مريخ، در خطر ميكروب‌هاي زميني
براساس گزارشي درباره ماموريت مريخ‌نورد بعدي ناسا موسوم به MSL، اين سياره در معرض خطر آلودگي به ميكروب‌هاي زميني قرار دارد!
آن هم ميكروب‌هايي كه از وضع نابه‌هنجار عمليات استريليزاسيون قطعات اين مريخ‌نورد، در تاسيسات ويژه ناسا (به نام «اتاق پاك») و بعد از آن هم از تابش مرگبار پرتوهاي كيهاني حين سفر در فضا و در نهايت محيط نامساعد سطح سياره سرخ، جان به در مي‌برند. اين يافته‌ها، محصول تحقيقات تازه‌اي در خصوص نحوه تاثير روش پيشرفته فرود مريخ‌نورد MSL و احتمال آلوده‌سازي خاك مريخ به ميكروب‌هاي ريز زميني است كه اخيراً در نشريه علمي Astrobiology منتشر شده است. اين مريخ‌نورد، قرار است هم از چ‌تر نجات و هم از موشك‌هاي معكوس، به‌منظور كاهش سرعت فرودش تا ارتفاعي خاص استفاده كند و سپس يك جرثقيل هوايي، آهسته اين روبوت غول‌پيكر را (كه به ابعاد تقريبي يك اتومبيل استيشن است)، بر سطح سياره مريخ فرود آورد. همين آخرين فاز فرود و لمس بي‌واسطه چرخ‌ها با خاك مريخ است كه به اين ميكروب‌ها شانس شروع حيات تازه‌اي را در فراسوي زمين مي‌دهد. (توضيح: مريخ‌نشين‌هاي پيشين، يا از روش موشك معكوس تا لحظه فرود استفاده مي‌كرده‌اند- همچون وايكينگ و فينيكس- و يا با مهار ضربه‌هاي شديد ناشي از برخورد مستقيم به سطح سياره با كيسه‌هاي هوايي؛ همچون مريخ‌نشين‌هاي روح و فرصت. در روش اول، گرماي حاصل از عملكرد موشك‌ها، ميكروب‌ها را احتمالاً از پاي درمي‌آورده و در دومي هم بدنه مريخ‌نورد، تا لحظه گشايش درب محفظه، در قرنطينه بوده است.) به‌گفته «اندرو شرگر» (Andrew C. Shuerger)، ميكروبيولوژيسيتي از دانشگاه فلوريدا و عضو آزمايشگاه علوم فضايي پايگاه فضايي كندي ناسا، روش فرود MSL در مقايسه با روش‌هاي پيشين فرود بر مريخ، احتمال آلوده‌سازي خاك اين سياره را بالا‌تر برده است، اما وي همچنين مي‌افزايد كه اين ميكروب‌ها براي زنده ماندن در جريان سفر طولاني‌مدتشان در فضا و همچنين محيط متفاوت مريخ، همچنان با موانع فراواني روبه‌رو هستند. او مي‌گويد: «هرچند اين پژوهش حاكي از احتمال انتقال باكتري‌ها توسط ما به سطح سياره مريخ است، اما هنوز اطلاعات دقيقي در اين زمينه نداريم. اكثر اين ميكروب‌ها به‌واسطه قرارگيري در معرض خلا فضا، پرتوهاي كيهاني و ساير پرتوهاي مرگبار فضايي نابود مي‌شوند. حتي اگر سلول‌هايي حين پرتاب مريخ‌نورد، بر روي چرخ آن چسبيده باشند، حتماً هنگامي كه به مريخ مي‌رسند، از بين رفته‌اند.» شرگر و همكارش «كريستال كرني» (Krystal Kerney) كه او هم از دانش‌آموختگان دانشگاه فلوريداست، درصدد پي بردن به اين نكته‌اند كه آيا چرخ‌هاي ساير مريخ‌نورد‌ها در آينده و نيز در گذشته مستعد ميزباني از ميكروب‌هاي زميني بوده‌اند، هستند، يا خير؟ به‌همين‌منظور آن‌ها دو شبيه‌سازي از احتمال آلودگي مريخ‌نورد MSL در قياس با مريخ‌نورد «رهياب» (كه در سال ۱۹۹۷ ميلادي بر مريخ فرود آمد) و همچنين دو مريخ‌نورد روح و فرصت (كه در سال ۲۰۰۴ مي‌ه‌مان مريخ شده‌اند) را طراحي و اجرا كردند. مريخ‌نورد فرعي كاوشگر رهياب، موسوم به «سوجرنر»، تا قبل از شروع راهپيمايي در مريخ، تا دوماه بر سكوي فرودش اقامت داشت. مريخ‌نوردهاي دوقلوي روح و فرصت هم به ترتيب ۱۲ و هفت‌روز را بر سكوي مريخيشان گذراندند. هر روز مريخي، كمي بيشتر از ۲۴ ساعت است. پژوهشگران در اين بررسي، به شبيه‌سازي شرايط فرود