طبيعت‌گردي در انتهاي آفريقا
طبيعت‌گردي در انتهاي آفريقا
پرويز شاكري:
نام «دماغه اميدنيك» همواره با يادآوري ماجراجويي‌هاي دريانوردان در قرون گذشته همراه بوده است.
اين دماغه براي دريانوردان خسته و بيمار كه از مناطق و قاره‌هاي دور، به اين منطقه زيبا مي‌رسيدند، پيام‌آور آرامش و سلامتي بوده است. ديدن اين منطقه و جاذبه‌هاي آن بيشتر از اين‌رو قابل تامل است كه بدانيم آفريقايي‌ها براي اداره و مديريت پارك‌هاي ملي و در مجموع اكوتوريسم چه پيشرفت قابل ملاحظه‌اي داشته‌اند.
متأسفانه در كشور ما و در فاصله سال‌هاي اخير، سخن از طبيعت‌گردي و اكوتوريسم، بسيارگفته شده و سازمان ميراث‌فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري نيز در اين زمينه، حرف‌هاي بسياري زده است.
اما موضوع، دقيقا به اين نقطه باز مي‌گردد كه هر‌بار اين سازمان، منطقه‌اي طبيعي و قابل توجه را به‌عنوان منطقه نمونه گردشگري تعيين و براي توسعه و رونق گردشگري معرفي كرد اوضاع طبيعت در آن به هم ريخت و محيط‌زيست در آنجا به شدت در معرض خطر قرار گرفت. با اين اوصاف آخر آفريقا را بايد با اين نگاه خواند كه بر خلاف تصور ما درباره كشورهاي آفريقايي آنها چقدر قدرشناس طبيعت و موقعيت جغرافيايي خود هستند و قواعد اكوتوريسم را به اجرا مي‌گذارند.
دماغه اميد نيك، انتهاي آفريقا
نام قاره آفريقا، با نام مناطق طبيعي و پارك‌هاي ملي مهم و همچنين نام برخي حيوانات نام آشنا مانند زرافه، زبرا (گورخر آفريقايي) و شيرآفريقايي عجين شده و از نظر اكوتوريسم (طبيعت‌گردي) حائز اهميت فراواني است. در جنوبي‌ترين قسمت قاره آفريقا، كشور زيباي آفريقاي جنوبي واقع شده و يكي از مناطق ارزشمند در آفريقاي جنوبي، «دماغه اميدنيك» است.
در بررسي نقشه جغرافيا، قاره آفريقا در انتهاي جنوبي خود منطقه كم عرضي را تشكيل مي‌دهد كه به شكل يك شبه‌جزيره از شهر كيپ تاون آغاز شده و تا دماغه اميد نيك در انتهاي خود، امتداد دارد و پارك ملي تيبل مانتين نيز در همين محدوده قرار دارد.
با اين وصف، به تعبيري، دماغه اميدنيك را كه درجنوبي‌ترين قسمت كشور آفريقاي جنوبي قرار گرفته مي‌توان آخر قاره آفريقا قلمداد كرد. دماغه اميدنيك و پارك ملي تيبل مانتين، جاذبه‌هاي طبيعي بي‌شماري را در خود جاي داده و همواره طبيعت‌گردان بسياري را از اقصي‌نقاط جهان به‌خود جذب مي‌كنند. هر نقطه از اين منطقه، يك چشم‌انداز زيبا، براي گرفتن يك عكس ماندگار به شمار مي‌رود.
چشم‌اندازهاي ماندگار در محل تلاقي 2 اقيانوس
اين دماغه محل تلاقي اقيانوس هند (از سمت شرق) و اقيانوس اطلس (از سمت غرب) است و يكي از نادرترين ويژگي‌هاي اين منطقه، مشاهده همزمان منظره 2 اقيانوس از دماغه اميدنيك است. هنگام ايستادن بر بلندي مشرف بر اين دماغه و تماشاي 2 اقيانوس، مي‌توان محل اتصال اين اقيانوس‌ها را به شكل يك خط فرضي، كه به واسطه پيشروي دماغه اميدنيك در آب به وجود آمده، مشاهده كرد.
فانوس دريايي معروف دماغه اميدنيك نيز از ديدني‌هاي جالب به شمار مي‌رود. اين فانوس در نقطه انتهايي شبه جزيره قرار دارد و چشم‌اندازهاي زيبايي از 2اقيانوس و خليج فالزبي را در شمال‌شرقي به نمايش مي‌گذارد.
در پايين دست فانوس دريايي، آنجا كه اقيانوس اطلس و اقيانوس هند به يكديگر پهلو مي‌زنند، دوربين‌ها بي‌وقفه به كار مي‌افتند و اگر دوربين ديجيتال ابداع نشده بود، شايد هزينه عكس و فيلم از اين منطقه مي‌توانست از اقلام اصلي هزينه سفر ما محسوب شود.
چشم‌اندازهاي بسيار زيباي جنگل در مناطق شمالي دماغه اميد نيك (در پارك ملي تيبل مانتين) و همچنين كوهستان و مراتع غني با درختچه‌هاي كوتاه، همراه با آبي بيكران اقيانوس، تلفيقي از رنگ‌هاي‌تند و حيات‌بخش طبيعت را در اين مناطق به معرض نمايش مي‌گذارند.
