-
دوران بارداري گاو
دوره خشکی :
در ماههای آخر آبستنی به دلیل رشد جنین و با خاطر اینکه بدن مادر بتواند هم نیاز مندیهای غذایی جنین درحال رشد را تأمین کند و هم لطمه ای به تولید شیر در دورة بعدی دام وارد نشود ، اقدام به قطع شیر دوشی گاو می نمایند . این عمل که طول آن در حدود ۸ – ۶ هفته بوده و خشک نمودن گاو نامیده می شود ، موجب افزایش تولید شیر در دوره های بعدی می گردد. در صورتی که ماده گاو خشک نشود ، یعنی تا هنگام زایش ، شیر تولید کند ،میزان شیر دوره بعدی آن کاهش می یابد ، از طرفی جنین در اثر سوء تغذیه ضعیف به دنیا می آید و دچار نارساییهای ناشی از کمبود مواد غذایی می شود .
رشد جنین و اعضاء تولید مثل :
مدت بارداری گاو به طور متوسط ۲۸۵ روز به طول می انجامد . در این مدت به وزن رحم و محتوای آن حدود ۷۵ تا ۸۰ کیلو گرم اضافه می شود که از آن ۴۵ کیلو گرم اضافه می شود که از آن ۴۵ کیلو گرم مربوط به جنین و بقیه مربوط به رحم ، مایع جنین و جفت می باشد .
در ضمن قسمت عمده افزایش وزن در آخرین ثلث بارداری با وجود می آید و به همین دلیل باید تغذیه اضافی صورت گیرد . البته رحم وجنین به طور یکنواخت تکامل نمی یابند . در دوثلث اول بارداری بیشتر رحم و جفت تکامل پیدا می کنند ، در حالی که رشد جنین در این مدت بسیار ناچیز است . جنین در شش ماه اول بارداری تنها ۱۰ % وزن نهایی خود را دارد . درحالی که رحم ، جفت و مایع جنین ۳۰ % وزن نهایی خود را به دست می آورند . وزن جنین در ثلث آخر دورة بارداری به حداکثر می رسد و در شش هفته آخر بارداری بیش از ۶۵ %وزن نهایی خود را به دست می آورد .
بافت جنینی بیشتر از پروتئین تشکیل شده اند . ابتدا قسمت عمده جنین از آب تشکیل شده و تنها ۸ % آن پروتئین است ، ولی بعداً میزان پروتئین تا زمان تولد افزایش به دو برابر افزایش می یابد . به همین نسبت ،مقدار چربی و مواد معدنی نیز افزایش می یابد و از مقدار آب کاسته می شود . تغییرات مذکور در این مرحله رشد به نام خشکیدگی فیزیولوژیکی موسوم است . در ثلث آخر بارداری ، میزان ذخیره پروتئین در جنین شدت می یابد .
آنا بولیسم بارداری
ذخیره مواد مغذی در بدن گاو و در طول دوره بارداری ، بیشتر از مقداری است که برای رشد جنین و اعضاء تولید مثل ضروری است . این ذخیره اضافی و مرحله دفع بعد از زایمان . شدیداً به سطح تغذیه بستگی دارد . هر قدر میزان ذخیره در طول دوره بارداری بیشتر باشد ، معمولاً بیلان منفی نمایان تر است . اهمیت آنایولیسم بارداری در این است که علاوه بر رشد مطلوب جنین ، اعضاء تولید مثل و غدد شیری ، امکان ذخیره مواد مغذی برای شیر دهی بعدی نیز فراهم می شود . این موضوع برای گاو هایی که راندمان شیر دهی انها بالا است حائز اهمیت .
البته مواد مغذی ذخیره شده به صورت پروتئین و انرژی ، چنانچه برای تولید شیر مصرف شوند ، هنگام تبدیل به شیر ، دارای ضایعات تبدیلی نیز خواهد بود .
به همین دلیل بهتر است که متناسب با میزان احتیاج ،مقداری مواد مغذی اضافی در اختیار حیوان گذاشته شود .
تغذیه گاوهای شیری در دوره خشکی :
در طول ۶ تا ۸ هفته آخر بارداری ، وزن جنین و اعضاء تولید مثل به حداکثر می رسد ، معدنی شدن اسکلت جنین شدت می یاد، غدد شیری تکامل تشکیل ذخایر برای دوره شیر دهی بعدی فراهم می شود . همچنین در طول بارداری مجموعه متابولیسم پایه و در اواخر بارداری ذخیره مواد نیز به نحو قابل توجهی افزایش می بابد و در نتیجه حجم خون زیاد و ضربان قلب تند می شود . این گونه تحولات و توقعات تولید مثل ،الزام آور می سازد که به تأمین مواد مغذی لازم در دو ماه آخر بارداری توجه شود .