يك مريخ‌نشين فرضي پرداختند كه به ترتيب، يك، سه و شش ساعت در معرض پرتوهاي فرابنفش سطح مريخ قرار مي‌گرفت. حتي در اين بازه‌هاي كوتاه زماني هم چيزي در حدود ۸۱ تا ۹۶. ۶ درصد از باكتري‌هاي Bacillus Subtilies (كه در اين آزمايش به كار رفته بودند) از ميان رفتند. شرگر در اين زمينه مي‌گويد: «بازه‌هاي تابشي فرابنفش ما فوق‌العاده كوتاه بود و حتي در اين بازه هم ديديم كه ۹۶ درصد [از باكتري‌ها] ظرف كمي بيش از شش ساعت نابود شدند. اين، نشانه چشمگير و عامل مثبتي است كه نشان مي‌دهد چرخ مريخ‌نوردي كه بر سكو قرار گرفته، همچون روح و فرصت، در مقايسه با روش فرود مستقيم، از شانس فوق‌العاده بيشتري براي استريليزه شدن تا پيش از لمس مستقيم سطح سياره دارد.» وي همچنين افزود اگر اين آزمايش براي ۱۲ روز متوالي امتداد بيابد، آمار ميكروب‌هايي كه جان به در برده‌اند احتمالاً به صفر خواهد رسيد. غلتيدن در خاك مريخ از طرف ديگر آزمايش دوم، به شبيه‌سازي نحوه تماس چرخ مريخ‌نورد آينده ناسا يعني MSL با سطح مريخ پرداخت. هنگامي‌كه چرخ آلوده بر يك سطح فرضي مي‌غلتيد، حدود ۳۱. ۷ درصد از نمونه‌ها نه‌تن‌ها نمردند كه رشد هم كردند؛ اما پس از ۲۴ ساعت قرارگيري در معرض اوضاع بازسازي‌شده سطح مريخ، همانند گسيل پرتوهاي فرابنفش، فشار ناچيز هوا، سرماي طاقت‌فرسا و تراز بالاي دي‌اكسيدكربن اتمسفري، حدود ۵۰ درصدشان نابود شدند. اين نتايج حاكي از اين نيز هست كه سطح مريخ آنقدر‌ها ميزبان خوبي براي ميهمانان زميني‌اش محسوب نمي‌شود. شرگر اما هشدار مي‌دهد كه آزمايش دوم هيچگونه قضاوت قطعي‌اي را در خصوص احتمال آلودگي سطح مريخ صورت نداده است. مثلاً مشخص نكرده كه اگر چندين چرخ، همزمان در سطح مشابهي بغلتند آيا ممكن است كه ميكروب‌هاي چسبيده به چرخ اولي را روانه عمق خاك مريخ كنند يا خير. ضمناً اين آزمايش، وزن مريخ‌نورد خودرومانند MSL را هم كه ممكن است عامل مثبتي در دفن ميكروب‌هاي زميني به‌شمار رود، در نظر نگرفته است. با اين‌حال پژوهشگران، چرخ‌هاي فرضيشان را به ۱۰۰ هزار برابر مقادير ميكروب‌هايي كه در واقع‌بينانه‌ترين حالت ممكن احتمال حضور در هرگونه مأموريت مريخي را دارند، آلودند. به‌گفته شرنر، برخي از مريخ‌نورد‌ها حتي سه يا چهاربار استريليزه مي‌شوند و مي‌افزايد كه سفر در محيط فضا نيز خود امكان كشتن ۷۵ درصد از آن‌چه پس از پرتاب جان سالم به‌در برده‌اند را فراهم مي‌كند. آزمايش بعدي نتايج اين آزمايش‌ها، حكايت از اين مي‌كنند كه همين چندروز مانده تا پرتاب MSL نيز مي‌تواند فرصت خوبي براي پاك‌سازي چرخ‌هاي مريخ‌نورد از ميكروب‌هاي احتمالي باشد، اما هنوز هم پرسش‌هاي زيادي ذهن پژوهشگران را مشغول به خود داشته است. شرگر مي‌گويد: «بايد اين آزمايش‌ها را در بازه‌هاي زماني فوق‌العاده بيشتري در اوضاع بازسازي‌شده مريخي تكرار كنيم تا بفهميم آيا ممكن است كه يك مريخ‌نورد فرضي را تا لحظه انتقال به سكوي پرتاب، از حيث هر نوع از آلودگي پاك‌سازي كرد يا خير. ما بايد همچنين ببينيم حتي اگر ميكروبي در اين ميان زنده ماند، آيا هفت تا هشت روز مريخي براي رساندن آمار اين بازماندگان به صفر، كفايت مي‌كند يا خير.» به‌گفته شرگر، اين آزمايش‌ها را زماني كه بشر موفق به احداث مستعمرات مريخي‌اش شد، به راحتي و در دوشادوش مريخ‌نورد‌ها مي‌توان صورت داد، اما فعلاً اين كار‌ها را بايستي در محفظه‌هاي شبيه‌ساز كوچك زميني به ثمر برسانيم.
