شيخ صدوق و گورستان ابن بابويه
گورستان مكاني است براي مردم‌شناسي
شيخ صدوق و گورستان ابن بابويه
جام جم آنلاين: آوردن نام گورستان شايد در وهله اول تأثير بدي روي گردشگر بگذارد اما گورستان مكاني است براي مردم‌شناسي و هنگامي كه مدفن بزرگان كشور باشد ، زمينه‌اي مي‌شود براي آشنايي با مذهب، فرهنگ، هنر و تاريخ آن كشور.
به گزارش خبرگزاري ميراث فرهنگي ، پانزدهم ارديبهشت روز بزرگداشت شيخ صدوق ذكر شده و بيستم اين ماه نيز روز ثبت باروي شهر ري باعث شد تا ضمن مرور زندگي شيخ صدوق (ابن بابويه) نگاهي نيز به شهر ري داشته باشيم.
ابوجعفر محمد بن على بن حسين بن موسى بن بابويه ، مشهور به شيخ صدوق و ابن بابويه قمى ، از محدثان بنام شيعى است كه در سال 347 هـ.ق، به تقاضاى رکـن‌الدوله ديلمى در رى ساكن شد. آثارش از بدو تأليف تاكنون مورد توجه قرار گرفته و به دليل اهميت اين آثار، اغلب آنها براى استفاده عموم مردم به فارسى ترجمه شده است. آغاز ترجمه كتاب‌هاى وي به فارسى، به عهد صفويه برمي‌گردد و تاكنون بالغ بر 22 عنوان از نسخه‌هاى خطى ترجمه‌هاى آثار شيخ صدوق شناسايي شده است.
بابويه، نام جد بزرگ او يک نام کهن ايراني است که در روزگار پس از ظهور اسلام نيز افرادي به اين نام موسوم بودهاند. برخي اين کلمه را منسوب به «بابُو» يعني بابا، پدر، پير و مرشد ميدانند و در زبان عربي هم به ضم با و فتح واو و سکون ياء تلفظ مي‌شود. بنابراين «ابن بابويه» به معناي پسر بابا مي‌شود و هم اکنون نيز در ميان خانوادههاي ايراني اصطلاح «فرزند بابا» يا «پسر بابا» به فرزند مورد احترام و علاقه پدر بسيار شهرت دارد. علي بن حسين به «صدوق اول» نيز معروف است که هر جا «صدوقين» يا «ابنا بابويه» گفته شود ابو جعفر محمد و پدرش در نظر است و تصور اين که منظور شيخ صدوق و برادرش باشد اشتباه است.
شيخ صدوق، سفرهاي فراواني به شهرهاي مختلف داشت. در اين مسافرت‌ها به محضر عالمان هر شهر مي‌رسيده و از بركات علمي‌شان بهره مي‌گرفته است. از جمله مقاصد سفرهاي او كه در كتاب‌هاي خود به آن اشاره مي‌كند، مي‌توان از مناطق و شهرهاي خراسان،نيشابور، سرخس، سمرقند، استرآباد و گرگان، بغداد و مكه و مدينه و ايلاق از شهرهاي ماورأ النهر، كه شيخ صدوق در سال 368 به آن شهر رسيد و مدتي در آنجا اقامت گزيد، نام برد.
شيخ صـدوق پـس از بيش از هفتاد سال زندگانى و انجام مسافرت‌هاى طـولانـى، سـرانجام در سال 381 هـ.ق، در شهر رى چشـم از جهان فـرو بست و آرامگاهـش امروز در شهر رى به نام ابـن بابويه مشهور و زيارتگاه مردم مسلمان است.
