مفاخر و مشاهیر ایران و جهان : ادبیات جهان: آلبرکامو
جان کلام
شاید بی راه و بعید نباشد که درآغاز این کلام که به منزله آغاز راهی سخت اما پر امید و روشن است، براین مسئله مهم تأکید کنیم که؛ مردمان اسیر جهل وخاموشی، مردمان فراموشکار و بی حافظه ای هستند، بوده اند وخواهند بود. آنان که نتوانستند در سرنوشت خود و عصر خود تغییری ایجاد کنند یا روح بدیلی را بدمند، پیش از آنکه "وضعیت حال" خود را فراموش کرده باشند، "وضعیت گذشته" خود را از یاد برده اند. پیش از آنکه خود را نافهمیده
وناشناخته به چوب حراج بزنند، تاریخ خود را نادانسته واز سر روزمرگی وتکرار به باد هوا سپرده اند وطبیعت وسرنوشت، چه ها که با چنین جماعتی نمی کند ونکرده است.
بازشناسی و بازآموزی تاریخ، گاهی اوقات دردناک است وروح فرسا؛ جان آدمی را می گیرد وباز می ستاند واو را به چنان "نوستالژی" از گذشته ای نیک و به چنان اندوهی از آینده ای مبهم دچار می کند که دیگرنه جای افسوس از روزگاری است که گرد وغبارش بررخ او نشسته است ونه...
از همین روست که شاید غم از یاد بردن تاریخ یا جهل بدان، به پای اندوهی که با آگاهی از تاریخ وبه یاد آوردن آن بر ذهن وزبان جاری می شود، نرسد ومردمان را به فراموشی وخماری آن دلخوش سازد. اما نیک دانسته است که این نه شیوه پیراستن جهل وپیمودن راه دانش که پویش نادانی وپوشش آگاهی است.
درکنار این آغاز دشوار اما، گرد آوری، تألیف وتدوین مجموعه ای از مفاخر ومشاهیراسلام، ایران وجهان نیز کاری سترگ وبا اهمیت است . اهمیتی که البته با وجود8
شخصیت های بزرگ تاریخی ومخاطبان کتاب ها، تعریف می شود.
مجموعه پیش رو با برداشتی شخصیت شناسانه از تاریخ، قصد دارد تا به معرفی و شناخت شخصیت های بزرگ تاریخ ایران وجهان وهمچنین تاریخ اسلام بپردازد.
پیش از آنکه به این دوره بندی تاریخی وتقسیمات موضوعی بپردازیم، توجه به چگونگی انتخاب شخصیت ها در هر موضوع مهم است. شخصیت های بزرگ ودرحقیقت مفاخر ومشاهیر در هر کدام از موضوعات، با توجه به دو ویژگی اهمیت و شهرت انتخاب شده اند .بدین معنا، هم تأثیر گذاری واهمیت شخصیت مورد نظر وهم میزان شناخته شدگی وعمومیت او درمیان مخاطبان عمومی، از جمله شروطی بوده که ناشر بر اساس آن تصمیم به نشر کتاب گرفته است.نکته دیگر اینکه ناشر، مخاطبان این سلسله آثار را عموم مردم در نظر گرفته وبر اساس آن از نویسندگان وگروه پژوهشی خواسته شده که متون را با قلمی ساده، جذاب ، داستان وار و بدون پیچیدگی های معنایی ولغوی وبدون سخت گیری های دانشنامه ای و کتب علمی بپرورند وزندگی وافکار وآثار شخصیت های مورد نظر را9
در خلال هم بنگارند تا موجب ملال وخستگی مخاطب نشود واو را به "خواندن" تحریص کند. کتاب ها هم از این رو به صورت مصور ودرقطع وحجم کوچک وکم تهیه شده اند. مراد اصلی ناشر از این تمهیدات این بوده که با نشر این مجموعه، هم بتواند ذوق مخاطب عمومی را نسبت به مطالعه وخواندن تاریخ وآشنایی بیشتر با مفاخر ومشاهیر سرزمین، آیین وجهان پیرامونش برانگیزد و بر آگاهی او بیفزاید وهم اینکه او را با منابع وکتب مرجع و ارزشمند در هر یک از موضوعات آشنا سازد. از همین رو نیز نویسندگان درنگارش کلمات ورعایت رسم الخط، درحد متعارف آزاد بوده و ویراستاری کتاب ها هم با توجه به شیوه های رایج اما با اولویت خوشخوانی و خوانش آسان صورت گرفته وحتی المقدور از پسندهای فردی واصطلاحات شخصی و شیوه هایی که از قبول عام محروم است ، دوری جسته است.
