آشنايي با مرکز نجوم آستان حضرت عبدالعظيم (ع) (تهران)
آشنايي با مرکز نجوم آستان حضرت عبدالعظيم (ع)
جام جم آنلاين: نجوم يکي از قديمي ترين علوم پايه است که در مسير تحول خود به کشف بسياري از قوانين حاکم بر اجرام آسماني نائل آمده است،اما کار تحقيق دراين باره هرگز پايان پذير نيست زيرا با پيشرفت تکنولوژي، در هر زمان به اسرار تازه اي از نجوم و جهان آفرينش دست مي يابيم.
نامگذاري سال 2009 ميلادي به نام سال نجوم و بزرگداشت شيخ بهايي بهانه اي است تا دوستداران اين علم کهن با مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظيم (ع) آشنا شوند.
مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظيم حسني(ع) از دو رصدخانه عهد جديد و قديم، کتابخانه تخصصي، لابراتوار عکاسي، تماشاگه تقويم، واحد سمعي و بصري، نمايشگاه عکس هاي نجومي، ايستگاه هواشناسي و رصدخانه راديويي (خورشيدي) تشکيل شده است.
اين مرکز سال هاست مورد توجه بزرگان نجوم کشور بوده و در زمان هاي مختلف خسوف و کسوف و رويت هلال ماه و ... با استفاده از تجهيزات و امکانات اين مرکز رصد مي شود. از جمله بخش هاي آن مي توان به رصدخانه "عبدالرحمن صوفي رازي" اشاره کرد که داراي يک گنبد دوار به قطر 4 متر و دريچه بازشو به عرض يک متر است که يک دستگاه تلسکوپ انکساري مدل سلسترون ED7_ 180 با فاصله کانوني يک هزار ميلي متر و قطر عدسي شيئي 180 ميلي متر در آن قرار گرفته است.
اين تلسکوپ که توانايي بزرگنمايي 30 تا 500 برابر (به کمک عدسي بارلو) را دارد، مجهز به رايانه کوچک ويژه(NGC-Max ) و پدل(دستگاه کنترل حرکت) است که با استفاده از آن ها مي توان با دقت و تنها با درج مختصات اجرام آسماني به آساني اقدام به رصد کرد. همچنين تلسکوپ مجهز به دستگاه CCD (آشکارسازي رايانه اي) از نوع ST8 است که با اتصال به تلسکوپ و دستگاه رايانه، مي تـوان تصـاوير الکترونيکي از اجرام آسماني را ثبت و با بهره گيري از نرم افزارهاي موجود به تحليل و مطالعه بر روي آنها پرداخت.
رصدخانه عهد "ابومحمود خجند رازي" در مجموعه مرکز نجوم آستان مقدس از ديگر رصد خانه هاست که داراي اتاقي به صورت 6 ضلعي و گنبدي به قطر حدود 6 متر بوده که وسايل رصدي قديمي در آن نهاده شده است.
از وسايل قديمي اين رصد خانه مي توان "ربع جداري" را نام برد که از زمان هاي قديم با اين دستگاه مي توانستند ارتفاع خورشيد، ظهر شرعي و فصل هاي مختلف را مشخص کنند.
"ذات الشعبتين" نيز دستگاهي براي اندازه گيري ارتفاع اجرام آسماني (ماه، ستارگان و سيارات) از افق بود که هم اکنون در اين مرکز موجود است و همچنين کره فلکي و اسطرلاب از ابزار رصدي اين مجموعه زيبا مي باشد.
با تـوجه بـه امکان عکسبرداري با تلسکوپ از اجرام آسماني يک لابراتوار اختصاصي براي ظهور و چاپ عکـس هاي رنگي، سياه و سفيد با تمام تجهيزات مورد نياز، درجوار رصد خانه تاسيس شده که بويژه براي برپايي نمايشگاه هاي عکس، مورد استفاده قرار مي گيرد. تاکنون نمايشگاه هايي از عکس هاي خسوف و کسوف، سيارات منظومه شمسي، سحابي ها و … در اين مرکز در معرض ديد علاقه مندان قرار گرفته است.
وجود بزرگترين کتابخانه تخصصي نجوم ايران با بيش از يک هزار و 500 جلد کتاب و مجلات تخصصي نجوم اين مرکز را بي نظير کرده است.
