مهمترين بناي قاجاري تهران، ممنوع‌الملاقات است!
مهمترين بناي قاجاري تهران، ممنوع‌الملاقات است!
جام جم آنلاين: همجواري با مجلس هم مزيدي بر علت مدسه طلاب شده است که ورود گردشگران به مدرسه عالي شهيد مطهري به عنوان مهمترين بناي تاريخي دوران قاجار در تهران ممنوع باشد.
مسجد و مدرسه سپهسالار از مهمترين ممنوعه‌هاي گردشگري تهران است كه تابلوهاي پرتعداد ورود ممنوع حتي نماي بيروني اين مجموعه باشكوه را در ديد كنجكاو گردشگران مخدوش ساخته است. اين مجموعه در حال حاضر تحت مدرسه عالي شهيد مطهري در اختيار طلاب علوم ديني قرار دارد.
مسجد و مدرسه سپهسالار بر اساس نقشه هاي دارالاخلافه در شرقي ترين نقطه تهران قديم واقع است، جايي محصور ميان درختان چهار باغ بزرگ، نگارستان، بهارستان ، نظاميه و باغ سردار که حالا جز اسم و خاطره اي ردي از آنها نمانده است. سيم خاردارها و سربازان ايستاده بر ورودي هاي مسجد هم اگر بگذارند، مقرنس کاريهاي کم نظير و ورودي هاي بنا چشم را خيره مي کند . نگاه که مي‌کني، نقشه ها را که مي کاوي بنا شش ورودي اصلي دارد که معماري کم نظيري آميخته به هنر ايراني بر پيکر آن نشسته است.
اين بنا داراي سه ورودي در بخش شمالي بوده که به علت احداث کتابخانه ملي توسط مهندس سيحون در سال 1342خورشيدي مسدود و ارتباط اين قسمت از بنا با باغ بهارستان قطع شده است ؛ در جبهه هاي غربي (ورودي اصلي) ، شرقي و جنوبي نيز در حال حاضر سه ورودي وجود دارد. ورودي اصلي با عقب نشيني نسبت به پياده رو از الگوي جلوخان تبعيت کرده و ورودي شرقي نيز چنين الگويي را به صورت ساده تري داراست. در پس ورودي هاي غربي و شرقي هم هشتي تقسيم‌بندي ديدني وجود دارد که اولي که با پوشش کاربندي و عرقچين ودومي با کاسه سازي داده شده اند.
طاق هفت کاسه در هشتي شرقي هم از شاهکارهاي دوران شاگردي استاد جعفريان معمار باشي کاشاني است که در سه که در سه کاسه وسط مينياتوري از هفت کاسه را ساخته است . زماني که اين طاق را ساخته هنوز استاد نبوده و به دليل شاگرد بودن اجازه نداده اند به داخل بنا راه پيدا کند و کارش را در همان ورودي تمام کرده و رفته است.
از ديگر ويژگي‌هاي مهم فضاي مسجد سپهسالار ،که در واقع يکي از برجسته‌ترين ابداعات معماري قاجاري نيز به شمار مي‌رود، وجود مهتابي‌ها و بهار خواب‌هاي وسيع در طبقه فوقاني است. هر چند اين فضاها با ظرفيت بسيار در مسجد سيداصفهان و مسجد سلطاني سمنان نيز يافت مي‌شود، در مسجد سپهسالار در مقياسي وسيع‌تر و با پيچيدگي‌هاي بيش‌تر طراحي شده است. اين ابتکار طرحي را به وجود آورده که افزون بر القاي حس محصور و معين بودن، حرکتي در جهت خلاف محدوديت فضا ايجاد مي‌کند. چنين تدبيري در فضاسازي امکان پيوند ميان ناظر و بنا را مختل نمي‌سازد و در همان حال به پيچيدگي و غناي فضا مي‌افزايد.
امروزه اين بناي باشكوه به هيچ عنوان امكان بازديد ندارد. اين در حالي است كه به عقيده كارشناسان كاربري‌هاي خاص دليلي براي منع ورود گردشگران به ابنيه خاص نيست و مي‌توان هرازگاهي و تحت شرايطي خاص امكان ورود گردشگر به اين شاخصه معماري تهران را فراهم آورد.
روزبه ميرزايي، مدرس دانشگاه علامه طباطبايي در اين باره مي‌گويد: «اينكه براي ابنيه خاص كاربري اداري و يا غيره تعريف كنند نه تنها در ايران كه همه جاي دنيا مرسوم است اما در هيچ كجاي دنيا تغيير كاربري دليلي براي منع ورود گردشگر نيست. به عنوان مثال در اسپانيا، پارادورها بناهاي تاريخي هستند كه كاربري اقامتي پيدا كرده‌اند اما عموم گردشگران به راحتي امكان حضور و بازديد از آن را دارند. همچنين مساجد و كليساهاي تاريخي نيز با حفظ كاربري وجودي امكان بازديد براي گردشگران را دارند.»
وي مي‌افزايد: «تغيير كاربري ابنيه تاريخي براي استفاده نهادها و سازمانها، نبايد به عنوان دليلي براي منع ورود گردشگر به اين اماكن تلقي شود. اين در حاليست كه بناهاي بسياري در تهران به دليل تغيير كاربري و استفاده اداري و سازماني از ديد گردشگران پنهان مانده‌اند. در حاليكه آثار و ابنيه يادشده بخش مهمي از فرهنگ و تاريخ جامعه را در دل خود دارند، بنابراين نبايد مردم را از ديدن آنها محروم كرد. ميراث به جا مانده متعلق به مردم و حق آنهاست.»
فراهم آوردن امكاني هرچند هم محدود براي بازديد از اين بناي تاريخي تهران مي‌تواند كمكي براي توسعه گردشگري در پايتخت محسوب شود.
