GIS Geographic Information System نقشه برداری در ایران

نقشهبرداری در ایران
ایرانیان باستان نقش برجسته‌ای در پایه گذاری علم نقشه برداریداشته اند. اکتشافات دریایی که از زمان گذشته انجام گرفته است موید این مطلب است . در ایران باستان می‌‌توانستند عرض جغرافیایی را تعیین کنند ولی تعیین طول جغرافیاییبا دشواری بسیار همراه بوده است .آنها برای مسافرتهای خود نیاز به نقشه داشتند ونقشه هایی نیز بدون توجه به فواصل رسم می شده است .تعیین موقعیت در روی زمین وفراهم آوردن هر گونه نقشه در جهان باستان نیز نیاز به در دست داشتن ابزارها و بهرهوری ا ز قواعدی داشته است .مصریان روشهایی برای اندازه گیری ارتفاع بین دو نقطه وتعیین فاصله افقی آندو داشته‌اند طناب، ترازو گونیا از ابزارهای نخستین نقشه برداریبوده‌اند و کم کم تراز و خط کش و پرگار به آن افزوده گشت.

دانشمندان ایرانیبه کمک استرلاب عرض جغرافیایی و با استفاده از ساعت آبی طول جغرافیایی را در هرنقطه از مرز اندازه گیری می‌‌کردند. ابوریحان بیرونی دانشمند بزرگ ایرانی درزمینه‌های گوناگون اندازه گیری نجومی ،و فواصل بین شهرها ،مطالعات بسیار ارزنده‌ایانجام داده است نقشه برداران قدیم برای تعیین امتداد، فاصله و زاویه وسایلی ساختهبودند که نخستین آنها ریسمان بود و همچنین برای تعیین تراز افقی تراز هایی ساختهبودند و این تراز در طول تاریخ فرمهای گوناگونی به خود گرفته است. کهن‌ترین آن ترازآبی بوده است که نوع تکامل یافته تر آن همان شیلنگ تراز است که بناهای امروزی از آناستفاده می‌‌کنند.

دوربین تئودولیت
کرجی دانشمندایرانی مخترع دستگاههای با ارزشی بوده است. وی را می‌‌توان مخترع نخستین دوربینتئودولیت به شمار آورد. وی صفحه‌ای را مدرج کرده و لوله‌ای با قابلیت گردش 360 درجهبرروی آن سوار کرد و این صفحه توسط زنجیری آویزان می‌‌شد و توسط شاقولی بر روی آنعمود می‌شد که با آن زوایای بین دو نقطه را می‌‌خواند و با استفاده از تئوریهایمثلثات ارتفاع کوه ها و اختلاف بلندی ها را بدست می‌‌آورد ..اختراع قطب نما رانیزبه ایرانیان نسبت می‌‌دهند.


مفهوم GIS
مخفف Geographic Information System به معنی سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد.
سیستماطلاعات جغرافیایی (GIS) بستری برای ذخیره ، نگهداری ، مدیریت و تجزیه و تحلیلاطلاعات جغرافیایی می باشد و جهت کار همزمان با داده هایی که وابستگی مکانی(جغرافیایی) و توصیفی دارند، طراحی شده است.
برای بهره گیری صحیح از قابلیتهاییک GIS، در درجه اول نیاز به درک صحیح از سیستم GIS و سپس ساختار اطلاعات در آنمیباشد.جهت پیاده سازی یک سیستم GIS ، توجه به ماهیت و ساختار اطلاعات جغرافیاییمتشکله آن که رکن اساسی هر سیستمGIS را تشکیل داده و توانمندیها و پتانسیلهای آن راتعیین میکند، اجتناب ناپذیر است.
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) یک سیستمکامپیوتر مبنا می باشد که به عنوان یک مجموعه متشکل از سخت افزار، نرم افزار،اطلاعات جغرافیایی، نیروی انسانی و مدلهای پردازش داده، به منظور تولید، ذخیرهسازی، نمایش، بازاریابی، پردازش، بهنگام رسانی و... اطلاعات جغرافیایی مربوط بهعوارض و پدیده های مختلف، مورد استفاده قرارمی گیرد.

