بررسی مورفولوژی واکولوژیکی میگوی آب شیرین (Macrobrachium rosenbergii)در طبیعت ومزارع پرورشی وشناسایی بیماریهای پاتوژنز آنها

مقدمه:
يكي از سياستهاي اصولي سازمان تحقيقاتي شيلات ايران ، ايجاد تنوع بيولوژيك زيادتردر مورد گونه هاي آبزيان پرورشي مي باشد.ميگوي آب شيرين بنام ماکروبراکیوم روزنبرگی یا(Macrobrachium rosenbergii) درسراسرمناطق گرمسیری ونیمه گرمسیری جهان بویزه كشور بنگلادش زیست میکنند(شکل1).ميگوي آب شيرين جزو يكي از بزرگترين ميگوهاي موجود در آب هاي داخلي و دريائي مي باشد و بين كليه ميگوها داراي هيكل درشتي است و وزن آن با توجه به شرايط مساعد محيط و مواد غذايي از رشد مطلوبي برخوردار مي باشد و معمولاٌ تا gr250 هم مي رسد و همچنين به اين ميگوي غول آسا ، Giant Prawn هم خوانده مي شود .این گونه ميگو به دليل رشد خوبي که در مدت زمان كوتاه از مرحلة لاروي تا مرحلة عرضه به بازار و دارا بودن ارزش غذايي فراوان ، در صنعت پرورش آبزيان در کشورهای مساعد با استقبال روبرو شده است .اغلب گونه ها در مراحل ابتدایی چرخه زیستی ،به آب لب شور نیاز دارند و بنابراین در آبهایی یافت میگردند که بطور مستقیم وغیر مستقیم با دریا در ارتباط هستند وباوجود این بعضیها از آنها چرخه زیستی خودرا در دریاچه های داخلی آب شور یا شیرین کامل میکنند.بعضی از گونه ها در رودخانه های با آب شفاف برای چرخه زیستی خود ترجیح می دهنددرحالیکه،بعضی از گونه ها در شرایط بسیار گل آلودیافت می شوند.میگوی آب شیرین یا (M.rosenbergii) نمونه ای از گروه اخیر است.تنوع گونه ای وسیعی دراندازه و میزان رشد گونه های مختلف وجودداردکه M.rosenbergii,M.carcinus,M.americanus بزرگترین گونه های شناخته شده در جهان هستند.میگوی M.americanus به طور طبیعی در حوضه های آبریز غرب امریکا یافت میشوددرحالیکه،گونه M.carcinus درحوضه هایی یافت می شود که با اقیانوس اطلس در ارتباط هستند و درنهایت گونه M.rosenbergii در تمام مناطق جنوب شرقی آسیا،شمال اقیانوسیه و جزایر اقیانوس آرام غربی یافت میگردد بررسیها نشان داد که میگوی آب شیرین در زیستگاههای طبیعی بهتر رشد ونمونموده تا زیستگاههای مصنوعی اما با فراهم نمودن شرایط مناسب زیست مصنوعی میتوان افزایش محصول داشت وهمچنین دیگر نتایج نشان داد که میگوهای آب شیرین در زیستگاههای مصنوعی بیشتر حامل سویه هایی از پاتوژنزاز قبیل Edwardsiella , Aeromonas sp, Bacillus sp., Vibrio, Aeromonas, Pseudomonas sp., و پروتوزوا از قبیل Epistylis, Zoothamnium,و Vorticella مشاهده گردید.
روش مطالعه:
جهت بررسی مورفولوژی،رفتار،جایگاه اکولوژیکی و شناسایی احتمالی پاتوژنزمیگوهای آب شیرین از فروردین 1386 تا فروردین 1387 به مدت یکسال از مزارع پرورشی میگو آب شیرین وبعضی از مناطق تالاب دشت آزادگان در خوزستان مورد تحقیق قرارگرفت.
