دوربینی برای نمونه برداری و عمل

نویسنده: مهندس آزاده صدوقی
ERCP پروسه ایی پیچیده است که بدون نیاز به بیهوشی کامل انجام می شود. درمان‌های زیادی از طریق ERCP می تواند انجام شود و از جراحی باز جلوگیری شود. هر چند خطرات این پروسه بسیار کم است با این حال پزشک باید بیمار را با خطرات احتمالی آن آشنا کند.
ERCP مخفف کلمه Endoscopic Retrograde Cholangio Pancreatography است. این وسیله ترکیبی از اندوسکوپی و رادیولوژی است.که نه تنها در درمان بلکه در تشخیص بسیاری از بیماری های پانکرانس، مجاری صفراوی ، کیسه صفرا وکبد از آن استفاده می شود. بلکه می‌تواند تصاویری عالی از ناهنجاری های مجاری لوزالمعده و کیسه صفرا فراهم کند و همچنین دارای این قابلیت است که در هنگام تصویر برداری درمان های لازم برای بسیاری از ناهنجاری ها انجام دهد.
ناهنجاری هایی که می تواند با ERCP تشخیص و مورد درمان قرار گیرد شامل: بیماری‌های لوزالمعده شدید و مزمن، تومورها و سرطان‌های لوزالمعده، مجاری صفرا،کیسه صفرا و کبد و سنگ‌های لوزالمعده و کیسه صفرا، بسته شدن مجرای صفراوی و لوزالمعده. البته باید ذکر کرد که کاربرد ERCP تنها به موارد بالا منتهی نمی‌شود. ERCP درمان تهاجمی بسیار کوچکی را ایجاد می کند که عمدتاً نیاز به بستری شدن بیمار وجود ندارد.
http://www.iranbmemag.com/en/editor/images/1_sad3.jpg
تکنیک
ERCP معمولاً در بخش رادیولوژی بیمارستان انجام می شود و به دلیل آنکه دستگاه اندوسکوپ وارد معده می شود و باید معده خالی باشد، بیمار از 6 ساعت قبل از ERCP از خوردن منع می‌شود.

بیمار به پهلوی راست یا چپ خود بر روی تخت اشعه ایکس دراز می‌کشد. داروهای مسکن از طریق ورید به بیمار تزریق می شود. این داروها برای بیمار حالت خواب آلودگی شدید ایجاد می‌کند. معمولاًً گلوی بیمار با اسپری بی حس می شود. بیمار در طول پروسه می تواند به آسانی تنفس کند.در طول انجام عمل فشار خون و اکسیژن بیمار مونیتور می شود. اندوسکوپ از دهان ، مری ، معده عبور می کند و به (اثنی عشر محلی که دهانه لوزالمعده و مجرای صفرا نمایان است) می‌رسد.سپس یک کاتتر کوچک(لوله باریکی در حدود اندازه رشته ماکارونی) از طریق اندوسکوپ و تحت تصویر برداری فلوروسکوپی وارد می شود. ماده کنتراست (dye) از طریق کاتتر به درون مجرای لوزالمعده وکیسه صفرا تزریق می شود تا بتوان از طریق تصویربرداری اشعه ایکس آناتومی این ساختارها را مورد بررسی قرار داد. اگر ناهنجاری در این ساختارها مشاهده شود، ابزارهای دیگری به روش ذکر شده برای درمان ناهنجاری‌ها وارد می‌شود.
ممکن است کارهایی نظیر نمونه برداری یا شستشوی نواحی ناهنجار برای بازکردن یا استنت گذاری برای مجرای باریک شده و یا خرد کرد سنگ برای باز کردن مجاری صفرا و لوزالمعده انجام شود. ERCP معمولاً 30 دقیقه تا 2 ساعت طول می کشد.

