اگر شب‌ها 4 تا 5 ساعت بیشتر نمی‌خوابید، یا اگر مقدار کارتان خیلی بیشتر از استراحت‌تان است ، کاملا طبیعی است که خستگی بر شما غلبه کند. اما اگر با وجود 7 تا 8 ساعت خواب سالم در شبانه روز همچنان احساس خستگی کنید، باید به فکر پیدا کردن دلیل آن باشید. معمولا این نوع خستگی، می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل سلامتی باشد. البته اغلب متخصصان آن را ناشی از مشکلات خفیفی می‌دانند که به راحتی قابل درمان هستند.
به هر حال قبل از این‌که به خاطر نوع زندگی، داشتن فعالیت زیاد و… خود را سرزنش کنید، بهتر است در مورد علل و ریشه خستگی‌های مبهم و بی دلیل، مطالب زیر را مطالعه فرمایید:
1- کم‌خونی:
اگر شما دچار خونریزی شدید در قاعدگی می‌شوید، یا دارای تومور فیبروئید یا پولیپ رحمی هستید و یا اگر اخیرا به دلیل زایمان، خون زیادی از دست داده‌اید، همه این دلایل می تواند باعث کم خونی شود، یعنی زمانی که به دلیل خونریزی دچار کمبود هموگلوبین می‌شوید، کم خونی بروز می‌کند.
هموگلوبین یک نوع پروتئین غنی از آهن در گلبول قرمز خون است که مسئول حمل اکسیژن از ریه‌ها به سایر بخش‌‌های بدن است. زمانی که بافت‌ها و ارگان‌ها، اکسیژن کافی دریافت نکنند نتیجه آن بروز خستگی خواهد بود.
دلیل کم خونی همچنین می‌تواند خونریزی داخلی یا کمبود آهن، فولیک اسید و یا ویتامین B12 باشد. کم خونی همچنین ممکن است به دلیل بیماری‌های مزمنی همچون ناراحتی‌های کلیوی باشد که علائم آن به صورت گیجی، احساس سردی و بی حوصلگی بروز می‌کند.
برای تشخیص دقیق کم خونی با مراجعه به پزشک متخصص و انجام آزمایش خون تشخیص امکان‌پذیر خواهد شد. درمان نیز با استفاده از قرص آهن و یا مصرف کافی غذاهای آهن مانند اسفناج، بروکلی و گوشت قرمز است.
در صورت درمان صحیح کم خونی، احساس خستگی شما نیز تا بعد از 30 روز حتما برطرف می‌شود.
2- کم‌کاری تیروئید:
اگر شما عموما تنبل، کم‌تحرک و یا حتی به مقدار خفیف افسرده هستید، دلیل آن می‌تواند کم‌کاری تیروئید باشد. تیروئید غده‌ای پروانه‌ای شکل و کوچک است که در ابتدای گلو قرار دارد و متابولیسم بدن را کنترل می‌کند. به گفته یک مرکز تیروئید امریکایی، در سن 60 سالگی، 17 درصد از کل زنان دچار اختلال عملکرد تیروئید هستند و بیشتر آنها نمی‌دانند. این وضعیت سبب می‌شود که بدن، سلول‌های مسئول تولید تیروکسین و سایر هورمون‌های مترشحه توسط غده تیروئید را تخریب کند و نتیجه آن کم‌کاری غده تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم یا کاهش متابولیسم خواهد شد.
این اختلال در بزرگسالان نیز منجر به پف‌آلودگی سر و صورت، چهره زردرنگ، ورم دست و پا و احساس سرما حتی در هوای گرم می‌شود؛ به طوری که ممکن است فرد در هوای گرم از پوشش بیشتری جهت گرم کردن خود استفاده کند که علت آن کاهش متابولیسم یا سوخت و ساز بدن است.
حرکات کند، یبوست، حرف زدن کند، ضربان قلب کند، افسردگی یا بی‌حوصلگی، احساس ضعف و خستگی و تمایل به خواب از دیگر علائم این اختلال است.
خوردن مقادیر زیاد میوه و سبزیجات بهترین تغذیه برای کم‌کاری تیروئید است. حاملگی نیز در بروز یا تشدید کم‌کاری تیروئید نقش دارد، بنابراین خانم‌ها باید مقادیر زیادی آب میوه تازه و سبزیجات را در برنامه غذایی خود مصرف نمایند.
3- عفونت دستگاه ادراری:
اگر چه اغلب زنان، عفونت دستگاه ادرار را با علائمی همچون سوزش و یا تکرر ادرار متوجه می‌شوند، اما در بعضی موارد خستگی می‌تواند تنها نشانه و علامت آن باشد. در اکثر مواقع، عفونت دستگاه ادرار به دلیل وجود باکتری در این دستگاه است که اغلب نتیجه عدم رعایت بهداشت در هنگام طهارت (مثلا شستشو از عقب به جلو) و یا آمیزش جنسی است که باعث وارد کردن باکتری از واژن به درون مجرای پیشاب یا میزراه می‌شود.
