طبابت خانگی شیرخواران ممنوع

طبابت خانگی شیرخواران ممنوع

مادر جان! این ترنجبین را با نبات به بچه بده هم گریه اش را می اندازد، هم چاقش می کند…دخترم! هر وقت بچه گریه کرد یک قاشق قنداق بده ساکت می شود…چرا بچه را همه اش دکتر می برید، مگر ما چطوری بزرگ شدیم بچه دکتری می شود ها!..مگر من شماها را چطوری بزرگ کردم، با همین چیزها دیگر، چند قاشق نبات داغ به بچه بدهید آرامش می کند…اینقدر این بچه را دکتر می برید تا مریض شود.

این ها نمونه های گفت و گوهایی است که در برخی از خانواده ها برای آرام کردن کودکان و درمان بی قراری های آن ها درمی گیرد و نشان دهنده اندیشه ای است که از گذشته وجود داشته و تاکنون تداوم یافته است. قدیم ترها که از پزشک به معنای مدرن و مراکز درمانی خبری نبود، مردم به دانسته ها و آنچه از گذشتگانشان رسیده بود تکیه می کردند و البته تا اندازه ای حق داشتند.بزرگ کردن کودک، دردسرهایی داشت و بیماری هایی که باید برای رویارویی با آنها، تدبیر می کردند؛ بدینگونه، دانسته ها و یافته های سنتی، سینه به سینه نقل می شد و از مادر به فرزند می رسید.از دید آنان بی قراری یا گریه بچه یا از روی گرسنگی بود یا دل درد و گوش درد و برای هریک نیز با بهره گیری از توصیه های بزرگترها، چاره ای می کردند. بویژه برای رویارویی با دل درد، اگر آن را عامل گریه می پنداشتند، انواع داروهای گیاهی و درمان های خانگی را به کار می بستند و شاید هم نتیجه می گرفتند، اما بعدها از نظر علمی، هیچگاه ثابت نشد که آن روش ها، آیا واقعاً در آرام کردن کودک مؤثر بوده اند یا خیر.
● خوددرمانی با چاشنی های بومی
بسیاری از خانواده ها برای درمان کودکان و شیرخوارانی که بی قراری می کنند، به باورهایی سنتی پایبندند که شاید پایه و اساس علمی چندانی ندارند و امروزه تقریباً همه پزشکان کودکان، آنها را رد می کنند.
دادن داروهای گیاهی متنوع بدون تجویز پزشک به شیرخواری که شیر مادر مصرف می کند و گاهی از خود بی قراری نشان می دهد، متداول ترین روشی است که خانواده ها به کار می بندند و برآنند که این روش دهه ها است که پاسخ داده، خود آن ها هم با بهره گیری از همین داروها بزرگ شده اند.
خوددرمانی برای تسکین دل درد شیرخواران، تقریباً مهم ترین روشی است که برخی خانواده ها با استفاده از شیوه های عجیب بدان روی می آورند، در حالی که نمی دانند عدم درمان بموقع و صحیح دل درد کودکان، می تواند باعث عواقب جبران ناپذیری در سلامت کودکان شود.
● بی قراری، سرشت برخی کودکان است
دکتر رضا رضایی طاهری، متخصص کودکان در این باره می گوید: بی قراری کودکان و شیرخواران علت های فراوانی دارد.برخی از آن ها اساساً بی قرارند و سرشتشان با سرسختی عجین است، به گونه ای که در برابر هر چیز کوچکی واکنش نشان می دهند.این موضوع طبیعی است.برخی دیگر نیز یا آرامند یا وضعیت میانه ای دارند.شیرخواران دسته نخست، در زمان رشد هم چنین حالتی دارند، براحتی آرام نمی گیرند و جنب و جوش بیشتری از خود نشان می دهند.
وی می افزاید: در مواردی که شیرخوار گریه می کند، چون زبان بیان علت را ندارد، می گویند دل درد دارد، در حالی که بی قراری و گریه وی باید بدقت بررسی شود.پیش از نسبت دادن دل دردهای کولیکی به شیرخوار باید از بسیاری از موارد دیگر مطمئن شد.