به وسیلة آزمایشات متعدد به اثبات رسیده که تغذیه فشرده در اثنای بارداری ،تاثیر چندان زیادی بر راندمان شیر دهی ندارد ،شاید این قضاوت در مورد تلیسه هایی که برای اولین دفعه باردار می شوند ،طوری دیگر باشد ؛ زیرا در این جا غالباً احتیاج زیادی که برای رشد حیوان مادر و همچنین برای تکامل غدد شیری است ، کاملاً مراعات نمی شود و در نتیجه کمبود تغذیه در این زمان بر شیر دهی بعدی تأثیر خواهد گذاشت ، در اثر تغذیه شدید و تأمین مواد مغذی کافی در طول ۸ هفته آخر بارداری ، وزن بدن حیوان مادر افزایش می یابد ، حتی چنانچه راندمان شیردهی کمتر تحت تأثیر قرا گیرد ، میزان چربی شیر می تواند به وسیله ازدیاد مصرف کنسانتره ، در آغاز شیر دهی افزایش یابد
احتیاجات مواد مغذی گاوهای خشک :
احتیاجات گاوهای شیرده در دوره خشکی به پروتئین و انرژی ، شامل احتیاجات نگه داری حیوان مادر و مواد مغذی لازم برای جنین ، رحم ، جفت و غدد شیری است . چون سرعت رشد جنین و اعضاء تولید مثل در طول بارداری متفاوت است ، لذا احتیاجات مواد مغذی گاو نیز مداوماً در حال تغییر می باشد .
در طول دو ثلث اول بارداری ،احتیاج مواد مغذی جنین قابل توجه نیست ،بنابر این در طول این مدت تغذیه بر اساس راندمان شیر دهی صورت می گیرد . البته چنانچه در ماههای اول بارداری تأمین ویتامین a با کمبود مواجه باشد ،ممکن است رشد جنین دچار اختلال شود . اما در دوماه آخر بارداری که رشد جنین تشدید می شود ، احتیاج پروتئین و انرژی نیز به طور محسوس افزایش می یابد .
۱) پروتئین :
نظر به اینکه برای رشد جنین ، مقدار زیادی پروتئین مصرف می شود . لذا در چارچوب تأمین مواد مغذی ، عرصه پروتئین در درجه اول اهمیت قراردارد .
احتیاج پروتئین را می توان از طریق ذخیره ازت در جنین ، رحم ، جفت و غدد شیری محاسبه کرد . کارائی پروتئین قابل هضم برای رشد جنین را می توان در حد ۴۰ % برآورد کرد .
در اثر اضافه شدن مداوم وزن جنین ، میزان ذخیره ازت و در نتیجه احتیاجات پروتئین به شدت افزایش می یابد ، با وجود اینکه احتیاجات پروتئین در طول دوره بارداری مرتباً تغییر می کند و امکان تغییر جیره در هر هفته فراهم نیست ،لذا به خاطر سادگی فقط دو بخش زمانی نسبتاً طولانی در نظر گرفته شده است . بدین دلیل باید در عمل ، احتیاج پروتئین گاوهای شیرده در دوره خشکی ، حداقل برای دو بخش زمانی در نظر گرفته شود .
۲) انرژی :
انرژی مورد نیاز گاوباردار ، از دو قسمت تشکیل شده ،یکی احتیاج جنین و اعضاء تولید مثل و دیگری احتیاج نگه داری .البته قبل از هر چیز ، باید به این نکته توجه داشت که در اواخر بارداری ، متابولیسم پایه گاو افزایش می یابد .
این امر کمتر مربوط به دفع انرژی حرارتی به وسیله جنین می باشد ،بلکه بیشتر مربوط به شدت گرفتن متابولیسم پایه بافت های حیوان مادر است که در اثر تغییر متابولیسم هورمونی در جریان پیشرفت بارداری ایجاد می شود .
علاوه بر تشدید متابولیسم پایه ، مصرف انرژی روزانه گاو به وسیله ذخیره انرژی در بافتهای جنین تعیین می شود . مصرف انرژی در جنین در درجه اول به صورت ذخیره پروتئین است . در آخرین ماه بارداری ، حدود ۸۵ % از مجموع انرژی به صورت پروتئین ذخیره می شود .
مصرف روزانه انرژی برای جنین و رحم در شش هفته آخر بارداری بین ۲ تا ۵/۴ مگا ژول قرار دارد . بنابر این غذای مور مصرف باید دارای مقدار زیادی انرژی باشد ، یعنی در شش هفته آخر قبل از زایمان باید برای جنین و اعضاء تولید مثل ، حدود ۶ تا ۵/۱۳ مگا ژول انرژی مصرف کند
۳) مواد معدنی :
در تغذیه گاوهای خشک ، رعایت این نکته نیز حائز اهمیت است که در طول تمام مدت خشکی ، روزانه ۱۵۰ گرم مواد معدنی اضافی تغذیه شود ، این امر نه تنها برای شدت کانی شدن اسکلت جنین در ثلث آخر بارداری ، بلکه برای آنابولیسم بارداری نیز ضروری است . ضمناً بدین وسیله امکان جبران مجدد کمبود های قبلی نیز فراهم می شود . کمبود مواد معدنی در اثنای بارداری بر سلامت حیوان مادر و قابلیت باروری در دوره های بعدی تأثیر خواهد گذاشت .در طول تغذیه زمستان باید مواد معدنی خوراکی و یتامین دارد مصرف شود .