اگر پزشک شما به وجود این بیماری مظنون شد، با دادن آزمایش ادرار تشخیص راحت‌تر می‌شود. مداوای این بیماری نیز به نسبت سریع و آسان است و با مصرف آنتی بیوتیک خوراکی مداوا می‌شود و در صورت مداوا، بعد از یک هفته احساس خستگی نیز از بین می‌رود. اگر علائم مجددا برگشت، دوباره آزمایش دهید، زیرا در بعضی زنان این عفونت به صورت مزمن وجود دارد. در این حالت با پزشک خود در مورد روش‌های پیشگیری مثل مصرف آنتی بیوتیک با دوز پایین مشورت کنید.
4- مصرف بیش از اندازه کافئین:
اغلب افراد برای رفع خستگی و کسب انرژی، به خوردن قهوه و یا نوشیدنی‌های دیگر می‌پردازند. اما در بعضی از زنان مصرف کافئین نتیجه عکس خواهد داشت. گزارش شده است که کافئین محرک است اما در صورت مصرف زیاد نتیجه عکس خواهد داشت. در بعضی افراد سوء استفاده از کافئین، خستگی را به همراه دارد و اگر فکر می‌کنید شما نیاز به کافئین بیشتری دارید تا خستگی را برطرف کند، اشتباه می‌کنید. هر نوع تلاش برای رفع خستگی با مصرف بیشتر کافئین، وضعیت را بدتر می‌کند. راه حل این است که کافئین را تا حد ممکن از برنامه غذایی خود حذف کنید. نه تنها کافئین بلکه کاکائو، چای و بعضی از داروهای حاوی کافئین نیز می‌تواند باعث خستگی بدون دلیل شود.
5- آلرژی غذایی:
در حالی که هدف از خوردن غذا کسب انرژی است، پزشکان معتقدند بعضی از غذاها می‌توانند آلرژی‌زا باشند و نتیجه عکس داشته باشند. بنابراین غذاهایی با این خاصیت می‌توانند سبب خستگی شما شوند. شواهد نشان می‌دهد که غذاهای آلرژی‌زا سبب خستگی می‌شود و حتی این خستگی ممکن است اولین علامت هشدار دهنده در مورد این غذاها باشد. بنابراین اگر تا نیم ساعت بعد از خوردن هر نوع غذایی، شروع به خمیازه کشیدن کردید بهتر است که آن غذا را از رژیم غذایی خود حذف کنید. همچنین می‌توانید در مورد هر غذایی، تست آلرژی بدهید.
6- احساس خفگی در خواب:
اگر شما به اندازه کافی و لازم نخوابید، حتما احساس خستگی خواهید کرد. اما چه چیزی می‌تواند باعث عدم خواب راحت شود؟ در یک مورد، احساس تنگی نفس در خواب (آپنه خواب) که یک نوع اختلال خواب است سبب می‌شود که شما مرتب از خواب بیدار شوید. این مشکل اغلب در شب اتفاق می‌افتد و در هر بار تنگی نفس، شما برای مدت طولانی بیدار مانده و چرخه منظم خواب شما دچار اختلال خواهد شد. تنها نشانه این اختلال خواب نیز خستگی مداوم است. در این اختلال مجرای فوقانی تنفس دچار گرفتگی می‌شود و بیشتر در زنان چاق پیش می‌آید. خروپف کردن یکی از نشانه‌های این اختلال است.
برای تشخیص این بیماری نیاز به آزمایشات مخصوصی است. اگر شما دچار این اختلال هستید، پزشک به شما پیشنهاد خواهد کرد که وزن خود را کم نمایید و سیگار را نیز ترک کنید. در درمان پزشکی با استفاده از وسایلی، مجرای تنفسی را در هنگام خواب باز می‌کنند. در موارد حاد، جراحی لازم است تا از بازشدن مجرا و سلامت آن اطمینان حاصل شود. عدم درمان این اختلال احتمال حمله قلبی را افزایش می‌دهد.
7- بیماری‌های قلبی تشخیص داده نشده:
اگر بعد از فعالیت‌های سبک بدنی که معمولا خستگی به همراه ندارد، احساس خستگی کردید، بهتر است با پزشک خود در این مورد صحبت کنید. طبق مطالعات، خستگی مفرط بعد از انجام کارهای معمولی مثل جارو زدن خانه یا مواردی از این قبیل ممکن است به دلیل نوعی ناراحتی قلبی باشد. اما این بدان معنا نیست که هر بار خمیازه کشیدید نگران شوید که شاید مبتلا به بیماری قلبی هستید. در اکثر مواقع، خستگی علامت اولیه بیماری قلبی نیست، بلکه ارتباط با چیزهای دیگر دارد. در عین حال بیماری‌های قلبی سردسته علل مرگ در زنان است و لذا توجه به آن ضرورت دارد. بنابراین اگر خستگی به دنبال هر فعالیتی بروز کرد، بهتر است برای انجام آزمایشات قلبی به پزشک مراجعه کنید.
اگر خستگی شما مربوط به قلب شما بود، پزشک با تجویز دارو و بیان توصیه های لازم، در رفع خستگی و تجدید انرژی به شما کمک خواهد کرد