حيات وحش اين منطقه نيز به جهت طبيعت بكر و پوشش گياهي مناسب آن از تنوع زيادي برخوردار است. بابون‌ها (از گروه ميمون‌ها) به وفور در سطح منطقه حتي در مسير جاده‌ها و سواحل اقيانوس مشاهده مي‌شوند. اين جانوران معمولاً با گردشگران نيز رابطه بدي ندارند و حتي از خودروي گردشگراني كه براي گرفتن عكس پياده مي‌شوند نيز براي نشستن و ژست گرفتن استفاده مي‌كنند.
ضمناً اين منطقه زيستگاه حيات وحش جانوري منحصر به فرد از جمله زبرا (گورخر آفريقايي) و آنتالوپ‌است. پارك ملي تيبل مانتين كه گستره وسيعي را شامل مي‌شود، چشم‌اندازهاي زياد ديگري را در شمال دماغه اميد نيك شامل مي‌شود كه از آن ميان، مي‌توان به حضور وال‌ها در سواحل شرقي اين پارك در ماه سپتامبر (در خليج فالزبي در حاشيه اقيانوس هند) و همچنين زيستگاه طبيعي پنگوئن‌ها اشاره كرد كه بسيار جالب توجه است.
زيستگاه پنگوئن در آفريقا
با توجه به شهرت «پنگوئن امپراتور» كه بزرگترين نوع از انواع پنگوئن‌ها به شمار مي‌رود و در قطب‌جنوب زندگي مي‌كند، شايد بسياري از ما پنگوئن‌ها را مختص قطب جنوب بدانيم و از اينكه گونه‌اي از پنگوئن‌ها در سواحل صخره‌اي كشور آفريقاي جنوبي (در سواحل اقيانوس هند) زندگي مي‌كنند، بي‌خبر باشيم.
پنگوئن‌هاي پارك ملي تيبل مانتين يكي از 4 گــونه پنگــوئن شناخته شده در جهان است كه به «پنگوئن آفريقايي» مشهور است. زيستگاه اين پنگوئن‌ها در نزديكي شهر «سيمونز تاون» در صخره‌هاي برآمده در نزديكي سواحل اقيانوس هند مشاهده مي‌شود. اندازه اين‌گونه از پنگوئن‌ها بسيار كوچكتر از ساير گونه‌ها بوده و قد آنها حداكثر 30تا 40سانتي‌‌متر است.
وجود يك مركز بازديدكنندگان شامل فروشگاه و سالن نمايش‌فيلم، تريل‌هاي چوبي (مسيرهاي پياده روي) و طراحي زيباي فضاي طبيعي در ساحل اقيانوس هند، از جاذبه‌هاي اين منطقه است كه در كنار سايت بازديد از پنگوئن‌ها براي توريست‌ها فراهم شده است.
بازديد از جزيره فك‌هاي دريايي
سطح جزيره فك‌هاي دريايي تقريباً به‌طور كامل توسط فك‌هاي در حال استراحت، پوشيده شده بود و با مشاهده فك‌ها در سواحل جزيره و هنگام شنا و جست و خيز در اطراف كشتي، دريافتيم كه اين جانوران برخلاف اينكه در خشكي، سرعت كمي دارند، در محيط آب، بسيار شناگران فعال و قابلي هستند.
جزيره فك‌ها در نزديكي سواحل غربي پارك ملي تيبل مانتين و در شمال غربي دماغه اميد نيك قرار گرفته است. دسترسي به اين جزيره از طريق خليج «هوت بي» درساحل اقيانوس اطلس، ميسر مي‌شود. در اين خليج، هنگام حركت به سمت اين جزيره و همچنين در بازگشت از آن، علاوه بر امكان خريد از بازار صنايع‌دستي، حضور افرادي كه با ساز و آواز به استقبال و بدرقه توريست‌ها مي‌پردازند نيز بسيار ديدني است.
مشاركت سازمان‌هاي دولتي در اداره پارك‌هاي ملي
نحوه مديريت و تامين مالي هزينه‌هاي پارك ملي تيبل مانتين بسيار جالب توجه است. در مديريت اين پارك كه تحت‌نظر اداره پارك‌هاي ملي آفريقاي جنوبي مديريت مي‌شود، علاوه بر جلب مشاركت مردمي، از مشاركت ادارات و سازمان‌هاي دولتي مرتبط نيز به خوبي بهره گرفته شده است. مشاركت مالي سازمان‌هاي شهري، مانند شهرداري كيپ تاون در برنامه‌هاي اجرايي پارك تيبل‌مانتين در اين ارتباط، قابل ذكر است.
به عبارت ديگر، درصورت عملكرد بهينه اين پارك ملي منافع بيشتري در سطح منطقه حاصل مي‌شود كه منجر به توسعه منطقه و شهرهاي پيرامون آن مي‌شود. بنابراين، برخي سازمان‌ها كه از رهگذر جلب گردشگر منافعي كسب مي‌كنند، از حاميان مالي مهم براي اداره و انجام اقدامات اجرايي در پارك ملي به شمار مي‌روند.