شاید این یکی از نقاط افتراق این مجموعه کتب با دانشنامه ها ، دایره المعارف ها و کتاب های دیگری باشد که در سال های اخیر، درخصوص آشنایی با بزرگان ودانشمندان ملی، دینی وجهانی به طبع رسیده است.10
از آنجا که کثیری از دانشنامه ها یا کتب دیگر که تاکنون دراین زمینه ها به چاپ رسیده است، به قلمی و در سطحی نگاشته شده که مخاطب آن جز خواص دانشوران و دانشمندان و قلیلی از دانش دوستان و جویندگان آن نبوده است، علاوه بر نوع نگارش و سطح آن، نوع چاپ، قطع و قیمت آن کتب نیز نوع مخاطب خود را به روشنی تعریف می کند ودراین میان چیزی دست مخاطب حوزه عمومی را نمی گیرد.
با این وجود در مجموعه کتاب های " مفاخر ومشاهیر ایران و جهان" قصد بر آن بوده است تا اهمیت شناخت تاریخ و آگاهی از آن به حوزه مخاطبان عمومی کشانده شده و کتاب به صورتی تألیف شود که فقط خوشایند و مورد پسند اهل دانش نبوده وبه یک حوزه محدود نشود.
از جمله اولین فرهنگ های ایران شناسی، " فرهنگ ایران باستان" است که فردریک اشپیگل تألیف کرد وبه گونه های مختلف تاریخ ایران از آغاز تا پادشاهی ساسانیان پرداخت. فردیناند یوستی نیز "نامنامه ایرانی" را برای آشنای با شخصیت ها ومقامات ایران باستان نگاشت و " اساس فقه اللغه11
ایرانی" نیز به قلم ایران شناسان مشهور و محققان تاریخ ایران نگاشته شد که بیشتر در باب شناخت زبان های ایران و ادبیات ومذهب ها و گویش های این کشور تحقیق کرده است.
از نگاشته های معاصر دراین باب "دائره المعارف اسلام" است که از بحث درباره ایران باستان خارج بوده وبه سه زبان آلمانی، انگلیسی وفرانسه منتشر شده است.
به لحاظ تاریخی نیز، از این دست تألیفات دائره المعارفی درایران وجهان اسلام به نگارش آمده وآثاری چون: دینکرت؛ دائره المعارف دین زردشتی درقرن سوم هـ.ق، رسائل اخوان الصفا در قرون چهارم، دانشنامه علایی از ابن سینا در قرن پنجم، جامع العلوم اثر فخر رازی در اواخر قرن ششم ودیگرآثار از آن جمله است.
درایران نخست بار، مرحوم سید حسن تقی زاده از سال 1327 به قصد ترجمه چاپ اول "دائره المعارف اسلام" کار را آغاز کرد وگروهی از نویسندگان و دانشمندان ایران نیز در کنار او بودند اما آن ترجمه به مرحله چاپ وانتشار نرسید . پیش از آن نیز کار تدوین وانتشار لغتنامه دهخدا در سال 1324 توسط مرحوم دهخدا وپس از او مرحوم دکتر معین آغاز شده بود.12
کار دانشنامه ایران واسلام نیز در سال 1348 زیر نظر احسان یار شاطر وبا پشتوانه بنیاد پهلوی وهمکاری تنی چند از محققان ونویسندگان دانشمند ایران آغاز شد وبه مباحث مردم شناسی ، جغرافیا، تاریخ ومذاهب وزبان ها وعلوم و ادبیات وهنرهای ایران واسلام ومردان و زنان بزرگ و نامی اختصاص داشت. تقسیم بندی موضوعی
مجموعه" مفاخر ومشاهیر ایران وجهان" در بیست موضوع، تقسیم بندی شده است:
1. ادبیات (نویسندگان، شعرا، نمایشنامه نویسان، اساتید ادب پارسی، مترجمان ومحققان زبان شناس و تاریخ ادبیات در سطح ایران وجهان).
