فلسفه و حکمت روزه از نظر پيامبر اعظم و اهل بيت

روزه از ابعاد مادى و معنوى ، جسمى و روحى داراى فوايد فراوانى است. روزه در سلامت بدن و پاکسازى آن از انواع غذاها که موجب انواع بيمارى ها مي باشد ، اثرات فوق العاده اى دارد. روزه هم جسم و هم روح را پالايش مى کند . اگر در روزه دارى به تمامى جهات توجه داشته باشيم در پايان ايام روزه دارى ، روح و جسمى تزکيه شده خواهيم داشت.

پيامبر اکرم (ص) و روزه

پيامبر خدا (ص) فرمود : المعدة بيت کل داء ، والحمئة رأس کل دواء معده مرکز و خانه هر دردى است و پرهيز و اجتناب از غذاهاي نامناسب و زياد خوردن اساس و رأس هر داروى شفا بخش است. و نيز ايشان در جايى ديگر مى فرمايد : صوموا تصحوا ، و سافروا تستغنوا. روزه بگيريد تا صحت و سلامتى خويش را تضمين کنيد و سفر نماييد تا مالدار شويد ، زيرا مسافرت و حمل کالاي تجارتى از شهرى به شهرى يا از کشورى به کشور ديگر ، باعث رفع نيازمندى هاى جامعه و عمران کشورها مى گردد. حضرت رسول در روايت ديگرى مى فرمايد : لکل شيء زکاة و زکاة الابدان الصيام . (2) براي هر چيزى زکاتى است و زکات بدنها روزه است

حضرت على (ع) و روزه

امام در قسمتى از يکى از خطبه ها مى فرمايد : و مجاهدة الصيام فى الايام المفروضات ، تسکينا لاطرافهم و تخشيعا لابصارهم ، و تذليلا لنفوسهم و تخفيفا لقلوبهم ، و اذهابا للخيلاء عنهم و لما فى ذلک من تعفير عتاق الوجوه بالتراب تواضعا و التصاق کرائم الجوارح بالارض تصاغرا و لحوق البطون بالمتون من الصيام تذللا. (3) با روزه گرفتنهاى دشوار ، در روزهايى که واجب است ، اندامهايشان با اين کار آرام مى گيرد و ديده هايشان خاشع و جانهايشان خوار مى گردد و دلهايشان سبک مى شود و خودبينى از ايشان به وسيله اين عبادتها زدوده مى گردد. و با گزاردن چهره هاى شاداب با تواضع بر خاک و با نهادن مواضع سجده بر زمين خود را در مقابل خدا خرد مى نمايند و اينکه با روزه دارى شکمها به پشت مى رسند.حضرت (على (ع) در جاى ديگرى مى فرمايد: والصيام ابتلاء لاخلاص الخلق .(4)روزه براى آزمايش نمودن اخلاص مردم است يکى از دلايل وجوب روزه براى مردم ، آزمايش اخلاص مردم است . چرا که روزه در ايجاد اخلاص عمل بسيار مؤثر استحضرت در قسمتى ديگر از نهج البلاغه مى فرمايد : صوم شهر رمضان فانه جنة من العقاب.(5 ) در اين بحث امام يکي از دلايل وجوب روزه ماه رمضان را ، سپر و مانع در مقابل عقاب الهى دانسته اند. يعنى روزه موجب غفران و آمرزش گناهان است.

امام رضا (ع) و روزه

وقتى از حضرت درباره فلسفه روزه مى پرسند ، مى فرمايد : همانا مردم مأمور به روزه گرفتن شدند تا درد و ناگواريهاى گرسنگى و تشنگى را دريابند و آنگاه استدلال کنند بر سختيهاى گرسنگى و تشنگى و فقر آخرت که پيامبر اکرم (ص) در خطبه شعبانيه فرمود :( واذکروا بجوعکم و عطشکم جوع يوم القيمة و عطشة .) به وسيله گرسنگي و تشنگى از روزه داريتان ، گرسنگيها و تشنگيهاى روز قيامت را به ياد آوريد ، که اين يادآوري انسان را به فکر تدارک براى قيامت مى اندازد تا جد و جهد بيشترى در کسب رضاى خدا بنمايد . (7)امام رضا (ع) در جايى ديگر درباره فلسفه روزه اين چنين مى فرمايد : علت روزه براى درک درد گرسنگى و تشنگى است تا بنده ، ذليل ، متضرع و صابر باشد . همچنين در روزه انکسار و شکستگى شهوات وجود دارد آرى روزه از افضل طاعات است . شريعت و احکام الهى تعديل شهوات و در دست گرفتن مهار آنها ، را توسط روزه ميسر ساخته و براى تزکيه و طهارت نفس و تصفيه از اخلاقيات رذيله آن را واجب نموده است . البته مقصود از روزه دارى تنها امساک از خوردن و آشاميدن نيست بلکه غرض نهايى کف نفس مى باشد . همانطور که رسول گرامى اسلام( ص ) فرمودند : روزه براى هر فرد سپرى است ؛ چرا که روزه دار ، سخن زشت نگويد و کارهاى بيهوده انجام ندهد.


پس روزه انسان را از انحرافات و لغزشها و از دشمنانى بزرگ چون شيطان نفس ، رهايى مى دهد. و اگر روزه دار، به چنين مراتبى نرسد ، فقط گرسنگى و تشنگى را درک نموده و اين پايين ترين درجه روزه دارى مى باشد.

منبع:

1ـ ارکان اسلام ، ص 108

2- کافى ، ج 4 ، ص 62

3 ـ نهج البلاغه ، خطبه 192

4- نهج البلاغه ، حکمت 252

5- نهج البلاغه ، خطبه 110

6 ـ وسائل

7- همان ، ص 4

8- علل الشرايع ، شيخ صدوق ، بخش روزه