به گفته وی، کولیک، شایع ترین دل درد شیرخواران و کودکان است که معمولاً از هفته دوم تولد آغاز شده، تا حداکثر ۶ ماهگی ادامه می یابد.درد کولیکی مانند درد ناگهانی ناشی از گزیدن زنبور است و در شیرخوار حالت های ویژه ای پدید می آورد.شیرخوار، قرمز شده، پاهایش را به سمت شکم و بالا جمع می کند.در بسیاری از موارد، علت گریه شیرخوار و کودک، می تواند ریشه های عصبی، متابولیکی، کم خونی و عفونت ادراری داشته باشد.
● خوددرمانی نکنید، اثرات سوء دارد
پزشکان متخصص کودکان در مراجعات خانواده ها به آنان توصیه می کنند که از خوددرمانی بپرهیزند، اما در مواردی که گریه و بی قراری شیرخوار، آنان را کلافه می کند، به استفاده از داروهای گیاهی روی می آورند که به اعتقاد پزشکان، می تواند اثرات سوءیی برای کودک داشته باشد.
گفته می شود، دردهای کولیکی تقریباً در یک پنجم کودکان شایع است و هنوز دانشمندان نتوانسته اند راه درمانی مشخصی برای آن بیابند.برای رویارویی با این دردها که بی قراری زیادی در کودک پدید می آورد، در آغوش کشیدن شیرخوار، قرار دادن حوله گرم روی شکم و حرف زدن با وی، در کنار برخی داروهای شیمیایی یا گیاهی صنعتی، مهم ترین توصیه ای است که پزشکان کودکان برای خانواده ها دارند.
دکتر رضایی تأکید می کند: هنگامی که مطمئن شدیم علت بی قراری و ناآرامی شیرخوار، عوامل دیگری جز دل درد کولیکی نیست، باید پس از مشورت با پزشک متخصص کودکان، روش هایی را به کار برد که اندکی به آرام شدن آن می انجامد.در کنار داروهایی که ممکن است پزشک تجویز کند، می توان حوله گرم روی شکم شیرخوار گذاشت.زمان شیر خوردن، باید بینی وی کاملاً باز باشد تا از دهان تنفس نکند.هوای وارد شده از طریق دهان، می تواند از طریق معده به روده رفته، موجب کولیک شود.
این متخصص کودکان یادآور می شود: کولیک کودکان را درد «بنشین و نگاه کن» نام نهاده اند، چون هنوز راه درمان یا داروی مشخصی برای آن پیدا نشده است، به همین دلیل باید بیشتر از روش های نگهدارنده استفاده کرد.
از آنجایی که شیرخوار زیر ۶ ماه نباید از غذاهای کمکی استفاده کند، نباید از خوراکی برای درمان دل درد، استفاده کرد.مادر باید یکسری مراقبت ها را به کار برد.به عنوان نمونه، در خانواده هایی که زمینه آلرژی های گوناگون وجود دارد، خوردن برخی خوراکی ها می تواند موجب دل درد در شیرخوار شود.عموماً، مصرف خوراکی هایی همچون نارنگی یا پروتئین های گاوی ممکن است در شیرخوار مشکل ایجاد کند.به همین دلیل، در دوران شیردهی باید از مصرف این مواد خودداری کرد.
حتی این موضوع که پزشکان می گویند نباید به شیرخوار زیر ۶ ماه غذای کمکی داد، همین حساسیتی است که ممکن است مستقیماً در کودک ایجاد شود و دل وی را به درد بیندازد.
● هر چیزی را به خورد شیرخوار ندهید
در کنار خوددرمانی هایی که برای آرام کردن بی قراری های کودکان صورت می گیرد، این پرسش به میان می آید که آیا اساساً می توان به هر بهانه ای، هر چیزی را به کودک خوراند
یک کارشناس ارشد تغذیه در این باره می گوید: شیر مادر، بهترین غذا برای نوزاد است و این واقعیتی علمی است که تمام تحقیقات علمی در دنیا بدان رسیده اند. شیر مادر از نظر مواد مغذی (درشت مغذی ها و ریزمغذی ها) همه آنچه را که کودک به آن نیاز دارد به وی می دهد.شیر مادر دربرگیرنده آنتی بادی های بسیار مؤثری است که می تواند کودک را در برابر انواع عفونت ها و اختلالات مانند اسهال حفاظت کند.
