سردی و گرم مزاجی از نگاه یك محقق طب سنتی
یك محقق طب اسلامی با تشریح سرد مزاجی و گرم مزاجی در انسان گفت: گفت: غذاها، محیط اطراف، آلودگی هوا و حتی روزها و شب‌ها نیز با توجه به نوع مزاج افراد در سلامت آنان تأثیرگذار است.
سید علی ابوالحبیب در گفت‌و‌گو با فارس اظهار داشت: انسان دارای 4 طبع صفرا، دم، بلغم و سودا است همچنین صفرا دارای مزاج گرم و خشك، دم دارای مزاج گرم وتر، بلغم دارای مزاج سرد و تر و سودا دارای مزاج سرد و خشك است.
*انسان دارای 4 طبع صفرا، دم، بلغم و سودا است
----------------------------------------------------------
وی گفت: اگر طبع كسی دموی (خونی) باشد، مزاجش گرم و تر است همچنین برای این چنین افرادی هوا و فصل بهار لطیف است و بر عكس اگر فردی دارای طبع صفراوی باشد، مزاجش گرم و خشك است؛ فصل گرم تابستان برایش غیرقابل تحمل، سخت و خشن است.
*غذاها، آلودگی هوا و گردش روز و شب در بروز بیماری‌ها نقش مؤثر دارند
----------------------------------------------------------------------------------
این محقق طب اسلامی افزود: بر اساس نظریات حكمای طب سنتی به دلیل اینكه غذاها، محیط اطراف، آلودگی هوا، فصل‌ها، ماه‌ها، گردش روز و شب و بیماری‌های داخلی همگی در تغییرات مكرر بیوشیمیایی خود (اخلاط) نقش دارند؛ بنابراین انسان یك موجود تقریباً مجبور و تابع این تغییرات گوناگون است و مزاجش با تغییر آنها دائماً تغییر خواهد كرد، بر این اساس هر كه بیمارتر است یعنی اخلاطش بیشتر دستخوش تغییر است و به عبارتی دیگر نیاز به مراقبت بیشتری دارد.
ابوالحبیب اضافه كرد: طبع پنجمی هم وجود دارد كه به طبع معتدل نامگذاری شده است و بیشتر این طبع، در افراد خاص معنوی و وابستگان به درگاه الهی دیده می‌شود اما در میان طبایع چهارگانه غلبه دم اگر چه خود یك مریضی حساب می‌شود ولی تقریباً آن را معادل سلامت می‌دانیم و بقیه طبع‌ها به تناسب از طبع اعتدال دورتر و دورتر می‌شوند.
*تشخیص طبع افراد چندان سخت نیست
--------------------------------------------------
وی اظهار داشت: تشخیص طبع در افراد چندان سخت نیست. در ابتدای كار باید سرد مزاجی را از گرم مزاجی تفكیك كرد. برخی از مردم فكر می‌كنند، سرد مزاجی یعنی اینكه انسان میل جنسی‌اش كم شده باشد یا اینكه سرد مزاجی آن است كه وقتی سردی می‌خورند، حالش بدتر می‌شود یعنی خوردن سردی به آنها نمی‌سازد یا انگشتانشان دائماً سرد است.
*بسیاری از بیماری‌ها طبع سرد و برخی نیز طبع گرم دارند
------------------------------------------------------------------
این محقق طب اسلامی بیان كرد: بسیاری از بیماری‌ها طبع سرد و برخی نیز طبع گرم دارند و چون در شرایط عادی گاهی یك، دو، سه یا بیشتر از بیماری‌ها مثل كم خونی یا قند خون و نظایر آن به طور همزمان در وجود كسی پیدا می‌شوند كه هر كدام به سهم خود در زمینه طبع غالب مریض از نظر سردی یا گرمی تأثیراتی را می‌گذارند كه شما را در پیدا كردن طبع اصلی خود، در لا به لای این تأثیرات گوناگون سرد و گرم مختلف گمراه میكند.
ابوالحبیب گفت: البته قاعده‌ای است كه افراد بتوانند طبع بدن خود را شناسایی كنند. در ابتدا تشخیص سردی مزاج از گرمی مزاج برای افراد از اهمیت خاصی برخوردار است كه سؤالاتی از بیماران پرسیده می‌شود مثلاً آیا در بیشتر حالات شما لباس زیاد می‌پوشید یا خیر، خصوصاً در فصل زمستان؟ زیرا كسانی كه طبع سرد دارند، تحمل سرما را ندارند و كسانی كه طبع گرم دارند، تحمل گرما را ندارند.