تماشاگه تقويم اين مرکز اولين تماشاگه تقويم در ايران است که به همت استاد "محمدرضا صياد" از اساتيد تقويم کشور در مرکز نجوم بنيان گذاري شد.
در اين تماشاگه مراحل شکل گيري تقويم هجري شمسي از دوران گذشته تا عصر حاضر به نمايش گذاشته شده است.
تصاويري از ساختار و تحول ستارگان "قبل از تولد، تولد، مرگ"، سيارات و خورشيد که توسط تلسکوپ اين مجموعه عکسبرداري شده به صورت يک نمايشگاه دائمي در معرض ديد علاقه مندان قرار مي گيرد.
اين نمايشگاه به نام منجم فرزانه قرن چهارم هجري "کوشيار گيلي" مزين شده است.
با توجه به اينکه تکنولوژي کنوني ستاره شناسي درجهت بازه هاي غيرنوراني ستارگان جهت گرفته و پهنه هاي راديويي ستارگان را محور توسعه علمي قرار داده است، لذا مرکز نجوم با بهره گيري از آنتن به مساحت 27 مترمربع اقدام به رصد راديويي خورشيد و سيارگان و ثبت اطلاعات آن در رايانه با نرم افزارهاي مخصوص کرده است.
اين مرکز به نام کاوشگر بزرگ کاشف اشعه ايکس از هاله کهکشان راه شيري، دکتر "جلال الدين صميمي" مزين شده است.
مرکز آسمان نما و خانه علم اين مرکز، متشکل از افلاک نما، خانه علم، افلاک نماي مسطح ، نمايشگر انفجار بزرگ، بازارچه نجومي و مجموعه اي به عنوان نمايشگاه اختراعات دانش پژوهان کلاسهاي علمي ـ تخصصي مرکز نجوم آماده بازديد دانش آموزان وعلاقه مندان است. خانه علم محيطي را فراهم آورده است تا علاقه مندان نجوم ازطريق مشاهده، لمس، آزمايش ، گوش دادن و مطالعه و استفاده از رايانه در معرض پديده هاي مختلف علمي در زمينه هاي مختلف علوم پايه (رياضي، شيمي، زيست و زمين شناسي) و تکنولوژي قرار گيرند.
تابلوي تصاوير پنهان، راديوي دستي، گويهاي نيوتوني، تابلوي تصاوير متحرک، تابلوي امواج مافوق صوت، تابلوي انفجار بزرگ، مجموعه اي از تجهيزات و سيستمهاي خورشيدي، آزمايشهاي فيزيکي و مکانيکي، اختراعات نفرات برتر جشنواره خوارزمي، دستگاه ليساژور ، دستگاه گفت وگوي با تاخير نمونه اي از تجهيزات به نمايش درآمده در خانه علم است. افلاک نماي مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظيم (ع)، مجموعه اي از ابزارهاي مختلف است که موقعيتهاي گوناگون زمين، ماه، خورشيد و اجرام آسماني ديگر را جهت آشنايي مقدماتي با اخترشناسي نمايش مي دهد. افلاک نماي اين مرکز از نوع E – 5 است که قابليت هايي از جمله نمايش 1024 ستاره در نيمکره شمالي و جنوبي، نمايش عرض جغرافيايي از استوا تا قطب شمال، نمايش 88 صورت فلکي در نيمکره شمالي و جنوبي، نمايش سيارات منظومه شمسي، نمايش ماه گرفتگي و خورشيد گرفتگي، داراي مختصات تصويري خط استوا ، دايره البروج و نصف النهار، نمايش تصاوير صورتهاي فلکي، وضعيت طلوع و غروب خورشيد و نمايش کهکشان راه شيري مي باشد. بازارچه نجومي از ديگر بخش هاي اين مرکز است که در سالن آسمان نما و تالار علم قرار گرفته و به ارائه محصولاتي از قبيل CD و DVD هاي علمي، نجومي، مستند فضايي، وسايل کمک آموزشي نجومي، کتابهاي علمي و نجومي، نقشه هاي جغرافيايي، لوازم جانبي رايانه و غيره به دانش پژوهان و بازديد کنندگان علاقه مند پرداخته است.
ساختمان مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظيم (ع) که توسط شرکت هاي متخصص ايراني طراحي گرديده، با زيربناي 250 مترمربع در سال 1378 به بهره برداري رسيد.
