آسم در کودکان

۵

آسم انسداد قابل برگشت راههای هوایی بزرگ و کوچک است که ناشی از پاسخ شدید راههای تنفسی به محرکهای ایمونولوژیک و غیرایمونولوژیک می باشد . به عبارت دیگر آسم بیماری التهابی دستگاه تنفسی است که در طی آن لنفوسیتها و ائوزینوفیلها و نوتروفیلها وارد ریه شده و مجاری هوایی را تحریک میکنند. کودکان آسمی اولین حمله خود را در ۹۰-۸۰ در صد موارد قبل ازسنین ۵-۴ سالگی تجربه میکنند . ولی باید گفت که بیماری آسم ممکن است در هر سنی شروع شود هر چند که در اکثر موارد قبل از سن ۲۵ سالگی ایجاد میشود . در دوران کودکی پسران دو برابر دختران به حملات آسم دچار میشوند ولی تا سن ۳۰ سالگی این نسبت یکسان میشود . شد ت بیماری با جنس ارتباطی ندارد .

آسم شایعترین بیماری مزمن در بچه ها و یکی از موارد مهم بستری آنان در اورژانس و بیمارستان است واولین علت غیبت کودکان از مدرسه می باشد .

انواع آسم :

بیماری آسم به در دسته تقسیم میشود :

آسم آلرژیک و آسم غیر آلرژیک در نوع آلرژیک بیمار سابقه شخصی یا خانوادگی مثبت بیماری آلژیک مثل رینیت / کهیر و اگزما دارد ودارای سطح ایمونوگلوبولین بالا بوده و پاسخ تستهای حساسیتی در وی مثبت است.

E در آسم غیر آلرژیک کودک بیمار سابقه خانوادگی این بیماری را ندارد و تستهای پوستی او منفی بوده وسطح ایمونوگلوبولین سرم وی نرمال می باشد .

آسمی که در دوره کودکی شروع شود اکثرا از نوع آلرژیک و در بالغین بیشتر از نوع غیر آلرژیک است هر چند که اکثرا بیماران دچار آسم با ترکیبی از هر دو نوع آسم میشوند.

* دلیل بروز حمله آ سم :

بعد از ورود عامل آلرژن که در اکثر موارد از راه هوا وارد سیستم تنفسی کودک میشود واسطه های شیمیایی مثل هیستامین و پروستاگلایندین ها / لکوترینها که در ائوزینوفیلها ذخیره هستند آزاد میشود و در نتیجه ادم احتقان ریوی و عروقی ایجاد میگردد . به عبارت دیگرعلایم بیماری آسم به دلیل ترشح این واسطه ها و عوارض ناشی از آن میباشد .

* عوامل تسریع یا تشدید کننده حمله های آسم :

* فضای بسته و الودگی موجود در آن : مایتها / کپک و سوسک

*محرکها : دود سیگار / دود / اسپری وعطر ها / ورزش / هوای سرد و تغییرات دما / قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مورد استفاده در صنعت تغییرت محیطی و استرسهای ناشی از آن : جابجایی منزل / مدرسه جدید و …حیوانات : گربه/ سگ / جوندگان و اسب داروها : آسپرین / داروهای ضد التهاب غیر استروییدی ( ایندومتاسین / ناپروکسن / ایبوبروفن / مفنامیک اسید ) و فنیل بوتازون / آنتی بیوتیکها و بتا بلوکرها.عواطف شدید : ترس / عصبانیت / گریه و خنده شدید

* آلرژنهای تنفسی در فضا : درختان / گیاهان دانه دار / کپکها / گرده گیاهان / آلودگی هوا و اسپورها

علایم آسم : *

تنگی نفس / سرفه بدون خلط و ویزینگ از علایم اصلی بیماری آ سم هستند . ممکن است حمله با احساس فشار در سینه شروع شود .

تندی ضربان قلب ( بالای ۱۲۰ در دقیقه ) وتاکی پنه (بیشتر از ۳۰ تنفس در دقیقه ) سیانوز / تعریق و بی قراری / دل درد و خستگی زیاد نیز شایع میباشد .

* تشخیص :

با کمک بررسی دقیق علایم بالینی بیمار و آزمایشات پارا کلینیکی آسم تشخیص داده میشود شامل :

Pulmonary function test ( PFT )/ABG , CBC , Chest x- ray , (RAST) Radio Allergosorbent testing

تست پوستی را ست در آسم مزمن برای شناسایی عامل آلرژن استفاده میشود و در حمله حاد آسم یا در فردی که آنتی هیستامین مصرف می کند کاربرد ندارد . رادیوگرافی ریه برای بررسی اثرات و عوارض آسم مثل آتلکتازی و یا بررسی علل دیگر مشکلات ریه ( جسم خارجی / نئوپلاسم و.. ) از بیمار گرفته میشود . درآزمایشات خونی ائوزینوفیلی و اسیدوز یا الکالوز تنفسی و متابولیک جستجو میشود.

* درمان :

درمان بیماری آسم با توجه به نوع آن / شدت و مد ت ابتلا کودک و علت بروز حمله متفاوت است و تجویز دارو بر اساس این عوامل می باشد .

اصلی ترین داروهای مورد استفاده در درمان آسم گروه بتا آگونیستها است مانند : سالبوتامول ( ونتولین ) / تئوفیلین / کرومولین سدیم / آمینوفیلین و… همچنین برای رفع مشکلات تنفسی کودک از داروهای کورتیکواستروئید نیز استفاده میشود مثل : پردنیزولون / هیدروکورتیزون ودگزامتازون .

