس در فلان بازی یا در فلان کار برنده شد باید از بازنده بستنی بگیرد! حتی این نوع شرط بندی ساده نیز از نظر اسلام جایز نیست و سبب نامشروع شدن آن تفریح می شود.
برخی از فقها "شنا" را نیز جزء ورزش ها و سرگرمی های مشروعی می دانند که اسلام اجازه قمار را در آن داده است. البته در این مورد همه ی فقها اتفاق نظر ندارند. اما در مورد سوارکاری و تیراندازی به اتفاق همه ی فقها جواز قمار را نیز داده اند!

دسته ی دوم: بازی با ابزار قماری

دسته ی دیگری از تفریحاتی که از نظر اسلام ناسالم به شمار می روند و مسلمانان را از پرداختن به آنها برحذر می دارند، بازی با ابزار قمار است. "ابزار و وسایلی هستند که از آنها برای بازی با شرط بندی و برد و باخت استفاده می شود که در صورت بازندگی، فرد بازنده باید چیزی را به برنده بدهد.

ابزار قمار کدامند؟!
قمار

ابزار و وسایل قمار ممکن است بسیار گسترده باشند. برخی از آنها کاملاً شناخته شده اند و از گذشته تاکنون همواره به صورت ابزاری برای بازی های قماری استفاده شده اند که از آن جمله می توان به پاسور، تخته نرد و امثال آن اشاره کرد. بر اساس مبانی فقهی، بازی با این وسایل حتی اگر به قصد برد و باخت نباشد و شرط بندی صورت نگیرد نیز حرام است. مثلاً بازی پاسور در رایانه حتی اگر بدون هیچ قصدی و صرفاً جهت گذران وقت و سرگرمی مورد استفاده قرار گیرد، مصداق تفریح نامشروع و عمل حرامی خواهد بود که مورد تأیید اسلام نیست. زیرا بازی با ابزار قمار است.

برخی دیگر از ابزار هستند که در گذشته از آنها برای بازی های قماری استفاده می شده است. اما امروزه دیگر کسی با آنها چنین برخوردی ندارد و یا آن که ما شک داریم که آیا کسی هم هنوز آنها را به عنوان ابزار قمار استفاده می کند یا نه؟! در این موارد بازی با آن ابزار و وسایل اشکالی ندارد گرچه بهتر است جهت رعایت احتیاط به سایر بازی های سالم دیگر پرداخت.
نکته ی اساسی در توصیه های اسلام آن است که از نظر اسلام، تفریح و سرگرمی باید مشروع باشد و از نظر شرعی و فقهی حرام نباشد. بعلاوه باید با هدف تجدید قوا برای انجام وظایف باشد. از این رو پرداختن به تفریح و سرگرمی اگر تنها به قصد لذت جویی و کامیابی باشد، از نظر اسلام مطرود است

موارد استثناء قماربازی!

با آن که قمار کردن در اسلام حرام است اما در دو ورزش و تفریح ویژه، اسلام اجازه می دهد که مسلمانان با یکدیگر شرط بندی کرده و شرط برد و باخت بگذارند!! در واقع دو سرگرمی و به نوعی ورزش هستند که در این موضوع استثناء خورده اند و آنها عبارتند از تیراندازی و سوارکاری.

اسلام اجازه می دهد که در این دو نوع بازی، قمار و شرط بندی هم بشود و اساساً پرداختن به این تفریح را مستحب می شمارد. از جمله دلایل آن شاید بتوان به نقش این دو ورزش مهم در حفظ و ایجاد آمادگی دفاعی برای حفاظت از دین و کشور اشاره نمود که اسلام همواره مسلمانان را قوی و آماده و مستحکم در برابر دشمنان می پسندد. آنچنان که در قرآن کریم می فرماید: و اعدّوا لهم مااستطعتم من قوّه: هر آنچه می توانید از نظر قوت و نیرو آمادگی پیدا کنید.

برخی از فقها "شنا" را نیز جزء ورزش ها و سرگرمی های مشروعی می دانند که اسلام اجازه قمار را در آن داده است. البته در این مورد همه ی فقها اتفاق نظر ندارند. اما در مورد سوارکاری و تیراندازی به اتفاق همه ی فقها جواز قمار را نیز داده اند!

نتیجه گیری:

اسلام تفریح و سرگرمی را جایز می شمارد اما توجه مسلمانان را به این نکته ی مهم جلب می نماید که نباید به تفریحات نامشروع و حرام بپردازند که از جمله ی آنها قمار و بازی با ابزار قمار است.