تجهیزات
اندوسکوپ (Endoscopes) دستگاهی نورانی و باریک، شبیه تلسکوپ است، که قابلیت انعطاف را دارد و پزشکان برای مشاهده درون معده و احشام شکمی از آن استفاده می کنند که به آن یک video camera متصل است. از اجزای دیگر اندوسکوپ مجرای باریکی است که از این مجرا می توان ابزار مورد نیاز را به داخل بدن فرستاد. این ابزارها شامل کاتتر برای تزریق ماده حاجب و بالن قابل انعطاف برای گشاد کردن مجاری گرفته شده و تنگ شده استفاده می شود. یک سبد که برای جمع کردن و خارج کردن سنگ ها استفاده می شود. سبدها در اندازه و ابعاد مختلفی وجود دارد. انتخاب سبد مناسب بسته به نوع واندازه سنگ و محل قرار گرفتن آن درون کیسه صفرا و کبد و مجاری مربوطه است. یک sphincterotome برای بریدن و بزرگ کردن مجرای پانکرانس و لوزالمعده استفاده می شود. پزشک می تواند به راحتی حرکت لوله را به کمک کلیدی کنترل کند و حرکت نرمی ایجاد شود. تصاویر به دست آمده به صفحه تلویزیونی منتقل می شود.به تازگی خردکن های مکانیکی برای شکستن سنگ ها استفاده می شود.
http://www.iranbmemag.com/en/editor/images/1_sad1.jpg
خطرات و اثرات جانبی ERCP
ERCP پروسه ای است که می تواند از جراحی جلوگیری کند، اما مانند تمام پرسه های دیگر می تواند با خطراتی همراه باشد.بسته به بیمار و پروسه ای که بر روی او انجام می شود این خطرات بین % 10-5 است.گاهی اوقات ترش شدن موقتی گلو پس از آزمایش رخ می دهد. خطرات مهم بعد از ERCP هنوز نا شناخته هستند. یکی از مهم ترین خطرات خونریزی است که بعد از باز کردن مجرا ممکن است رخ دهد. در موارد نادر ممکن است سوراخ یا شکافی در دیواره روده ایجاد شود. همچنین ممکن است التهابات لوزالمعده افزایش یابد. این عوارض ممکن است به بستری شدن و در مواردی به جراحی منجر شود. برخی افراد به ماده کنتراست اشعه ایکس حساسیت دارند. در زنان باردار ماده کنتراست می تواند به جنین آسیب برساند.
از آنجا که ERCP یک ابزار درمانی محسوب می شود، پزشکان در حال بررسی فاکتورهای مختلف هستند که بتوانند عوارض و خطرات این پروسه را کاهش دهند.

آینده ERCP
محققین در تلاشند که ERCP را با اندوسکوپ التراسوندی ترکیب کنند. با انجام این کار پزشک می تواند با التراسوند و بدون تزریق ماده حاجب محل سنگ را تشخیص دهد. پروپ باریک التراسوند از لوله اندوسکوپ وارد شده و می تواند به محل مورد نظر هدایت شود.
http://www.iranbmemag.com/en/editor/images/1_sad2.jpg
درمان تومورها می تواند به کمک درمان فوتودینامیک انجام شود ، به این صورت که کاتتر نورانی لیزر از طریق ERCP وارد محل تومور می شود و با استفاده از لیزر شکستن سنگ ها انجام شود. در حال حاضر از این روش به ندرت استفاده می شود.تکنولوژی استنت گذاری نیز در حال توسعه است و استنت های قابل جذب در حال گسترش هستند.
محققین در حال کاهش سایز اسکوپ ها هستند که راحتی بیشتری را برای بیمار فراهم می کند و همچنین برای پزشکان دسترسی به محل مورد نظر راحت تر خواهد شد.
تکنـولوژی دیگری که در حال بررســــی و آزمایش بر روی حیوانــات است، استفـاده از (optical cohesive tomography) OCT است . از این طریق می توان تصاویری با رزولوشن بالا با استفاده از فیبرهای نورانی کوچک که از طریق کانال اسکوپ وارد می شود ایجاد کرد. منبع: ماهنامه مهندسی پزشکی