سرنوشت افرادی چون ادیسون در آخرت!
عرفان ، انسان ، آخرت
سرنوشت افرادی هم چون ادیسون که فاقد ولایت و امامت بوده‌اند و در ضمن خدماتی به جامعه بشری نموده‌اند در آخرت چیست؟
بدیهی است خداوند متعال که نه تنها عادل، بلکه حکیم و رحیم است، از هیچ کس بیش از توان و امکانش سؤالی نمی‌نماید ، چنان چه فرمود: « لا یُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلاَّ وُسْعَها - خدا هیچ كس را جز به اندازه طاقتش مكلّف نمىكند (البقره – 286)». پس اگر یک دانشمند یا یک عامی، فرصت، امکان و شرایط کسب معلومات و شناخت داشته، اما اهمال کرده، مسئول و پاسخ‌گو است و اگر به نسبت امکان و شرایط خود پیگری نموده، اما به خاطر محدودیت‌های زمانی – محیطی و ... به حقایق لازم دست نیافته، تکلیفی بر او نیست.
اگر چه ادیسون، انیشتین و امثالهم، ولایت امیرالمؤمنین را نمی‌شناختند و نداشتند ، اما بنا به اقرارهای خودشان انسان‌های موحدی بودند و به خاطر دانش و خدماتشان به نوعی مأجور هستند (اجر می‌برند). مگر آن که از روی عمد اهمال یا لجاجت کرده باشند .
آیات ذیل و ده‌ها آیه‌ی دیگر، بیان از آن دارد که هیچ چیز (دانش، نیت، عمل و ...) حتی اگر به کوچکی ذره و مثقالی باشد ، از نظر خداوند متعال، عادل، حکیم و رحیم مخفی و پوشیده نمی‌ماند و هر کس نتیجه‌ی اعمال و رفتار خود را می‌بیند ؛« إِنَّ اللَّهَ لا یَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ وَ إِنْ تَكُ حَسَنَةً یُضاعِفْها وَ یُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْراً عَظیماً ؛ خدا ذرهاى هم ستم نمىكند. اگر نیكی باشد آن را دو برابر مىكند و (به غیر از اجر متقابل) از جانب خود نیز مزدى به کرامت مىدهد .»1
« وَ نَضَعُ الْمَوازینَ الْقِسْطَ لِیَوْمِ الْقِیامَةِ فَلا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیْئاً وَ إِنْ كانَ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ أَتَیْنا بِها وَ كَفى بِنا حاسِبین ؛ روز قیامت ترازوهاى عدل را برقرار مىكنیم، و به هیچ كس ستم نمىشود. اگر عملى به سنگینى یك هسته‌ی خردلی هم باشد به حسابش مىآوریم، كه ما حسابكردن را بسندهایم .» ، 2 «فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ - وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَه ؛ پس هر كس به وزن ذرهاى نیكى كرده باشد آن را مىبیند - و هر كس به وزن ذرهاى بدى كرده باشد آن را مىبیند .» 3
از نظر خداوند متعال، عادل، حکیم و رحیم مخفی و پوشیده نمی‌ماند و هر کس نتیجه‌ی اعمال و رفتار خود را می‌بیند ؛« إِنَّ اللَّهَ لا یَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ وَ إِنْ تَكُ حَسَنَةً یُضاعِفْها وَ یُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْراً عَظیماً ؛ خدا ذرهاى هم ستم نمىكند. اگر نیكی باشد آن را دو برابر مىكند و (به غیر از اجر متقابل) از جانب خود نیز مزدى به کرامت مىدهد»
دنیا و آخرت
اما نکته‌ی قابل توجه دیگر برای تمامی سؤال‌های مشابه این است که عقل ، عدل و حکمت ایجاب می‌نماید که هر کس به هر هدفی کاری را انجام داد ، به همان هدفش خودش برسد و طبعاً برای هر کسی کاری کرد ، مزدش را از همان کس بگیرد . نمی‌شود برای کسی کاری را انجام داد و مزدش را از دیگری طلب نمود .
لذا اگر دانشمندی برای «علم» کار کرد (علم برای علم)، مزدش را از عالَم علم می‌گیرد. یعنی به نتیجه می‌رسد و دستآورد علمی او به نامش ثبت می‌شود و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. اگر دانشمندی برای « مردم » کاری کرد ، پس مزدش را از همان مردم می‌گیرد . یعنی احتمالاً مردم از او به نیکی و بزرگی یاد می‌کنند و قدردان زحماتش هستند . و اگر هدف یک دانشمند در عرصه‌ی علم و خدمت به مردم، کمال و قرب‌الهی بود ، یعنی برای خدا کاری کرد ، اجر و مزدش با خداست .
البته این امر اختصاص به دانشمندان ندارد و برای همگان چنین است ، حتی اگر کسی نماز بخواند و یا ذکر علی بن ابیطالب علیه‌السلام را به زبان بیاورد و دائم سخن از ولایت به میان آورد، اما هدفش خدا نباشد ، نزد خدا اجری ندارد و همه‌ی اعمال خوبش از بین می‌رود ؛ « وَ الَّذینَ كَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ لِقاءِ الْآخِرَةِ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ هَلْ یُجْزَوْنَ إِلاَّ ما كانُوا یَعْمَلُون ؟ اعمال کسانی که آیات ما و دیدار آخرت را تکذیب کردند حبط می‌شود (از بین می‌رود)، آیا جز در مقابل کردارشان کیفر خواهند دید؟ »4
باید دانست که بقای هر عملی ، به طول بقای هدف آن است . پس اگر هدف فانی (دنیا) بود ، آن عمل نیز فانی می‌شود و از بین می‌رود و اگر هدف باقی (خدا) بود ، عمل و آثارش نیز باقی می‌ماند .
