محدوده شفاعت تا کجاست؟

شفاعت

شفاعت مطلق و بی قید و شرط را یهود و نصاری و مشركان معتقد بودند ، امّا شفاعتی كه قرآن آن را پذیرفته ، شرایطی در شفیع ، در شفاعت شده و در مورد شفاعت دارد .

امّا شفیع ، هر چه هم نزد خداوند ، رتبه و منزلت داشته باشد ، جز با اذن و رضایت خدا شفاعت نمی كند .

امّا شفاعت شده باید به وسیله ایمان به خدا و یكتایی او و ایمان به پیامبران الهی و كتب آسمانی ، پیوند خود را با خدا استوار سازد و از كسانی نباشد كه دستشان آلوده به جنایت شده و در گناهان غرق شده اند . این شرط ها و محدوده ها در روایات شیعه و اهل سنّت بیان شده است .

پیامبر خدا (صلّی الله علیه وآله) فرمود : «نزدیك ترین شما به من در فردای قیامت و شایسته ترین شما برای برخورداری از شفاعتم كسی است كه از همه راستگوتر ، امانت دارتر ، خوش اخلاق تر و نزدیك تر به مردم باشد. » 1

امام صادق (علیه السلام) فرمود : « ای گروه شیعه ! از گناه دست برنمی دارید و از شفاعت ما سخن می گویید ! به خدا سوگند كسی كه مرتكب این گناه ( زنا ) شود به شفاعت ما نمی رسد تا آنكه رنج عذاب به او برسد و هراس دوزخ را ببیند. »2

امام كاظم (علیه السلام) فرمود : چون وفات پدرم حضرت صادق (علیه السلام) فرارسید ، به من فرمود : «پسرم ! هر كس نماز را سبك بشمارد به شفاعت ما نمی رسد . »3

امّا نسبت به مورد شفاعت باید گفت كه شرك و الحاد مورد شفاعت قرار نمی گیرد . خداوند می فرماید: (إِنَّ اللهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَكَ بِهِ وَیَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ یَشاءُ ) 4

«خداوند، شرك ورزیدن به او را نمی آمرزد و جز آن را برای هركس بخواهد می بخشاید.»

چهارم: شفاعت طلبی از پیامبر (صلّی الله علیه وآله) و اولیا كه مأذون در شفاعتند.

مفهوم روشن شفاعت ، دعای شفیع و طلبیدن او از خداوند است كه گناهان بندگانش را ـ اگر شایسته بخشایشند ـ بیامرزد . پس درخواست شفاعت از شفیع ، به درخواست دعا از او برای آن هدف برمی گردد . آیا اشكالی دارد كه از برادر مؤمن درخواست دعا كنی ؟ تا چه رسد به درخواست از پیامبر اكرم (صلّی الله علیه وآله) كه به تصریح آیات قرآن ، دعایش مستجاب است و ردّ نمی شود.5
پیامبر خدا (صلّی الله علیه وآله) فرمود : «نزدیك ترین شما به من در فردای قیامت و شایسته ترین شما برای برخورداری از شفاعتم كسی است كه از همه راستگوتر ، امانت دارتر ، خوش اخلاق تر و نزدیك تر به مردم باشد.»

پس وقتی شفاعت خواهی از صالحان به معنای درخواست دعاست ، هركس نیز از پیامبر شفاعت بطلبد ، همین معنی را قصد می كند . وقتی رسول خدا (صلّی الله علیه وآله) زنده بود و در مدینه می زیست ، درخواست دعا از پیامبر از سوی اصحاب ، معنایش درخواست شفاعت بود . پس از انتقال از دنیا به جهان برزخ نیز معنای شفاعت خواهی همان درخواست دعاست ، نه چیز دیگر.

این گونه درخواست دعا و شفاعت ، در زمان های گذشته از سوی پیشینیان صالح نیز انجام گرفته است كه نمونه هایی یاد می شود:
شفاعت

1 . از انس نقل شده است كه : از پیامبر (صلّی الله علیه وآله) درخواست كردم در روز قیامت مرا شفاعت كند . فرمود : شفاعت می كنم . گفتم : یا رسول الله ، تو را در كجا بجویم؟ فرمود : اولین جایگاهی كه مرا می جویی ، بر صراط است.6

او از پیامبر اعظم ( صلّی الله علیه وآله ) درخواست شفاعت می كند ، بی آنكه بر ذهن او بگذرد كه این درخواست ، با اصول اعتقادی او ناسازگار است .

2 . سواد بن قارب ، یكی از اصحاب پیامبر ( صلّی الله علیه وآله ) به آن حضرت می گوید :

شفیع من باش ، روزی كه شفاعت كسی هیچ سودی برای سواد بن قارب نخواهد داشت.7

3 . چون امیرمؤمنان ( علیه السلام ) پیامبر خدا را غسل داد و كفن كرد ، صورتش را باز كرد و گفت : « پدر و مادرم فدایت ، پاكیزه زیستی و پاكیزه مردی . . . ما را نزد پروردگارت یاد كن» 8

4 . روایت است كه چون پیامبر ( صلّی الله علیه وآله ) رحلت نمود ، ابوبكر آمد و چهره پیامبر ( صلّی الله علیه وآله ) را گشود ، خود را به روی وی افكند و بوسید و گفت : « پدر و مادرم فدایت ، پاك زیستی و پاك مردی ، ای محمد ! ما را نزد پروردگارت یاد كن و به یاد ما باش.»9

این شفاعت خواهی از پیامبر است ، در همین دنیا پس از رحلت او . عرب ، تعبیر « ما را نزد پروردگارت یاد كن » را در شفاعت طلبی به كار می برد .

این در دوران حیات پیامبر ( صلّی الله علیه وآله ) بود . امّا پس از رحلت آن حضرت ، آیا می توان از آن حضرت ، به خصوص در برابر قبر مطهرش و هنگام سلام دادن بر او شفاعت طلبید ؟ از آنجا كه مردگان در عالم برزخ می شنوند و سخن می گویند و دعا می كنند ، به ویژه حضرت رسول ( صلّی الله علیه وآله ) وقتی به او سلام می دهند ، روح مطهرش جواب می دهد ، پس فرقی در شفاعت طلبی میان زمان حیات و پس از مرگ و در حیات برزخی نیست و هر كه ادعای ممنوعیت دارد باید دلیل بیاورد .