وی افزود: بر اساس این قاعده 3 دسته افراد را می‌توان شناسایی كرد؛ افرادی كه به طور واضح سرد مزاجند و معمولاً بیشتر از دیگران لباس می‌پوشند، افرادی كه گرم مزاجند و كمتر از دیگران لباس می‌پوشند و افرادی كه در زمستان لباس زیاد می‌پوشند و در تابستان هم كم می‌پوشند.
این محقق طب اسلامی اضافه كرد: گروه اول به طور سرد مزاج هستنند و گروه دوم هم به طور واضح فقط در فصل زمستان هم لباس زیادی نمی‌توانند، بپوشند؛ پس نتیجه می‌گیریم كه سرد مزاج، كسی است كه یا در همه فصول سردی طبع دارد یا اینكه فقط در فصول سرد، سردی مزاج پیدا میكند و برعكس گرم مزاج كسی است كه در همه فصول گرمی طبع دارد و در اكثر اوقات سال لباس زیادی نمی‌پوشد.
*بلغمی در هر چهار فصل احساس سرما می‌كنند
----------------------------------------------------------
ابوالحبیب گفت: در بین سرد مزاجان، گروه بلغمی كسانی هستند كه در هر چهار فصل احساس سرما می‌كنند ولی گروه سوداوی مزاج خیلی احساس سردی نمی‌كنند اما در بین گرم مزاجان، گروه صفرا مزاج همیشه و در هر چهار فصل حرارت بدنشان بالاست و همیشه از گرما شاكی هستند اما گروه دموی مزاج، فقط در فصول بهار و تابستان از گرما شاكی هستند و در بقیه فصول خیلی احساس بدی ندارند.
*صفراوی‌ها در تمام فصول سال، خصوصاً در تابستان دمای بدنشان بالاست
-------------------------------------------------------------------------------------
این محقق طب اسلامی افزود: به طور خلاصه می‌توان نتیجه گرفت كه صفراوی‌ها در تمام فصول سال، خصوصاً در تابستان دمای بدنشان بالاست، آن قدر كه در هیچ فصلی نیاز به پوشانیدن بدن خود ندارند. دموی‌ها فقط در فصول گرم سال ( یعنی در تابستان) حرارت بدنشان بالاست ولی در پاییز و زمستان به لباس گرم احتیاج پیدا می‌كنند، بلغمی‌ها، افرادی هستند كه در تمام فصول سال، خصوصاً در زمستان احتیاج مبرم به پوشیدن لباس گرم دارند.
*سوداوی‌ها فقط در پاییز و زمستان به لباس گرم احتیاج دارند
----------------------------------------------------------------------
وی بیان كرد: سوداوی‌ها، هم مثل دموی‌ها فقط در فصول سرد سال (یعنی پاییز و زمستان) به لباس گرم احتیاج دارند و در سایر فصول بر خلاف بلغمی‌ها، خیلی احساس سردی نداشته وحالت عادی دارند و بالاخره گروه پنجمی وجود دارند كه اگر چه با یكی از شرایط گفته شده فوق منطبق بوده ولی قسمتی از بدنشان(مثل نوك انگشتان دست) همیشه سرد است یا همیشه گرم است(مثل كف پاها).
این محقق طب اسلامی اظهار داشت: لازم به توضیح است كه برخی از بیماری‌ها خصیصه‌شان این است كه قسمتی از بدن را گرم یا برعكس سرد كنند و همین امر باعث اشتباه افراد در تشخیص طبع می‌شود.
ابوالحبیب اضافه كرد: به عنوان مثال خصوصیت كم خونی این است كه نوك انگشتان دست‌ها و پاها سرد می‌شود و برعكس یائسگی باعث گرگرفتگی سر و صورت می‌شود و چربی خون خصوصاً كلسترول باعث داغی كف پاها می‌شود و ممكن است سینوزیت باعث احساس سردی شدید در پیشانی و ورم سر معده باعث احساس سردی زیاد در ناحیه وسط قفسه سینه شود و لازم است، افراد اینگونه موارد استثناء را شناسایی كنند و حساب آن را از طبع غالب خودشان جدا كنند.
این محقق طب اسلامی بیان داشت: برخی حبوبات، غلات مانند چاودار دارای طبع معتدل، ذرت سرد و خشك، ماش سرد و خشك، نان سنگك كمی گرم و خشك، نخود فرنگی سرد و تر، باقالا سرد و تر، برنج سرد و تر، لوبیا چشم بلبلی كمی گرم و تر، لوبیا قرمز گرم و تر، نخود سیاه ـ گرم و خشك، نخود سفید گرم و خشك، گندم گرم و تر، دال عدس گرم و خشك، عدس سرد و خشك، لوبیا سویا گرم و تر، لوبیا چیتی گرم و تر، لپه گرم و خشك و لوبیا سفید كمی گرم و تر است.
