معرفی آثار تاریخی میانه – آذربایجان شرقی

معرفی آثار تاریخی میانه– آذربایجان شرقی
مسجد سنگی ترک
مسجد ترک از هر حیث قابل توجه می باشد و یکی از مهمترین آثار تاریخی میانه بشمار میرود. سبک وشیوة معماری آن از عجایب روزگار است بنای مسجد ترک را به امام حسن مجتبی (ع) نسبت می دهند و یکپارچه از سنگ تراشیده شده ساخته اند.جلوی این مسجد تمام سنگی است و کتیبه ای بصورت نوار در قسمت بالای دیوار به خط زیبا و نستعلیق نوشته که حکایت از دقت ومهارت دارد. درکنار چپ در ورودی مسجد کتیبه ای است که در روی سنگ کنده شده و در دیوار بنا بصورت شش ضلعی زیبا به کار رفته است و در آن سنگ تاریخ بنا این جمله به چشم می خورد «کل شیٍ هابک الا وجهه له الحکم1282» و مسلم است که همین تاریخ ،تاریخ بنای اولیه این مسجد می باشد باتوجه به مصالح ساختمان وسنگهایی که درآن به کاررفته است بیننده را به حیرت وا می دارد که با در نظر گرفتن عدم امکانات آن زمان مصالح را با چه وسیله ای حمل کرده اند مخصوصاًََ ستونهایی که در داخل مسجد تعبیه شده یکپارچه از سنگ قرمز که مسلم است این سنگها را ازجای دیگر حمل و در آنجا تراشیده اند و سقف مسجد بر روی این پایه ها برپاست. البته این پایه هاوستونها در گذر زمان خراب شده اند. به طوری که به گفتة اهالی محل یکی از این ستون ها بر اثر زلزله تکسیت پیدا کرده بودکه مجدداً بنا گردیده ودر مشاهده از ستونهای مسجد ستونی بجای ستون اولی بنا شده است که دارای شکل و نمای جداگانه است این مسجد از لحاظ ساختمانی امروزه از دو قسمت کاملاً متمایز تشکیل شده: قسمت اول ساختمان اولیه سنگی مسجد است و قسمت دوم که از منتهی الیه دیواره های سنگی با آجر شروع شده شامل شبستان های بالا می باشد به طوری که می‌توان گفت بر روی سنگهای اولیه مسجد بنا شده است داخل مسجد نیز از دو قسمت تشکیل شده : یک قسمت وسیع و مهم آن است که محل اجتماع عموم مردم است.وقسمت دیگر که کوچکتر از خود مسجد است گفته می شودکه آنجا محل اجتماع صوفیان و عارفان و مشاهیر بوده که به بحث و گفتگو یا ورد و ذکر می پرداخته اند.محراب مسجد زیباترین و مجلل ترین قسمت را تشکیل می دهد که بطرز خیلی زیبا و باشکوه وبا مهارت و استادی کامل آن را از سنگ یکپارچه تراشیده و در دیوار تعبیه کرده اند که نمونه ای از عظمت تاریخ هنر ایران است.در قسمت جنوب غربی مسجد مقبره ای به چشم می خورد که اهالی معتقد هستند قبر بانی و یا معمار مسجد است و با توجه به عظمت و ظرافت فراوان این مسجد جنبه ی فرسایش بخود گرفته واز آن همه کنده کاریهایی که در قسمت نما دیده می‌شود تنها چیزهای ناچیزی برجا مانده است درنمای این مسجد آیات قرآنی و همچنین اسامی ائمة اطهاراز جمله محمد،فاطمه،علی،حسن و حسین نوشته شده که نشانگر ارادت والای بانی و معمار مسجد به ائمةاطهار است.
در حیاط این مسجد نیز حوضی از سنگ به چشم می خورد که بنا به ضرورت مسجد محلی برای وضو گرفتن نماز گزاران بوده است.
آنچه بیشتر از همه بازدید کنندگان از اثر تاریخی را به حیرت وا می دارد آن عظمت و شکوه و نوعی احساس نزدیکی به ائمة اطهار و معبود یکتا است و همین احساس باعث شده که افراد برای ادای دین خود و ادای نذرهای خود چیزهایی از قبیل قالی،قالیچه و... را به این مسجد اهدا نمایند.
این مسجد در طول زمان بدفعات مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است و اداره ی حفظ آثار باستانی استان آذربایجانشرقی وظیفه حفظ و مرمت آن را بر عهده گرفته است و برای جلوگیری از رطوبتی که درپای دیواره های ساختمانی مسجد بوده و طول عمر مسجد را شدیداً مورد تهدید قرار می دهد اطراف دیواره ها اقدام به کانال کشی نموده تا از پیشرفت رطوبت جلوگیری شود.
شبستان مسجد به صورت مستطیل شکل به ابعاد 17.90 ×21.5 متر است که از در ورودی ساده ای که در شمال شرقی آن قرار دارد می توان به آن راه یافت . در ورودی منار نیز در کنار همین در قرار دارد. یک گنبد بزرگ بر فراز جلوخان محراب و 12 گنبد کوچکتر بر روی ستونهای سنگی حجاری شده و جرزهای شبستان استقرار یافته اند. شبستان مسجد دارای یک محراب اصلی با مقرنسکاری ساده و دو محراب کوچکتر است که در طرفین محراب بزرگ قرار گرفته اند . در قسمت غربی شبستان و در جهت عرضی آن شبستانی به ابعاد 7.30 ×12.45 متر وجود دارد که سقف کوتاه آن به صورت طاق کلیل و تویزه است. از این شبستان قدیمی که دارای محراب سنگی دیگری با نقوش حجاری شده از دوره ایلخانیان می باشد به عنوان شبستان زمستانی استفاده می شود. در گوشه جنوب شرقی شبستان اتاق کوچکی به ابعاد 2.25 ×2.70 وجود دارد که به آرامگاه امامزاده و یا به قولی مدفن بانی بنا اختصاص داده شده که به وسیله ی دو پنجره مشبک سنگی از شبستان و صحن نور می گیرد.