فرید نوبخت حقیقی می افزاید: برخی داروهای گیاهی هستند که استفاده از آن ها، به طور سنتی و سینه به سینه در خانواده ها نقل شده است.برخی از این داروها بی خطر و حتی مفیدند، مانند عرق نعناع که در تسکین دردهای کولیکی یا انباشته شدن گاز در معده کودک مؤثر است.البته مقدار و تعداد دفعات مصرف حتماً باید تحت نظر پزشک اطفال یا متخصص تغذیه صورت بگیرد.
به اعتقاد این مشاور تغذیه، خانواده ها نباید به هیچ وجه، سر خود داروهای گیاهی، شیمیایی یا غذاهای گوناگون به نوزادان یا کودکان دهند و تغذیه باید زیر نظر پزشک متخصص اطفال و تغذیه صورت گیرد، زیرا برخی زمان ها، داروهای گیاهی یا غذاها می توانند عوارض و اختلالات جبران ناپذیری برای نوزاد و کودک به همراه داشته باشند.بروز آلرژی های غذایی و اسهال های مقاوم نتیجه این اقدامات است که بسیاری از آنها در کوتاه مدت و براحتی درمان نمی شوند و طولانی مدت باقی می مانند.برخی از این ها، باعث اختلال در رشد جسمی و ذهنی کودک و حتی عقب ماندگی ذهنی می شوند که جبران ناپذیرند.
دکتر رضایی هم درباره عوارض چنین اقداماتی می گوید: برخی از خانواده ها برای ساکت کردن شیرخوار به خوددرمانی ها روی می آورند که می تواند در برخی موارد، سلامت آینده شیرخوار و کودک را به خطر بیندازد.خوراکی هایی چون قنداق، آب نبات و داروهای گیاهی نباید به شیرخوار داده شود، زیرا می تواند، خود، عامل چنین دردهایی و تشدید کننده آنها باشد.البته عرق نعناع در برخی موارد مفید است.داروهایی استاندارد هم با استفاده از آن تولید شده است که می توان با دستور پزشک، از آنها بهره جست.
وی می افزاید: در این زمینه باورهایی غلط وجود دارد.هر چند ممکن است به صورت سنتی نتایجی هم داده باشند، اما به دلیل این که داروهای گیاهی به صورت باز، غیر استریل و بی اندازه استفاده می شوند، هم می تواند درد شیرخوار را بیشتر کند و در حالت بدتر، عواقبی داشته، سلامت کودک را به خطر بیندازد.
به اعتقاد این متخصص، کودکان تا زمانی که شیر مادر می خورند، مشکل چندانی ندارند و حرف هایی که گاهی برخی افراد در خانواده ها می زنند و نگرانی ایجاد می کنند، چندان پایه علمی ندارد.این مشکلات، متأسفانه در میان مردم زیاد است و برداشت های غلطی درباره رشد کودک صورت می گیرد.
نوبخت حقیقی کارشناس ارشد تغذیه نیز چنین اعتقادی دارد: بهترین نشانه برای رشد صحیح کودک و سلامت وی، افزایش قد و وزن متناسب با منحنی معروف جاده سلامت یا همان منحنی رشد است.خانواده ها نباید در اندازه گیری قد و وزن کودک در مراکز بهداشتی اهمال کنند.همین مراقبت های ابتدایی مثل توزین ماهیانه می تواند ما را نسبت به سالم بودن کودک و رشد مناسب وی مطمئن کند.
به نظر می رسد برای حل چنین مشکلاتی درباره سلامت کودکان جامعه بویژه مادران جوان به آگاهی بیشتری نیازمندند.آموزش و افزایش سطح آگاهی خانواده ها و پزشکان برای تشخیص و درمان بیماری های کودکان برای پیشگیری از بحرانی شدن بیماری و احتمال مرگ و میر آنها حایز اهمیت است.دیگر نمی توان برای آرام کردن کودکان بی قرار به روش های سنتی پایبند و متکی بود.سلامت کودک بی زبان، موضوعی نیست که بی اهمیت و سرسری گرفته شود و بازیچه پایبندی بی دلیل به آموزه هایی باشد که هیچگاه کارآمدی آنها از نظر علمی ثابت نشده است.

مژگان جعفری
روزنامه ایران