دستگاه‌های ارتودنسی دندان در موارد متعددی تجویز می‌شوند. به‌رغم ظاهر ساده، نقش آنها در درمان بسیار مهم و جدی است، به طوری که در برخی از بیماران استفاده مناسب از این وسایل به قیمت دور شدن از درمان‌های پیچیده‌ای مثل جراحی فک است.
شرط لازم برای موفقیت درمان با دستگاه‌های ارتودنسی متحرک (سیم دندان متحرک)، استفاده کافی از آنها با توجه به زمانی است که ارتودنتیست توصیه می‌کند که در اغلب موارد نیازمند حداقل 16 ساعت استفاده در شبانه‌روز است.
در برخی درمان‌ها، این وسایل تنها هنگام صرف وعده‌های اصلی غذایی باید از دهان خارج شوند.
استفاده نامناسب از دستگاه‌ها منجر به عدم قرارگیری درست آنها در دهان، درد و ناراحتی و لقی دندان‌ها و از بین رفتن نتایج درمانی به دست آمده، می‌شود.
در ابتدای درمان ممکن است این دستگاه‌ها نحوه صحبت‌کردن کودکان را موقتاً تغییر دهند، ولی اغلب کودکان، خود را با آن وفق داده و بعد از یک تا چند روز به طور عادی صحبت می‌کنند.
برای تطابق سریع‌تر، بهتر است در روزهای اول بیمار با صدای بلندتر صحبت کند، به این منظور می‌تواند صفحات کتابی را با صدای بلند بخواند.
همچنین ممکن است طی 48 ساعت اول، آب دهان بیمار زیاد شده و قورت دادن آن سخت باشد. این مساله جای نگرانی نداشته و فرد به سرعت به آن عادت می‌کند.
طی درمان، بیمار می‌تواند رژیم غذایی عادی داشته باشد، ولی برای جلوگیری از شکسته و کج شدن اجزای دستگاه ارتودنسی بهتر است از خوردن موادغذایی چسبنده مثل آدامس، شکلات و مواد سفت مثل پسته، فندق، بادام و یخ خودداری کند.
چند توصیه:
برای حفظ سلامتی دندان‌ها و لثه بعد از هر بار غذاخوردن، دندان‌ها را مسواک زده و پلاک (سیم) متحرک را با یک مسواک، بدون افزودن خمیر دندان یا هر نوع ماده شوینده دیگر، فقط با آب کافی بشویید.
در صورتی که پلاک متحرک کثیف یا بدبو شده است، برای تمیز کردن آن می‌توانید از قرص‌هایی که به همین منظور وجود دارد و ارتودنتیست در اختیار شما قرار می‌دهد، استفاده کنید.
در مواقعی که از پلاک استفاده نمی‌کنید، آن را در ظرف دربسته نگهداری کنید و برای جلوگیری از شکسته یا کج شدن، از گذاشتن آنها در گوشه و کنار و جیب لباس اجتناب ورزید.
عموماً بچه‌ها می‌توانند با داشتن دستگاه‌های ارتودنسی در دهان به راحتی ورزش یا بازی کنند، ولی گاهی این دستگاه‌ها تداخلاتی با ورزش یا بازی دارند. بهتر است با توجه به نوع دستگاه، دستورات ویژه را از ارتودنتیست دریافت کنید.
10 سوالی که درباره ارتودنسی می‌پرسند
حتما شما هم وقتی دندان‌هایتان را ارتودنسی کردید، سوال‌های زیادی درباره زندگی با این سیم‌ها داشته‌اید. این نوشته به 10 سوال و جواب رایج درباره همین موضوع می‌پردازد.
1- ارتودنسی طول عمر دندان‌ها را افزایش می‌دهد؟
مرتب کردن دندان‌ها موجب قرار گرفتن آنها در موقعیت مطلوب داخل فک می‌شود که نتیجه آن پخش متوازن نیرو در تمام جهات و کاهش فشار روی ریشه دندان‌ها است. از طرف دیگر منظم شدن دندان‌ها به تمیز کردن آنها نیز کمک خواهد کرد.