*آجیل منبع غنی پروتئین‌ها و ویتامین‌‌هاست
----------------------------------------------------------
ابوالحبیب گفت: آجیل‌ها مانند بادام، گردو، فندق و پسته منبع غنی پروتئین‌ها و ویتامین‌‌ها و دیگر مواد لازم برای بدن انسان، مثل ملاح املاح معدنی هستند؛ در میان مغزها مخصوصاً گردو، بادام، فندق و پسته حاوی 20 نوع پروتئین هستند؛ اگر از این مغزها به تعادل استفاده شود، نیازهای بدن افراد رفع می‌شود و دچار كمبود نخواهند شد البته آجیل‌ها انرژی زیادی در بدن انسان تولید می‌كنند.
وی افزود: برخی از مغزهای گیاهی مانند بادام درختی تازه دارای مزاج كمی گرم و تر، پسته گرم و خشك، بلوط سرد و خشك، بادام زمینی گرم و تر، نارگیل گرم و خشك، تخمه طالبی گرم و تر، تخمه دستنبو گرم و تر، تخمه گرمك سرد و تر، تخمه هندوانه سرد و تر، تخمه كدو سرد و تر، شاهدانه گرم و خشك، تخمه خربزه گرم و تر، بادام كوهی گرم و خشك، كنجد گرم و تر، بادام هندی گرم و خشك، گردو گرم و خشك، تخمه آفتابگردان گرم و تر و فندق گرم و خشك است.
* آجیل 4 برابر گوشت انرژی دارد
----------------------------------------------------
این محقق اسلامی بیان كرد: بهترین روش استفاده از چهار مغز (گردو، بادام، فندق و پسته) این است یا به صورت شیرهای گیاهی یا به جای یك وعده غذای اصلی مصرف شود كه از هر كدام 12.5 گرم همراه با كمی عسل یا خرما یا كشمش یا توت خشك و یك عدد میوه فصل در طول یك شبانه‌روز مصرف شود البته این مقدار آجیل در مقایسه با گوشت از 4 برابر انرژی غذایی برخوردار است.
وی افزود: ریشه‌ها بهترین و بیشترین املاح و مواد معدنی را دارند و بهترین روش استفاده از آنها در درجه اول به صورت خام، تازه و در درجه دوم به روش بخارپز است.
ابوالحبیب اضافه كرد: شلغم دارای مزاج گرم و تر، سیب زمینی ترشی كمی گرم و تر، سیب‌زمینی سرد و تر، كلم قمری گرم و تر، ترب سفید گرم و خشك، ترب سیاه گرم و خشك، هویج فرنگی گرم و تر، چغندر قند معتدل و كمی گرم، چغندر معتدل و كمی گرم، سیر گرم و خشك، موسیر گرم و خشك و پیاز گرم و خشك است.
این محقق طب اسلامی گفت: سبزی‌ها از فیبر زیادی برخوردارند و علاوه بر این دارای ویتامین‌های مختلفی هستند، سبزی‌ها به خاطر داشتن فیبر زیاد موجب فعالیت حركت‌های دودی شكل روده می‌شوند كه موجب كاركرد سیستم گوارش انسان می‌شود.
وی افزود: از سبزی‌ها لوبیا سبز سرد و تر، شوید گرم و خشك، خرفه خیلی سرد و خشك، اسفناج كمی سرد و تر، شور گرم و خشك، قارچ سرد و تر، ترشك سرد و خشك، مارچوبه گرم و تر، ریواس سرد و كمی خشك، تره‌فرنگی گرم و خشك، كنگر گرم و كمی خشك، كلم بروكلی گرم و خشك، گل كلم گرم و خشك، ریحان كمی گرم و خشك، كلم برگ گرم و خشك، كرفس گرم و خشك، بامیه سرد و تر، كاهو سرد و تر است.
ابوالحبیب اضافه كرد: همچنین پونه گرم و خشك، سوسنبر خیلی گرم و خشك، مرزه نسبتاً گرم و خشك، ترخون خیلی گرم و خشك، نعناع نسبتاً گرم و خشك، پیازچه گرم و خشك، كنگر فرنگی گرم و خشك، شاهی گرم و نسبتاً خشك، تربچه گرم و خشك، گشنیز سرد و خشك، شنبلیله گرم و خشك، جعفری خیلی گرم و خشك، تره خیلی گرم و كمی خشك است.
