کارمندانی که ساعت‌های طولانی پشت میزشان در وضعیتی می‌نشینند که بدنشان به طور عمودی نسبت به صندلی قرار نمی‌گیرد و با کامپیوتر یک سره کار می‌کنند، یا کسانی که عادت به ورزش ندارند و یک‌باره به شدت ورزش می‌کنند، دچار دردهای عضلانی و استخوانی آزاردهنده‌ای می‌شوند که ناشی از واردشدن صدمه و کشش بیش از حد به عضلات است. این افراد اغلب به یک نوع بیماری دچار می‌شوند که «فیبرومیالژی» نام دارد.
فیبرومیالژی ناشی از دردهای عضلانی استخوانی است که در بین تمام گروه‌های سنی شایع است، اما اگر این بیماری که از نظر ظاهری با دردهای روماتیسمی و آرتروز شباهت دارد، به درستی تشخیص و کنترل نشود، دائمی شده و بدون شک روی فعالیت‌های روزمره تاثیر نامطلوبی برجای می‌گذارد و در کارهای عادی زندگی اختلال ایجاد می‌کند.
از ضربه تا نشستن‌های غلط
فیبرومیالژی یک مشکل عضلانی استخوانی است که مهم‌ترین علائم آن دردهای عضلانی، خستگی و احساس درد و آسیب‌پذیری در نواحی بدن مثل ستون فقرات، گردن، شانه‌ها و لگن است. این نقاط از بدن در طول روز آسیب می‌بینند، به ویژه وقتی که بیش از حد کشیده شوند، مثلا در موقع کار با رایانه یا وقتی سر خود را زیاد به سمت پایین نگه می‌داریم، این عارضه بروز می‌کند.
دکتر سیروس ملک‌پور، ارتوپد و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در این‌باره می‌گوید:
غیر از ضربه، عفونت‌های ویروسی و بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند موجب بروز این بیماری شایع عضلانی استخوانی شود. به‌علاوه برخی از عوامل چون زایمان، عادات غلط خوابیدن (مثلا مکرر روی شکم خوابیدن) و نشستن غلط به مدت طولانی، طوری که پشت و کمر، حالت قوز کرده داشته باشد و از حالت 90 درجه خارج شود، می‌توانند موجب بروز علائم این عارضه شوند.
به بیان دیگر وقتی عضله یا رباطی در بدن، طی یک دوره زمانی به شدت کشیده می‌شود، فیبرومیالژی بروز می‌کند. همچنین آسیب‌دیدگی شدید عضلانی می‌تواند عامل ابتلا به این عارضه باشد.
هنگام نشستن قوز نکنید
از یک نظر، مهم‌ترین علت دردهای ناحیه کمری، اختلالات وضعیتی بدن و فشارهای ناشی از وضعیت غلط بدن هنگام نشستن به صورت قوزکرده یا بلندکردن اجسام سنگین، زیاد ایستادن و بلندکردن شیء به مدت طولانی است.
این وضعیت‌ها منجر به کشیدگی عضلات پشت می‌شوند. در این وضعیت‌های غلط، گودی کمر کاهش یافته و از حالت عادی که زاویه آن 45 تا 60 درجه است، خارج می‌شود. به بیان دیگر، عضلات پشتی ستون‌فقرات دچار کشش بیش از حد شده وگودی کمر افزایش می‌یابد که باز هم دردهای ناحیه کمر به وجود می‌آیند.
از سوی دیگر ضروری است رانندگی هم پیوسته بیش از 4 ساعت ادامه نیابد و در حین رانندگی از بالشتک‌هایی برای قرارگرفتن گودی کمر در زاویه 45 تا 60 درجه بهره گرفته شود و بازوها هم نباید در زمان رانندگی خم شوند.
شما مبتلا به آرتروز یا روماتیسم نیستید
در واقع فیبرومیالژی ناشی از کشش بیش از حد عضلات است، زمانی که عضلات تحت فشار خسته شده‌اند و لیگمان‌ها (تاندون‌ها که استخوان‌ها را به هم متصل می‌کنند) جای آن‌ها را می‌گیرند، در نتیجه دردهای شدید عضلانی و استخوانی احساس می‌شوند.
مشکل خوابیدن، احساس خستگی حتی پس از خواب کامل شبانه، سردردهای مکرر، احساس بی‌حسی و کرختی در دست‌ها و پاها، خشکی و سفتی بدن، تنبلی و مشکل در بیدارشدن از خواب و حالت‌هایی مثل تحریک‌پذیری و افسردگیشدید از نشانه‌های فیبرومیالژی است. اما مهم‌ترین نشانه آن، بروز درد در نواحی مختلف بدن به ویژه در بالای گردن، شانه‌ها و کمر است.
زمانی که شخص دچار پوکی استخوان است یا به نوعی در استخوان‌هایش مشکل دارد که با رادیوگرافی یا آزمایش تراکم استخوان قابل تایید است، برایش تشخیص آرتروز می‌دهند، در حالی که عضلاتش، بر خلاف بیماری فیبرومیالژی درگیر نیست. بیماری‌های روماتیسمی هم مربوط به مفاصل هستند و کمردردهای روماتیسمی منتهی به دیسک کمر شده و درد ناشی از آن، اندام تحتانی بدن را نیز درگیر می‌کند. روماتیسم از طریق آزمایش خون قابل شناسایی و تایید است. در حالی که فیبرومیالژی از طریق معاینات بالینی پزشک تشخیص داده شده و درمان می‌شود.
دردی قابل درمان
برای درمان فیبرومیالژی چندین راهکار وجود دارد که برخی از آن‌ها بسیار ساده هستند. بر این اساس برای برخی بیماران مصرف قرص‌های خوراکی شل‌کننده عضلات تجویز می‌شود. در شرایط حادتر انجام فیزیوتراپی به طور منظم توصیه می‌شود. گاهی اوقات هم این عارضه موجب بروز افسردگی شده و در نتیجه بیمار طبق تجویز پزشک باید داروی افسردگی مصرف کند.
بی‌شک انجام ورزش‌های کششی برای بهبود خشکی و سفتی بدن در این بیماری موثر است. برای این منظور به جای استفاده از وسایل ورزشی، تمرینات کششی یوگا توصیه می‌شود. از اثرات شناکردن برای آرام‌سازی ذهن، انرژی‌دادن به بدن و بالاخره آرام‌کردن کل بدن نیز نباید غافل شد. حتی حمام آب گرم و ماساژ بدن با روغن‌های آرام‌بخش (رایحه‌درمانی) نیز می‌تواند احساس تنبلی پس از بیدارشدن از خواب را که از نشانه‌های فیبرومیالژی است، از بین ببرد.
یک توصیه جدی هم به والدین ضروری به نظر می‌رسد و آن این است که برای جلوگیری از بروز کمردرد و آسیب ستون فقرات در کودکان، میزان سنگینی کوله‌پشتی آن‌ها را بررسی کنند. چرا که کوله‌پشتی‌هایی که با کتاب و دیگر وسایل پر می‌شوند، می‌تواند منجر به آسیب کمر و ستون فقرات کودکان شوند. کوله‌پشتی کودکان نباید بیش از 15 درصد وزن کودک، سنگینی داشته باشد.