بحث:
تمام میگوهای آب شیرین (مانند سخت پوستان)برای رشد بطور منظم اسکلت خارجی یا پوسته خودرا می اندازند.در چرخه زیستی این گونه هاچهار قسمت وجودداردکه عبارتنداز:تخم،لارو،پست لاروو بالغ که زمانیکه هریک از گونه های این جنس در مراحل مختلف چرخه زندگی می گذارنند ،میزان رشد و حداکثر اندازه آنهانه تنها از گونه ای به گونه دیگر ،بلکه بر طبق شرایط محیطی بویژه درجه حرارت ،تغییر میکند.
بطور خلاصه چرخه زیستی گونه درشرایط طبیعی M.rosenbergii به شرح ذیل می باشد:
آمیزش بالغین با گذاشتن نطفه دریک توده ژلاتینی درزیر قسمت سروسینه بدن ماده (بین پاهای حرکتی)صورت می گیرد.جفت گیری موفقیت امیز تنها بین نرهای باپوسته سخت وماده های رسیده که به تازگی پوست اندازی پیش از جفت گیری تکمیل نموده اند ودارای پوسته نرم هستند،میتواند صورت گیردکه دراین شرایط طبیعی ،جفت گیری درطول سال اتفاق می افتد،اگر چه در ارتباط با شرایط محیطی بعضی مواقع حداکثرای (Peak) درفعالیت آن وجود دارد.
تخمگذاری در چند ساعت پس از جفت گیری صورت می گیرد.تخمها در خارج بوسیله نطفه متصل به سطح خارجی بدن ماده لقاح یافته ودر نتیجه تخمها به یک محفظه تخم ریزی واقع درزیر قسمت شکمی ماده منتقل میشوند وبایک غشاءنازک در جای خود نگهداری شده وبوسیله حرکات شدید زوائد شکمی ،هوادهی میشوند.طول زمانیکه تخمها به این روش بوسیله ماده حمل میگردند ،مختلف بوده اما بطور طبیعی بیش از سه هفته نمی باشدکه در این مدت تعداد تخمهایی که گذاشته میشود به اندازه ماده بستگی دارد.
میگوهای ماده در طی تخم ریزی که دراولین سال زندگیشان صورت می گیرد،غالبا" بیش از 2000-500 عدد تخم خاکستری نمی گذارند.بین پوست اندازیهای پیش لقاحی (Pre-matting moult) مدت بسیار کوتاه 23 روز فاصله وجود دارد.لارو میگواب شیرین پلانکنونیک است و فعالانه با دم ابتدایی خود به پشت شنا میکند.آب لب شور جهت حیات این لاروها ضروری می باشد.لاروهایی که در آب شیرین ریخته میشوند،خواهند مرد مگراینکه در طی چند روز به آب لب شور برسند.چند مرحله مشخص میکروسکوپی در طی چرخه زیستی این میگو وجود دارد که پس از چند هفته پایان می یابد(جدول 1).لاروهای منفرد M.rosenbergiiکه در شرایط هچری مشاهده شده اند،زندگی لارویشان رادر مدت 16 روز کامل میکنند.لاروها دائما" تغذیه کرده ودرطبیعت غذایشان را زئوپلانکتون خصوصا" سخت پوستان ریز ،کرمهای ریز و مراحل لاروی سایر بی مهرگان آبزی تشکیل می دهد.در تکمیل چرخه زیستی لاروی،لاروها به پست لارو دگردیسی می نمایندکه از این لحظه به بعد شبیه میگوی بالغ میناتوری هستندونسبت به موجودات ازاد شناگر ،بیشتر خزنده ترند.هنگام شنا بطور طبیعی پشت به بالا وروبه جلو حرکت کرده وپست لاروها مقاومت خوبی به دامنه وسیع تغییرات شوری نشان می دهد.پست لارو تازه دگردیسی یافته در هچری رامیتوان یکباره ازآب لب شور به آب شیرین منتقل نمود.