وظایف اصلی یک سیستماطلاعات جغرافیایی
یک سیستم اطلاعات جغرافیایی ( GIS)، اصولاً شش فعالیت اصلیزیر را شامل می‌شود‌:
• ورود اطلاعات
• دستکاری و ویرایش اطلاعات
• مدیریت اطلاعات
• پرسش و پاسخ و تجربه و تحلیل اطلاعات
• نمایش اطلاعات

ورود اطلاعات
قبل از آنکه اطلاعات جغرافیایی بتوانندوارد محیط GIS شده و مورد استفاده قرار گیرند، می بایست این اطلاعات به فرمت وساختار رقومی قابل قبول سیستم GIS، تعدیل شوند.
منابع تولید کننده اطلاعات موردنیاز یک سیستم GIS :
• تصاویر ماهواره ای و تکنیکهای سنجش از دور
• عکسهایهوایی و تکنیکهای فتوگرامتری
• نقشه برداری کلاسیک
• سیستم تعیین موقعیتجهانی (GPS)
• اسناد، مدارک و نقشه های موجود

دستکاری اطلاعات
استفاده از انواع داده و اطلاعات مورد نیاز یکپروژه خاص GIS ، نیازمند تبدیل و دستکاری آن اطلاعات به منظور قابل استفاده نمودنآنهادر سیستم می باشد

مدیریت اطلاعات
برای پروژههای کوچک GIS، امکان ذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در قالب فایلها واطلاعات ساده وجود دارد. ولیکن هنگامیکه حجم اطلاعات زیاد باشد و همچنین تعدادکاربران سیستم از یک تعداد محدود فراتر می‌رود، بهترین روش برای مدیریت اطلاعات،استفاده از سیستم مدیریت پایگاه داده (Database Management System) می باشد. DBMS به منظور ذخیره سازی، سازماندهی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی در GIS مورد استفادهقرار می گیرد.

تکنولوژیهایمرتبط با GIS

سیستمهای تولید نقشهرقومی (CAD)
سیستمهای CAD عموماً به منظور تولید و سازماندهی اطلاعات مکانی درقالب نقشه های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. این سیستمها نوعاً از نظر مدیریتپایگاههای اطلاعات جغرافیایی گسترده و حجیم همچنین انجام پردازشها و تجزیه وتحلیلبر روی اطلاعات، ضعیف بوده و درخصوص مدیریت اطلاعاتی توصیفی دارای محدودیتهای میباشند.

سنجش از راه دور (Remote Sensing)
سنجش از دور به عنوان علوم ، هنر وتکنولوژی کسب اطلاعات درخصوص پدیدههای مختلف سطح زمین از طریق سنجنده هایی که هیچگونه ارتباط مستقیمی با خود پدیدهندارند، شناخته می شود. سنجنده های ماهواره ای نسبت به ثبت و جمع آوری اطلاعات درقالب تصاویر ماهواره ای اقدام نموده و با استفاده از نرم افزارها و سیستمهای پردازشتصاویر ، امکان استخراج اطلاعات و تولید نقشه های مختلف فراهم می گرددد:
به علتفقدان ابزار مدیریت و پردازش رقومی جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات جغرافیایی، سیستمهایفوق قابل مقایسه با GIS، نمی باشند.

سیستمهای مدیریت پایگاه داده (DBMS)
سیستمهای مدیریت پایگاهداده، به صورت خاص جهت ذخیره سازی و مدیریت انواع مختلف اطلاعات از جمله اطلاعاتجغرافیایی، مورد استفاده قرار می گیرند.
امروزه DBMS به منظور ذخیره سازی وبازیابی اطلاعات، بهینه سازی و توسعه یافته اند و GIS نیز از این ابزار، برای اهدافذخیره سازی و مدیریت اطلاعات جغرافیایی استفاده می کند. DBMS اصولاً فاقد ابزارتجزیه و تحلیل و نمایش گرافیکی اطلاعات، که در سیستمهای GIS مرسوم وجود دارد، میباشد.

دلا‌یل استفاده از GIS
امروزه وجود اطلا‌عات به روز‚ به منظور شناختعوامل طبیعی و انسانی با هدف بهره‌گیری از آن در برنامه ریزی توسعه پایدار‚ امریبدیهی است. به همین دلیل استفاده از اطلا‌عات دربعد سیستمGIS می‌تواند در موارد زیرموثر باشد:
1_ پاسخگوئی به نیاز کاربران در کلیه زمینه ها.
2_ ساماندهی وافزایش بهره وری از منابع موجود.
3_ بهینه سازی سرمایه گذاری ها و برنامه ریزیها.
4_ ابزاری مفید در جهت تصمیم گیری مدیران.
5_ سرعت و دقت کار.
6_ تعیین قابلیت‌ها ی توسعه در مناطق و مکانهای مختلف.