*توت‌ها انرژی زیادی را در بدن تولید می‌كنند
--------------------------------------------------
این محقق طب اسلامی بیان داشت: توت‌ها مواد غذای شیرینی هستند كه هم به صورت تازه و هم به صورت خشك می‌توان از آنها استفاده كرد. توت‌ها دارای قند فراوانی هستند كه ارزش غذایی فوق‌العاده بالایی دارند و انرژی زیادی را در بدن تولید می‌كنند؛ خصوصاً اگر خشك شده باشند كه مقدار قند آنها افزایش می‌یابد. قندهای موجود در این گونه میوه‌ها ساده است و بی‌ضرر و سریع جذب بدن می‌شود و انرژی فراوانی تولید میكند.
*بذرها از نفوذ اسید معده به جداره آن نیز جلوگیری میكند
-----------------------------------------------------------------------
ابوالحبیب اظهار داشت: بذرهای ملین نیز از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردارند زیرا بر اثر خیس شدن، موسین فراوانی تولید می‌كنند. استفاده از این نوع بذرها سیستم‌های گوارش را سالم میكند و از نفوذ اسید معده به جداره آن نیز جلوگیری میكند. بذرهای ملین همچنین حركات دودی روده را افزایش داده و از یبوست جلوگیری می‌كنند.
وی افزود: توت سفید دارای مزاج گرم و تر، توت سیاه گرم و تر، شاه‌توت سرد و تر، تمشك معتدل، بارهنگ خنك، توت خشك گرم و تر، خاكشیر خنك، تخم شربتی گرم و تر، تخم ریحان گرم و تر است.
این متخصص طب اسلامی گفت: مزاج خربزه گرم و تر، هندوانه سرد و تر، طالبی، گرم و تر، گرمك سرد و تر، خیار سبز كمی سرد و تر، خیار چمبر معتدل، كدو حلوایی گرم و تر، گوجه فرنگی سرد و تر، فلفل سبز گرم و خشك، فلفل دلمه‌ای گرم و خشك، بادمجان گرم و خشك، كدو خورشتی سرد و تر، دستنبو گرم و تر است.
ابوالحبیب اضافه كرد: مزاج پرتقال سرد و تر، لیمو شیرین سرد و تر، بالنگ سرد و تر، نارنگی سرد و خشك، نارنج خیلی سرد و تر، لیموترش سرد و تر، گریپ فوروت سرد و تر، كیوی سرد و تر، پرتقال مربایی سرد و تر، لیمو عمانی سرد و خشك است.
وی بیان كرد: مزاج آناناس گرم و تر، آلوسیاه سرد و تر، زیتون كال سرد و خشك، زیتون رسیده گرم و تر، گیلاس گرم و تر، به معتدل، گلابی گرم و تر، انار سرد و تر، سیب مركب القوی تا گرم و خشك، پاپایا (خربزه درختی) گرم و تر، انبه گرم و تر، زردآلو سرد و تر، آلو سرد و تر، شفتالو سرد و تر، آلبالو سرد و تر، قیسی گرم و تر، خرما گرم و خشك است.
این محقق طب اسلامی افزود: مزاج گوشت شتر گرم و خشك، گاو سرد و تر، گوساله سرد و تر، گوسفند گرم و تر، بز سرد و تر، مرغ محلی گرم و تر، خروس سرد و تر، جوجه مرغ گرم و تر، جوجه خروس خنك، انواع ماهی سرد و تر، كبوتر گرم و تر، آهو گرم و تر، كله و پاچه، سرد و تر، سیرابی سرد و تر، میگو سرد و تر، اردك سرد و تر، غاز گرم و تر، بوقلمون گرم و تر، كبك گرم و تر، بلدرچین وحشی گرم و تر، قرقاول گرم و تر، گنجشك گرم و تر ، دل گرم و تر، قلوه گرم و تر، جگر سفید سرد و تر، جگر سیاه گرم و تر است.
ابوالحبیب گفت: مزاج اودیه آویشن گرم و خشك، اكلیل كوهی گرم و خشك، بادیان گرم و خشك، پونه گرم و خشك، جوز هندی گرم و خشك، خردل گرم و خیلی خشك، دارچین گرم و خشك، فلفل قرمز خیلی گرم و خشك، سماق سرد و خشك، كاكائو گرم و خشك، هل كمی گرم و خیلی خشك، میخك خیلی گرم و خشك، زردچوبه گرم و خشك، زعفران گرم و خشك، زنجبیل خیلی گرم و خشك، زنیان گرم و خشك، زیره سبز خیلی گرم و خشك، زیره سیاه خیلی گرم و خشك، فلفل سیاه خیلی گرم و خشك، فلفل سفید خیلی گرم و خشك، گلرنگ گرم و خشك، گل پر گرم و خشك، وانیل گرم و خشك، سیاهدانه گرم و خشك، انیسون گرم و خشك است.