پست لارو در آب شیرین پس از یک یا دوهفته بعد از دگردیسی شروع به مهاجرت به بالا رود (Upstream) می کند و خیلی زود قادر به شنا در مقابل جریانات سریع یا خزیدن روی شنهای کناره های کم عمق رودخانه و جریان شدید وسط رودخانه می شود.پست لاروها میتوانند سطح عمودی راصعود کنند وعرض زمینهای مرطوب رابپیمایند.در هر حال میگوی بزرگ آب شیرین همه چیز خوار(Omnivorous) است و جیره غذایی آن درنهایت شامل حشرات کوچک آبزیولاروهایشان،جلبکهای میکروسکوپی،نرمتنان کوچک،سخت پوستان ریز،گوشت ماهی و پس مانده های ماهی وسایر جانوران دیگر آبزیان است و این جانور همجنس خوار هم می باشد.نور شديد چون موجب نگراني ميگوها مي شود و ميگوها بطور طبيعي بخاطر گريزان بودن از نور خورشيد يا نور شديد ، در كف و بستر حركت و تغذيه مي كنند .ميگو اصولاً پس از خوردن غذا و براي هضم آن احتياج به آرامش دارد و در اين ارتباط ، پناهگاههائي در كف حوضچه هاي ميگوي مولد قرار داده شد تا ميگوها در صورت لزوم در زير آنها خود را مخفي كنند .
درشرایط زیست مصنوعی تأمين غذاي زنده براي تغذيه لاروهاي ميگو، ازناپيلوس آرتيميا استفاده میگردد و با هوارساني بوسيله پمپ آكواريوم و قراردادن تخم آرتيميا در آب شور با غلظت مشخص و دماي كافي به صورت تاپيلوس يك روزه توليد و به عنوان جيره غذائي زنده لاروهاي ميگو منظور مي شود .علاوه بر غذاي فوق از شير خشك –پودرغذاي كنسانتره ميگوي مولد- كرم سفيد اليگوكت به صورت له شده هم استفاده می گردد.
پوست اندازی میگوی مولد پرورشی به طور نرمال رنگ سبز زيتوني روشني دارند كه به فاصله هر 38-32 روز با ميانگين متوسط 35 روز يكبار پوست اندازي مي نمايند و ابتداء 3-2 روز قبل از پوست اندازي رنگ ميگو از سبز زيتوني روشن به رنگ سبز متمايل به كرم تغيير مي كند تا در لحظه موعود ميگو به خود فشار وارد نموده تا در نهایت حدودي ازكاراپاس را بلند كرده و از اين قسمت ابتداء ناحيه پشت و بعد ناحيه شكم و سرودم با هم و سرانجام پاهاي حركتي و در نهايت جفت دوم پاهاي حركتي كه بزرگتر از ساير پاها مي باشند ، بيرون مي آيد و در چنين شرايطي پوسته خارجي ميگو كاملاٌ نرم و آسيب پذيرمي باشند كه اگر مورد حمله ميگوهاي ديگر قرار گيرند به طور قطع به علت پاره شدن اندام نرم ميگوي پوست اندازي كرده و منجر به مرگ آن خواهد شد.جفت گیری میگوی آب شیرین در مزارع پرورشی(در شرایط زیست مصنوعی) با تغيير رنگ ميگوي ماده از سبز زيتوني روشن به سبز متمايل به كرمي،کاهش تغذیه،کاهش تحرك و ميگوي نر در چنين شرايط كه ميگوي ماده آمادگي پوست اندازي را دارد( دور از محل پناهگاه معمولي خودش ) از آن در مقابل ساير ميگوي نر و ماده حمايت مي كند و پس از پوست اندازي، ميگوي ماده تا هنگاميكه پوست جديد نرم بوده و هنوز كاملاٌ سخت نشده ، جفت گیري امكان پذير می باشد و يا به عبارت ديگر پس از h48 از زمان پوست اندازي و در نتيجه بسته شدن مخروهاي تناسلي (تليكوم) ميگوي ماده ، جفتگيري امكان پذير ديگر نخواهد بود.