کمبود ویتامین a :
در دوره بارداری موجب به دنیا آمدن گوساله های ضعیف می شود . تأمین ویتامین a به مقدار کافی در طول بارداری نه تنها باعث ذخیره ویتامین a در گوساله می شود بلکه باعث افزایش میزان ویتامین a در شیر آغوزی نیز می شود .
علاوه بر ویتامین a باید ویتامین های d و e نیز به مقدار کافی در مواد معدنی خوراکی موجود باشد .
سیکل آبستنی :
▪ فاز اول :
از زمان خشک کردن گاو تا ۲۱ روز قبل از زایش طول می کشد . این دوره همچنین به عنوان دوره خشکی متداول نامبرده می شود . این گاوها باید در یک گروه جداگانه قرار گیرند . یک برنامه غذایی متوازن شده برای گاو خشک ،می تواند در شیردهی بعدی باعث ۱۵۰۰ – ۵۰۰ پوند افزایش در تولید شیر گردد . بنابر این فاز اول یادوره خشکی ، در حقیقت آغاز دوره شیردهی بعدی است . در طی این فاز غده پستان گاو جمع می شود .
اندازه و رشد گوساله افزایش پیدا کرده و اضافه وزن گاو ممکن است رخ دهد .
میزان مصرف ماده خشک از ۵/۲ – ۸/۱ درصد وزن بدن گاو و میزان غلات از ۷ – ۲ پوند در روز می تواند تغییر کند . چنانچه گاوهای لاغر یا جوان و در حال رشد ، تحت تنش محیطی ( هوای سرد ) و یا با علوفه کیفیت پایین تغذیه می شوند ، در این صورت کنسانتره بیشتری برای تغذیه لازم است .
استراتژیهای پیشنهادی جیره گاوهای خشگ ( در فاز اول خشکی ) در ذیل عنوان شده است :
ـ ۳ -۱۲ درصد پروتئین خام
ـ ۸۰ – ۶۰ گرم کلسیم
ـ ۴۰ – ۳۰ گرم فسفر
ـ مصرف نمک به یک اونس محدود گردد.
ـ تغذیه ویتامین و مواد معدنی کمیاب حتماً در جیره گنجانده شود .
ـ ۳/۱ ماده خشگ جیره را از سیلاژ تأمین شود .
ـ موازنه کلسیم به فسفر
▪ فاز دوم :
فاز دوم ، به دوره دوم خشکی بر می گردد که ۲۱ روز قبل از زایمان را در بر می گیرد .
برای سازش محیط شکمبه و جلو گیری از اختلالات متابولیکی در دوره شیر دهی ، این دورة حساسی است افزایش سطح کنسانتره میکروبهای شکمبه رابه نوعی تغییر می دهد که می توانند جیره های با انرژی بالا را تخمیر نمایند و پاپیلهای شکمبه را تحریک به طویل شدن می کنند و سطح پاپیلها افزایش می یابد . در طی این دوره ،مصرف ماده خشک شروع به افت می نماید در هنگام زایش ، مصرف ماده خشگ ممکن است ۳۰ – ۱۵ درصد زیر مصرف ماده خشگ در فاز اول باشد . گوساله متولد نشده ، سریع رشدمی کند و نیاز به مواد مغذی بیشتری دارد . کاهش وزن بدن شروع شده و به علت تجزیه چربی خطر ابتلاء به کتوزیس افزایش می یابد . ممکن است ابتلاء به کبد چرب و افزایش سطح اسید های چرب غیر استریفیه اتفاق افتد .
استراتژیها ی مدیریتی پیشنهادی در طی دوره دوم خشکی :
- افزایش کنسانتره به ۸ – ۵ پوند ماده خشک
- افزایش پروتئین خام به ۱۶ – ۱۵ در صد ، به شرط استفاده از منابع پروتئین غیر قابل تجزیه درشکمبه
- تغذیه ۱۰ – ۶ پوند علوفه خشگ بلند در روز
- ازدادن نمک خودداری شود
- دادن هر گونه بافر را حذف کنید .
- نمکهای انیونی را برای جلوگیری از کلسیم پایین خون اضافه نمایید .
- نیاسین را به میزان ۶ گرم در روز اضافه کنید .
- بالانس جیره از نظر انرژی و پروتئین
- میزان مادة خشگ جیره نباید از ۲ درصد وزن بدن تجاوز کند .
- از حدود ۸ ماهگی آبستن به بعد روزانه ۱ کیلو گرم کنسانتره در نظر گرفته می شود و تا ۵ کیلو گرم در زمان زایمان اضافه می شود.
منبع: سایت علمی خبری دام و طیور