2- ارتودنسی موجب برطرف کردن مشکلات گوارشی هم می‌شود؟
در حالت عادی هر دندان بالا با دو دندان پایین در تماس است. چنانچه این وضعیت دندان وجود نداشته باشد، غذا به خوبی آسیاب نشده و هضم غذا و در نتیجه گوارش آن با مشکل روبرو می‌شود. درمان ارتودنسی، باعث ایجاد تماس مناسب دندان‌ها و در نتیجه افزایش تاثیر جویدن خواهد شد.
3- ارتودنسی باعث درمان مشکلات عضلانی هم می‌شود؟
افرادی که بیشتر فعالیت خود را با دست راست انجام می‌دهند، عضلات قوی‌تر و با حجم بزرگ‌تر در دست راست خود نسبت به دست چپ دارند، اما چون دست‌ها زیر لباس قرار می‌گیرند، تاثیر زیاد و قابل توجهی در بیننده به وجود نمی‌آورند. حال اگر شخصی به دلایل مختلف مانند عادت یا کوچک بودن فک و... با دندان‌های یک طرف غذا بخورد، به مرور زمان عضلات یک طرف دهان از طرف دیگر بزرگ‌تر و صورت وی نامتقارن می‌شود و چون در برخوردهای اجتماعی، صورت اولین قسمتی است که مورد توجه قرار می‌گیرد، باید حتما نسبت به رفع این مشکل اقدام کرد.
البته مشکلات عضلانی زیادی در سیستم جونده شناخته شده‌اند که با روش‌های ارتودنسی قابل درمان هستند.
4- سن مناسب درمان ارتودنسی، چه سنی است؟
درمان ارتودنسی را می‌توان از اواخر 3 سالگی تا زمانی که دندان‌ها وجود دارند، انجام داد. در سنین پایین و دوره دندان‌های شیری معمولا برای رفع عادات مضر مانند مکیدن انگشت یا پستانک، از دستگاه‌های ساده ارتودنسی استفاده می‌شود. پس از آن از حدود 6 سالگی یعنی زمانی که اولین دندان دائمی (دندان آسیا) رویش پیدا کرد، تغییرات استخوانی در محدوده سنی خاصی امکان‌پذیر است و معمولا ارتودنتیست پس از حذف عامل به وجودآورنده، نسبت به تغییرات ابعاد فکی در جهت‌های مختلف اقدام می‌کند. تا حدود سنین 12 تا 15 سالگی می‌توان تغییرات استخوانی و عضلانی مانند بزرگ کردن فک را در بیماران انجام داد. بهترین سن درمان ارتودنسی با دستگاه ثابت، حدود 12 سالگی است. پس از 12 سالگی، با افزایش سن بیمار درمان‌ها باید محافظه‌کارانه‌تر انجام شوند.
معمولا پس از 30 سالگی، اندکی تحلیل استخوان در فک روی می‌دهد و ارتودنتیست باید نسبت به نحوه درمان، انتخاب نوع درمان و وجود محدودیت‌ها به بیمار اطلاعات کامل را بدهد.
5- پلاک‌های متحرک و ثابت ارتودنسی چه فرقی با هم دارند؟
دستگاه متحرک حین درمان توسط بیمار قابل خارج شدن و جای‌گذاری است، اما نوع ثابت را فقط ارتودنتیست می‌تواند جای‌گذاری کند و در پایان درمان، از دهان خارج کند.
6- نحوه عملکرد دستگاه‌های ارتودنسی چگونه است؟
دستگاه‌های ارتودنسی با اعمال نیرو روی دندان‌ها، موجب جابجایی آنها می‌شوند. این نیروها در حد نیروهای بیولوژیک هستند و دندان‌پزشک با اطلاع کامل از میزان آنها و محاسبه با روش‌های خاص درمانی، اقدام به اعمال آنها می‌کند.