پس از مراحل تكامل تخمها در تخمدان،تخمها به فاصله يك الي دو روز پس از پوست اندازي از تخمدان عبور كرده و ضمن خارج شدن از محفظة نگهداري از اسيرم،تلقيح شده و تشكيل سلولهاي تخم اصلي را مي دهند و اين تخمها پس از خروج از تخمدان به صورت توده كه همراه با مادة لزج و ژله مانندي است به ناحيه تحتاني بدن مولد ومنجمله به پاهاي شنا چسبيده مي شدند و ميگوي مولد با حركات سريع و موزون مداوم پاهاي شنا موجب جابجائي آب شده و از اين طریق اكسيژن لازم را به توده هاي تخم هاي چسبيده شده در زير شكم مي رساند و رنگ تخمها تا روز هجدهم به رنگ نارنجي و از روز 19 رنگ تخمها با شرايط دماي آب 27 به بالا و شوري 5 در هزار به رنگ متمايل به خاكستري در مي آيند.تخم ريزي زماني صورت مي گيرد كه ميگوي ماده تازه پوست اندازي كرده باشد و همچنين تخمها در شرايطي از تخمدان خارج مي شوند كه محيط كاملاٌ ساكت و آرام باشد و در اين شرايط ميگوي مولد به آرامي خود را تا ارتفاع 50-40 از كف به شناوري كه در زير آب رها شده است بالا مي كشد و پس از لحظه اي با يك حركت مارپيچي تند و سريع به طور افقي و بنجودي كه شكم بالا و پشت به سمت پايين قرار دارد و در چنين لحظه اي تخمهاي نارنجي رنگ در سطح شكم ظاهر شده و چون چسبيده مي باشند به صورت توده اي ژله اي به ناحيه صاف شكم ( سقف شكمي ميگوي مولد ) و پاهاي شنا چسبيده مي شوند و وقتي تخمها كاملاٌ به شكم و پاهاي شنا وري به يك شناوري به يك ديگر چسبيده شده اند ، ميگوي مادر به حلت تعادل بر گشته و به كف حوضچه سقوط كرده و تا پايان دوره انكوباسيون تخمها كه مدت 21 روز است در كف حركت مي كند.پس از 21 روز تخمها به صورت مجزا از هم و بدون چسبندگي از ميگوي مولد جدا شده و به ته حوضچه سقوط مي كنند و تخمها جدا شده پس از 12 الي 24 ساعت با ميانگين h18 از جدا شدن ميگوي مولد تبديل به لارو می شوند.
جهت شناسایی پاتوژن ها ضمن شمارش باکتریهای زنده آب،رسوب،سطح بدن میگو،امعا و احشائ گوارشی و عضله دمی، 12 جنس باکتریایی شناسایی گردید. جنسهای غالب جداسازی شده Vibrio, Aeromonas, Pseudomonas sp., Edwardsiella , Aeromonas sp, Bacillus sp بودندوهمچنین در لارومراحل جوانی میگوو بالغین آنها پروتوزوئهایی از قبیل Epistylis, Zoothamnium,و Vorticella مشاهده گردید.
نتایج:
بررسیها نشان داد که میگوی آب شیرین در زیستگاههای طبیعی بهتر رشد ونمونموده تا زیستگاههای مصنوعی اما با فراهم نمودن شرایط مناسب زیست مصنوعی میتوان افزایش محصول داشت وهمچنین دیگر نتایج نشان داد که میگوهای آب شیرین در زیستگاههای مصنوعی بیشتر حامل سویه هایی از پاتوژنزو پروتوزوا می باشند.
پيشنهادات:

1. دماي آب براي حصول نتيجه در امر تكثير مي بايست دما بين 28-27 ثابت بماند .