به طور کلی هدف از درمان آسم پیشگیری از معلولیت / کاهش بیماریهای جسمی و روانی / کمک به بیماربرای داشتن زندگی معمولی وشاد زیستن است . برای دستیابی به این هدف باید یکسری اصول درمانی درنظر گرفته شود :

* معاینه منظم بیمار هر ۶ ماه یکبار برای کنترل علائم و پیشگیری از تشدید آن

* پیشگیری از وخامت بیماری شامل دوری جستن از عوامل تحریک کننده و آلرژنها و استفاده از داروها طبق تجویز پزشک

* درمان بیماری / آموزش به بیمار و کنترل محیط

* پرستاری در آسم :

* بعد از گرفتن تاریخچه بیماری آسم در کودک مبتلا / باید ارزیابی دقیقی از علائم حیاتی(هر ۱۵ دقیقه یکبار )/ وضعیت تنفسی (تعداد تنفس/علائم دیسترس تنفسی/ استفاده از عضلات فرعی تنفسی / صداهای ریوی وگازهای خونی) / ضربان قلب و اکسیژناسیون بیمار/ و سطح هوشیاری ( شاخص مهم اکسیژناسیون ) به عمل آید .

عد م گریه کردن کودک یا شیرخوار دچار هیپوکسمی در مقابل پروسیجرهای دردناک درمانی علامت خطرمحسوب میشود .

* به دلیل تاکی کاردی و کاهش مایعات خوراکی ممکن است بیمار دچار دهیدراتاسیون شود . بنابراین کودک باید از نظر علائم کم آبی ( کاهش برون ده ادراری / خشکی غشا مخاطی / عد م وجود اشک و کاهش تورگور پوستی / نیز کاهش وزن ) به دقت بررسی شده اقدامات لازم جهت رساندن مایعات وریدی به وی انجام شود.

* اکسیژن مرطوب به بیمار داده شود ( باید توجه داشت رطوبت اکسیژن نباید زیاد باشد مثلا استفاده از چادر اکسیژن در این مورد مجاز نیست )

اگر کودک دچار احتباس مزمن دی اکسید کربن شده است میزان اکسیژن را از ۲ لیتر در دقیقه بیشتر نکنید .

* کمک کردن به کودک تا در وضعیت نشسته قرار گیرد زیرا تنفس در این حالت راحتتر است .

باشد .NPO * بیمار باید

* در صورت نیاز میتوان راه هوایی بیمار را ساکشن کرد .

بیمار از نظر عوارض داروهای تجویزی تحت کنترل باشد*

* وسایل احیا و اینتوبیشن در دسترس باشد .

باید سعی کرد تا کودک را آرام نگه داشت زیرا وضعیت تنفسی او بدتر خواهد شد .*

آموزش به والدین : **

بیماران مبتلا به آسم در صورتی که بدانند چگونه بیماری خود را کنترل کنند میتوانند زندگی طبیعی و فعالی داشته باشند . آنها میتوانند کار

کنند و به مدرسه بروند و شبها راحت بخوابند . به شرط آنکه کودک ونوجوان بیمار و والدین او آموزشهای لازم را دقیقا در یافت کرده و

عمل نمایند . به دلیل آنکه آمارها نشان از شیوع فراوان آسم در کودکان مدرسه رو دارد در موارد آموزشی زیر توصیه هایی ویژه اولیا

مد رسه داده شده است تابا اجرای آنها از حملات آسم در مدرسه پیشگیری شود .

* از مواجهه با عواملی که باعث شروع حمله آسم میشود پرهیز کنید :

- گردو غبار منزل مخلوطی از عوامل آلرژی زاست و مایتها محتوای اصلی آن هستند . مایتها زیر میکروسکوپ مانند عنکبوتهای ریزی هستند که زندگی کرده و تولید مثل میکنند . اما به سادگی میتوان آنها را از بین برد .

والدین توجه داشته باشند که گرد گیری باید زمانی انجام شود که کودک در منزل حضور ندارد.

تهویه خوب هوای منزل / شستشوی کف منزل به جای جارو کردن / عدم پهن کردن قالی و قالیچه در اتاق کودک زیرا باعث تجمع گرد و غبار و مایتها و قارچها در آن میشود / کشیدن پوشش پلاستیکی و غیر قابل نفوذ روی بالش و تشک / شستشوی پتو و ملحفه ها در آب ۶۰ درجه سانتی گراد و خشک کردن آن زیر نورمستقیم آفتاب / عدم استفاده از بالش پر/ پرهیز از دود سیگار و سایر دخانیات

- حیوانات مودار و گلدانها را از منزل خارج کنید : زیرا اینها محل تجمع قارچها و کپکها و سایر مواد آلرژن هستند .

- داروهای تجویز شده توسط پزشک باید همیشه در دسترس باشد . این داروها اعتیاد آور نیستند .

- ورزش جهت رشد کودک ضروری است و نباید آنان را به دلیل ابتلا به آسم از انجام ورزش منع کرد و باید بیماری را با دارو و درمان صحیح کنترل کرد . بهترین ورزش شنا میباشد .

- کودک باید داروهای تجویز شده را۱۵ دقیقه قبل از ورزش دریافت کرده باشد . از ورزش در هوای سرد خودداری شود و در طی ورزش از طریق بینی نفس عمیق بکشد و از راه دهان هوا را خارج کند .

- به کودک مبتلا به آسم خاطر نشان کنید :** داروهایش را فراموش نکند .** محدودیتهای خود را بداند .** همیشه قبل از ورزش خود را گرم کند .** علایم حمله آسم را بداند .

به منظور بررسی میزان تاثیر داروهای آسم ۳-۲ بار در سال برای معاینه به پزشک مراجعه شود . -

باید به کودک روش استفاده صحیح از اسپری یا افشانه را آموزش داد . -

فاطمه کلروزی

کارشناس ارشد کودکان

منبع: وبلاک پرستاران جوان