پس از هر جلسه درمانی، درد اندکی به وجود می‌آید که علت آن فعال‌سازی دستگاه توسط دندان پزشک است. معمولا این درد 3 تا 5 روز به طول می انجامد و تا فعال‌سازی بعدی از بین می‌رود. برای رفع این درد می‌توان مسکن مصرف کرد. استفاده کوتاه مدت از داروهای ضدالتهاب هیچ‌گونه مغایرتی با درمان‌های ارتودنسی ندارد (استفاده بلندمدت از داروهای مسکن توصیه نمی‌شود).
7- آیا درمان ارتودنسی نیاز به آماده سازی قبلی بیماران دارد؟
درمان صحیح ارتودنسی نیاز به نظم خاص و آماده‌سازی بیماران دارد. این آماده‌سازی شامل جرم گیری، ترمیم پوسیدگی‌ها، کشیدن دندان‌ها (در صورت نیاز) و آموزش بهداشت است. شرط اصلی درمان ارتودنسی موفق، همکاری بیمار و عمل به توصیه‌های دندان پزشک است. چون درمان ارتودنسی در مدت زمان نسبتا طولانی انجام می‌گیرد، بنابراین علاقه و اشتیاق بیمار در به دست آوردن نتیجه‌ای خوب، تاثیرگذار است.
8- وظیفه بیماران حین درمان ارتودنسی چیست و آیا نیاز به رژیم غذایی خاصی است؟
دستگاه‌های ارتودنسی حساس و آسیب‌پذیر هستند، پس بیماران باید در حفظ و نگهداری آنها کوشا باشند. از طرف دیگر برای جابجا شدن یک دندان در دهان، ماه‌ها زمان لازم است. متاسفانه در صورت آسیب‌دیدگی دستگاه‌ها، در برخی موارد نتیجه چند ماه زحمت، در عرض چند روز یا چند هفته از بین می‌رود. بنابراین باید در تمام طول مدت درمان از خوردن غذاهای سخت و چسبناک مانند گز، سوهان و نظیر آن خودداری نمود و به جای گاز زدن میوه‌ها، آن را به تکه‌های کوچک تقسیم و از چنگال استفاده کرد.
9- آیا برای تمیز کردن دندان‌ها حین درمان ارتودنسی، دستورالعمل خاصی وجود دارد؟
معمولا پس از جای‌گذاری دستگاه‌های ارتودنسی به علت افزایش گیر کردن موادغذایی، میزان باکتری و پلاک در محیط دهان افزایش می‌یابد و در نتیجه، امکان پوسیدگی دندان‌ها زیاد می‌شود. بنابراین بیمار باید پس از هر وعده غذا، دندان‌ها و دستگاه‌ها را به دقت تمیز کند. برای این کار می‌توان از مسواک معمولی یا مسواک مخصوص ارتودنسی که باعث سهولت در تمیز کردن دندان‌ها می‌شود، بدون ضربه زدن، استفاده کرد و بهتر است قبل از خواب از دهان‌شویه فلورایددار نیز استفاده شود.
10- تا چه اندازه امکان برگشت درمان‌های ارتودنسی وجود دارد و چه عواملی در آن دخالت دارند؟
پس از اتمام یک دوره درمانی، از وسایل و دستورالعمل‌های خاصی برای حفظ نتیجه درمان استفاده می‌شود. متاسفانه برخی از بیماران پس از مشاهده نتیجه مطلوب، به این دستورالعمل‌ها توجه کافی نمی‌کنند و سهل انگاری آنها باعث جابجایی ناخواسته دندان‌ها می‌شود که میزان این جابجایی، متغیر است. در اینجا دوباره به اهمیت همکاری بیمار با دندان پزشک پی می‌بریم.
نکته دیگر اینکه بدن انسان در برابر تغییرات ناگهانی واکنش‌های نامطلوبی نشان می‌دهد. بنابراین، بهتر است درمان‌های ارتودنسی به صورت آهسته و پیوسته انجام گیرند. عجله عامل شکست بسیاری از درمان‌های ارتودنسی است.