2. رها سازی ميگوي تخم ريز به محيط جدید
3. اضافه نمودن تدريجي آب شيرين و سالم وهمدرجه تا مرحله شيرين شدن آب بطور كامل در طي h24 .
4. اين ميگو مي تواند در شرايط مناسب زیست محیطی دراستان خوزستان پرورش يابد .
5. ضد عفوني ميگوي تخم ريزي كرده به طور جداگانه يا همرا با ميگوهاي مولد ديگر با محلول مالا پشت گرين با دوز يك در 000/20 ( 50 ) بمدت " 20 ثانيه .
6. محيط نگهداري ميگوي مولد بايد از هر گونه آلودگي – سر و صدا – و كف بستر سخت به دور باشد.
7. جهت کاهش جمعیت پروتوزوآها و باکتریهای پاتوز« در محیطهای مصنوعی میتوان از گونه های لجن خوار استفاده نمود.

مراحل لاروی اختصاصات ویژه میگو

1. چشمها بدون پایک
2. چشمها برروی پایک
3. دم پاره ها Uropods ظاهر شده
4. دو دندانه پشتی برروی روستروم
5. دنباله شنا Telson باریک و کشیده
6. جوانه پاهای شکمی Pleopods ظاهر شده
7. پاهای شکمی شنا دوشاخه وبرهنه
8. پاهای شکمی دارای مویچه(Setae)
9. درون پاهای Endopods پاهای شکمی شنا با ضمائم داخلی
10. 3 یا 4 دندانه(خار) پشتی برروی Rostom
11. دندانه ها(خارها) برروی نیمه بالایی حاشیه پشتی
12. دندانه ها برروی حاشیه پشتی و پائینی
13. مرحله پست لارو(Post larvae) روستوم ونیز تغییرات رفتاری خصوصآ در شنا

منبع: نرسی نصیرآبادی (بیولوژیست- محقق محیط زیست ایران)
اهواز- دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز- دانشکده پزشکی- گروه میکروبشناسی
منابع :
- بررسیها ومطالعات برروی گونه میگوی آب شیرین- (Macrobrachium rosenbergii) نگارنده سال 1386-87
- Be, L.M., 2002. Investigation on diseases of giant freshwater prawn (Macrobrachium rosenbergii) in ponds
and rice-prawn farming systems in AnGiang province, Msc. thesis (in Vietnameses).
- Hoa T.T.T., Oanh D. T. H. and Phuong N. T., 2000. Characterization and Pathogenicity of Vibrio Bacteria
Isolated from Freshwater Prawn (Macrobrachium rosenbergii) Hatcheries: Isolation and Identification of
Vibrio spp from Larval Stages. Proceedings of the 2000 annual workshop of JIRCAS Mekong delta Project.
- Mercedes A and Anicet RB, 1994. Improvement and update of a set of keys for biochemical identification of
Vibrio species. Journal of Applied Bacteriology 77.719-721.
- Phuong, N.T., Tuan, N.A., Hien, T.T.T., Hai, T.N., Wilder, M., Ogata, H., Sano, M., Maeno,Y., 2002.
Development of freshwater prawn (Macrobrachium rosenbergii) seed production and culture technology in
the Mekong delta region of Vietnam: A review of the JIRCAS project at Cantho University.
- Oanh, D.T.T., Hoa, T.T.T., Phuong, N.T., 2001. Characterization and Pathogenicity of Vibrio bacteria isolated from Freshwater Prawn (Macrobrachium rosenbergii) Hatcheries. Proceedings of the 2001 annual
workshop of JIRCAS Mekong delta Project.
-Johnson, S.K., 1980. Diseases of Macrobrachium. Texas Agri. Ext. Service: Texas A & M, 11 pp.
- Brock J.A. (1988). Larval Mid-cycle disease of M. Rosenbergii. In : Sindermann, C.J. and Lightner, D.V. (eds.). Disease diagnosis and control in No rth American marine aquaculture. Developments in Aquaculture and Fisheries Science, 17: 134-137