2. فلاسفه وحکیمان مسلمان (از متقدمین تا معاصرین در مکاتب مشاء، اشراق وحکمت متعالیه).
3. عصریونان باستان.
4. عصرایران باستان(در پنج بستر: دین، سیاست، اسطوره ، حماسه وخرد).
5. تاریخ اسلام (تاریخ پیامبر اسلام وامامان شیعه.13
همچنین تاریخ رجال وشخصیت های بزرگ صدر اسلام تا عصر اموی).
6. تاریخ ادیان (تاریخ پیامبران الهی وحکمای هند وچین باستان).
7. فقها و محدثین شیعه (از عصر غیبت تا امروز).
8. عارفان وصوفیان (عرفا واهل تصوف وفتوت).
9. رجال سیاسی ایران در دوره میانه (سیاستمداران، وزیران ورهبران جنبش های ایرانی و غیر ایرانی، در قدرت و بر قدرت).
10. رجال سیاسی ایران در عصر حاضر (که از عباس میرزا آغاز شده وتاکنون ادامه می یابد، شامل شخصیت های در قدرت وبر قدرت ، مذهبی وچپ می باشد).
11. رجال سیاسی جهان(درکشورهای مختلف، صاحبان قدرت ، انقلابیون،چپ ها و...).
12. متفکران و روشنفکران ایران ( از سید جمال اسد آبادی تاکنون).
13. متفکران وروشنفکران عرب وغیر ایرانی (از محمد عبده تا اکنون).14
14. تاریخ شاهان (که از سلسله صفویه بدین سو را در برمی گیرد ودرحقیقت شامل شاهان ایرانی و سلطنت مستقل پس از اسلام است که نخست با صفویه آغاز می شود).
15. دانشمندان ایران وجهان (شامل ریاضیات، نجوم، شیمی ، فیزیک، طب و... از گذشته تاکنون).
16. موسیقی ایران وجهان (شامل خوانندگان، نوازندگان، آهنگ سازها ، تصنیف سراها، ترانه سراها و ...)
17. هنرمندان ایران وجهان (درحوزه های نقاشی، نگارگری، خطاطی ، گرافیک و...)
18. سینمای ایران وجهان (شامل کارگردانان و بازیگران ایران وجهان).
19. ورزش ایران وجهان (در رشته های مختلف چون فوتبال، کشتی، والیبال، بستکتبال، وزنه برداری، دومیدانی، بوکس و....).
20. فیلسوفان وروشنفکران غرب (از رنسانس تا عصر حاضر).
مجموعه " مفاخر ومشاهیر ایران وجهان" با هدف15
گسترش آگاهی، نشر وقایع تاریخ پیرامون زندگانی وافکار وآراء شخصیت های بزرگ وتأثیر گذار ایران، اسلام وجهان وآشنایی مخاطب حوزه عمومی در حد توان امکانات و شرایط موجود، تعریف شده وانتشارات "قلم نو" به عنوان مؤسسه ای فرهنگی وخصوصی کوشیده است تا در حد توان وبه دقت، جوانب وحواشی واصول وفروع این مجموعه دراز مدت ودراز دامن را طراحی واجرا نموده وبه یاری نویسندگان ومحققانی که هر کدام مسوولیت موضوعی را بر عهده داشته وبرای حوزه تحت بررسی خود، طرح و برنامه ای پرداخته بودند، در انتقال مطالب به ذهن و زبان مخاطب خویش، سربلند بیرون آید.
امید اینکه این مجموعه بتواند در دستیابی به اهداف تعیین شده ونشرآگاهی و حقایق میان عموم مخاطبان خویش موفق بوده وبا عنایت و توجه محققان واندیشمندان گرانقدر ونویسندگان بزرگوار به رفع نواقص واشکالات این کار فائق آید.
مرکزتحقیقات و پژوهش انتشارات قلم نو میثم محمدی- زمستان 138616