ابن بابويه نخستين گورستان شهرري و دومين گورستان تهران محسوب مي‌شود که بسياري از مشهورترين چهره‌هاي ايران مانند شيخ محمدحسين زاهد تهراني كه در تهران به تقوا و زهد و پارسايي ، مشهور همگان بود ميرزا ابوالحسن حكيم متخلص به جلوه، يكي از عالمان زاهد با تقوا ؛ ميرزا لطفعلي نصيري ، ملقب به صدر الافاضل ، از مشاهير علم و تقوي در قرن چهاردهم هجري ؛ ميرزا طاهر تنكابني ، از علماي معروف تهران ؛ سيد محمد تنكابني ، صاحب كتاب ايضاح الفوائد ؛ مرحوم شيخ رجبعلي نكوگويان معروف به خياط ؛ مرحوم علي اكبر دهخدا ؛ دكتر سيد حسين فاطمي که در دولت دكتر مصدق وزير امور خارجه ايران بود ؛ رحيم موذن‌زاده اردبيلي گوينده اذان ايراني مشهور و تاريخي جهان اسلام در آواز بيات ترک است ؛ ميرزاده عشقي ، شاعر دوران مشروطيت ، روزنامه‌نگار و نويسنده ايراني و شهداي 30 تير سال 1331 در آن دفن هستند.
همان طور كه گفته شد با مرور زندگي و آثار افراد فوق مي‌توان بخشي از تاريخ و فرهنگ كشور فرا گرفت اما ابن بابويه و گورستان آن يكي از آثار شهر ري محسوب مي‌شود و جا دارد حداقل آثار تاريخي شهر ري را برشمرد.
شهر باستاني ري با بيش از هشت هزار سال سابقه، يكي از بزرگترين مراكز تمدني شناخته شده دنياست. ري در گذشته‌هاي دور به زبان يوناني به راگو، راگا، راكيا، در زبان ارمني ري، در زبان سرياني دورا در زبان پهلوي رگ، راگاري و در كتيبه بيستون كرمانشاه از آن به عنوان راگا ياد شده است.
شهر ري داراي 35 اثر تاريخي است كه چشمه علي ، باروي ري ، آتشكده ري ، استودان گبرها واقع در دامنه شمال غربي كوه بي‌بي‌شهربانو ، قلعه گبري ، برج طغرل و ابن بابويه (شيخ صدوق) از جمله آثار باستاني در ري هستند.
هنگامي که تپه چشمه علي براي نخستين بار مورد كاوش قرار گرفت آثاري سفالين متعلق به هفت هزار سال پيش از اين تپه به دست آمد كه برخي از آنها در حال حاضر در موزه‌هاي ايران و جهان نگهداري مي‌شود.
باروي ري ، ديواري است دفاعي كه در دوره حكومت اشكانيان ساخته شده و دورتادور شهر را در بر مي‌گرفته و هم‌اكنون تنها حدود سه كيلومتر از بقاياي اين ديوار كه قسمتي از آن بر روي صخره چشمه علي واقع شده، باقي مانده است.
بقاياي آتشكده‌اي متعلق به دوران پادشاهي بهرام چوبين ساساني، در روستاي قلعه نو بر فراز تپه‌اي بلند، قرار دارد. برج طغرل، منسوب به طغرل سلجوقي و طغرل‌بيگ و متعلق به نيمه دوم قرن ششم هجري است. اين برج داراي تزيينات و كتيبه‌اي به خط كوفي بوده كه در مرمت دوره قاجاريه از بين رفته است.
با ذكري كه از ابن بابويه در ابتدا رفت، مشخص مي‌شود كه علاوه بر وجود آثار تاريخي، شهر ري از لحاظ اماكن مذهبي نيز قابل توجه زائران و مسافران است ، ري پس از مشهد و قم سومين شهر مذهبي كشور به شمار مي‌رود. آستانه حضرت عبدالعظيم الحسني(ع) كه مجموعه وسيع و مقدس است ، محل دفن امامزده حمزه ، امامزاده طاهر و امامزاده مطهر نيز هست.
محدوده بافت تاريخي ري با دارا بودن آثار باستاني، تاريخي و اسلامي يك مجموعه كامل از آثار پيش از تاريخ، دوران‌هاي مختلف تاريخي و دوره اسلامي تا عصر پهلوي را در خود جاي داده كه براساس محله‌هاي امروزي، از شمال به جاده کمربندي تهران، از جنوب به جاده کمربندي شهر ري از شرق به کوه‌هاي سيمان شهر ري و از غرب به خيابان شهيد رجايي محدود مي‌شود و مي‌تواند در برنامه سفرهاي گردشگري داخلي و خارجي جايگاه ويژه‌اي داشته باشد.
